Arch.Uth Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Arch.Uth UTH.gr English
ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Γενικές ικανότητες (βάσει παραρτήματος διπλώματος): Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών, Λήψη αποφάσεων, Αυτόνομη εργασία, Σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα, Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής, Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης.

 “Αγαπούσα την πόλη. Ήμασταν ανώνυμοι, και ακόμα και τότε είχα την αίσθηση ότι οι πόλεις ήταν ενδοτικές· ότι υποχωρούσαν και [μας] άνοιγαν χώρο.”

―  Sheridan Hay, The Secret of Lost Things(2008)

 

“Πόσα περίεργα δεν μπορεί κανείς να βρει σε μια μεγάλη πόλη, φτάνει να ξέρει πώς να περπατήσει με τα μάτια του ανοιχτά. Hζωή είναι γεμάτη αθώα τέρατα.”

― Charles Baudelaire

 

ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Με το πέρας του μαθήματος αναμένεται οι φοιτητές:

• Να έχουν αποκτήσει μια πιο σύνθετη αντίληψη του αντικειμένου των ειδικών σπουδών τους, δηλ. της Αρχιτεκτονικής, και των δυναμικών που την καθόρισαν ιστορικά ως χωρικό φαινόμενο σε συνάρτηση με τον αστικό πολιτισμό της Δύσης.

• Να είναι σε θέση να αρθρώσουν ώριμο και κριτικό λόγο γι’ αυτό το σύνθετο φαινόμενο κατανοώντας τα λεπτοφυή ζητήματα που το διέπουν.

• Να διατυπώσουν τις απόψεις τους μέσα από γραπτό λόγο που περιλαμβάνει (α) την σύνθεση κριτικών δοκιμίων πάνω σε δεδομένες ερωτήσεις που καλούνται να απαντήσουν κατά την ορισμένη εξεταστική διαδικασία, και/ή (β) την σύνταξη ατομικής μελέτης με ερευνητικό περιεχόμενο, μέσα από την συγκέντρωση, ανάλυση και αξιολόγηση σχετικής βιβλιογραφίας.

• Να έχουν εμπεδώσει το ακαδημαϊκό ήθος και την δεοντολογία της έρευνας, καθώς και την έντιμη χρήση των πηγών αναφοράς.

• Επιδιώκεται επίσης τα θέματα των ερευνητικών εργασιών να αφομοιώνονται δημιουργικά στην ύλη του μαθήματος, γι’ αυτό ενθαρρύνεται η δημόσια παρουσίασή τους ενώπιον της τάξης.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Στο πλαίσιο των μαθημάτων εμβάθυνσης σε ζητήματα Ιστορίας και Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής το συγκεκριμένο χρησιμοποιεί το σύμπλοκο των εννοιών ‘χώρος’ και ‘πολιτισμός’ για την προσέγγιση της αρχιτεκτονικής και των φαινομένων της. Οι έννοιες αυτές θέτουν έναν εξαιρετικά ευρύ γνωστικό ορίζοντα, ο οποίος περιορίζεται μόνο από τον ιστορικό χρόνο που για το μάθημα αυτού του εξαμήνου είναι ο χρόνος της νεωτερικότητας (18ος–19ος αι.), ενώ πεδίο αναφοράς του είναι αυτό της δυτικής (Ευρωπαϊκής) πόλης.

Η δυτική πόλη όπως την γνωρίζουμε σήμερα θεωρείται αποτέλεσμα θεμελιακών οικονομικών και κοινωνικών αλλαγών που συντελέστηκαν κατά τους τρεις τελευταίους αιώνες και που επαναπροσδιόρισαν την χωρική και την πολιτισμική της ταυτότητα ως νεωτερικής, ήτοι σημαντικά διαφοροποιημένης από την πρότερη παραδοσιακή αντίστοιχη, τώρα με όραμα και προσανατολισμό προς το μέλλον. Τα κέντρα της νεωτερικότητας – αν και γεωγραφικά ταυτισμένα με προγενέστερά τους στον χάρτη του λεγόμενου ‘δυτικού κόσμου’ και μεταμορφωμένα μέσα σε χρόνο ανύποπτο στις μεγάλες μητροπόλεις του βιομηχανικού πολιτισμού – εμφανίζουν μια ιδιόμορφη σχέση με τον χρόνο και την ιστορία. Διατηρούν μέσα από πολλαπλές διαθλάσεις στοιχεία από το αναγεννησιακό, ακόμα και από το προγενέστερο μεσαιωνικό τους παρελθόν, ενώ συχνά απορρίπτουν στοιχεία άλλα που δεν συνηγορούν στην παγίωση μιας επιθυμητής ταυτότητας-εικόνας τους. Ταυτόχρονα, προσβλέπουν προς τον ‘κλασικό νότο’, ως το πραγματικά αυθεντικό τους παρελθόν, στοιχεία του οποίου οικειοποιούνται επιλεκτικά και αναδεικνύουν σε δείκτες της μοντέρνας ταυτότητάς τους (βλ. νεοκλασικισμός). Από την άλλη, ιδέες, όπως λειτουργικότητα, υγιεινή, έλεγχος/ επιτήρηση, αλλά και συμβολισμός (όλα φιλτραρισμένα μέσα από το σύγχρονο πρίσμα της επιστήμης), διαμορφώνουν το νέο χωρικό φαινόμενο/ πρότυπο που φέρεται ως ‘μοντέρνα μεγαλούπολη’. Βασικό του γνώρισμα, ο κεντρικός σχεδιασμός ταυτισμένος με μια προγραμματική συνθήκη κεντρικού ελέγχου στο όνομα της ευνομίας και της όσο το δυνατόν αρμονικής συνύπαρξης των ετερογενών πληθυσμιακών ομάδων που φιλοξενεί. Η συνεχώς αυξανόμενη εξειδίκευση των λειτουργιών – που αρχιτεκτονικά μεταφράζεται σε ένα διαρκώς αυξανόμενο φάσμα κτηριακών τυπολογιών – αποτελεί εγγύηση της εύρυθμης λειτουργίας της πόλης ενώ ταυτόχρονα διασφαλίζει την επιθυμητή ετερογένεια της, δείγμα της θεσμικής της συγκρότησης ως δημοκρατικής. Ωστόσο, η ετερογένεια αυτή, λόγω κεντρικού σχεδιασμού, κατά κανόνα υπακούει σε ένα μοντέλο χωρικής έκφρασης που στοχεύει με κάθε τρόπο στη μνημειοποίηση, και ως εκ τούτου στην απογύμνωση του δημόσιου χώρου από το ζωτικής σημασίας αποτύπωμα του καθημερινού του χρήστη, του οποίου ο ρόλος έτσι περιορίζεται σε εκείνον του απλού και αμέτοχου παρατηρητή (flâneur).

Όμως το μοντέλο αυτό του δυτικού άστεως, με όλον τον πολιτισμικό μονοκεντρισμό του, χαρακτηρίζεται από μια ιδιότυπη ευφυία, –  μια ευφυία που συντελεί στην επιβίωσή του και που έχει να κάνει με το γεγονός της λειτουργίας του ως ανεξάντλητου υποδοχέα του ξένου και του αλλότριου. Ο ξένος καταφέρνει να υπάρχει μέσα στο αστικό μόρφωμα της μοντέρνας πόλης ακόμα και αν αυτή φροντίζει να απαλείφει συστηματικά όλα τα υλικά του ίχνη. Η παρουσία του, όπου δεν παραμένει αόρατη, σκιώδης, περιφερειακή, και άρα μη επιτελεστική, δημιουργεί προϋποθέσεις ενός κριτικού αναστοχασμού από την πλευρά του σύγχρονου μελετητή της ίδιας της πόλης και των δομών της, μέσα από εμφανείς περιπτώσεις αντίθεσης, σύγκρουσης, υβριδισμού, αποξένωσης, ή παραδοξότητας που η παρουσία του αυτή προκαλεί.

Το μάθημα, αν και κατά βάση στοχεύει στην αντικειμενική περιγραφή της δυτικής πόλης και της ιστορικότητας των φαινομένων που την στοιχειοθετούν, ανοίγει το πεδίο σε μια κριτική θεώρηση τέτοιου τύπου, όπου φαινόμενα διατάραξης της ‘μνημειακής’ εικόνας της (είτε σε δημόσιο είτε σε ιδιωτικό επίπεδο) αποτελούν αφορμές για μια ερμηνευτική εμβάθυνση στις ίδιες της τις δομές, και σαν επακόλουθο στην ψυχοκοινωνική συγκρότηση του μοντέρνου υποκειμένου μέσα από αυτές.

ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Το μάθημα βασίζεται στη στενή συνεργασία διδάσκουσας και φοιτητών/τριών. Οργανώνεται στη βάση τρίωρων συναντήσεων με τη μορφή διάλεξης και συζήτησης στο αμφιθέατρο, με πιθανή την συμμετοχή προσκεκλημένων ομιλητών σποραδικά μέσα στο εξάμηνο.

Οι συναντήσεις – διαλέξεις του μαθήματος λαμβάνουν χώρα στο Αμφιθέατρο κάθε Πέμπτη, 18:00-21:00.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Οι φοιτητές και οι φοιτήτριες αναμένεται να εξεταστούν με επιλογή ανάμεσα σε δύο διαδικασίες:

1) Γραπτή εξέταση στο τέλος του εξαμήνου εφ’ όλης της ύλης.

ή

2) Εκπόνηση μιας ερευνητικής εργασίας πάνω σε θέμα της επιλογής τους από την ύλη του μαθήματος, την οποία θα παρουσιάσουν σε τακτό χρόνο στη διάρκεια του εξαμήνου ενώ θα παραδοθεί σε μορφή τεύχους στο τέλος του.

Η εργασία θα έχει έκταση τουλάχιστον 3.000 λέξεων και θα περιλαμβάνει πλήρη τεκμηρίωση των πηγών της. Επιθυμητό είναι να διεξαχθεί σε ομάδες των δύο ατόμων.

Για την δεύτερη επιλογή (της ερευνητικής εργασίας) θα απαιτηθεί η στενή συνεργασία φοιτητών/τριών και διδάσκουσας, καθώς και η δέσμευση σε συγκεκριμένο ημερολογιακό πρόγραμμα. Αυτό περιλαμβάνει μια πρώτη συνάντηση για την επιλογή του θέματος (το αργότερο έως τις 27 Μαρτίου) και δύο ακόμα συναντήσεις-διορθώσεις επί της πορείας της στη συνέχεια και πριν την παρουσίαση.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 Ακολουθούν ενδεικτικοί τίτλοι πηγών κάποιες από τις οποίες διατίθενται και από το σύστημα ‘Εύδοξος’. Με σκούρα (bold) σημειώνεται το σύγγραμμα που αποτελεί κύριο βοήθημα.

• Σίνος, Στέφανος. Θεωρία και πράξη στην προμοντέρνα αρχιτεκτονική. Αθήνα: Πατάκης, 2011.

• Bergdoll, Barry. European Architecture, 1750-1890, Oxford Univ. Press («Oxford History of Art»), Οξφόρδη, 2000.

• Pinol, Jean-Luc, Walter François, Η σύγχρονη ευρωπαϊκή πόλη 1: Έως τον Β' Παγκ. Πόλεμο. Αθήνα:Πλέθρον, 2007.

• Pinol, Jean-Luc, Oκόσμος των πόλεων τον 19ο αιώνα. Αθήνα:Πλέθρον, 2000.

• Συμεών, Ανδρέας Ν., Ο δημόσιος χώρος της πόλης. Αθήνα: Ωκεανίδα, 2010.

• Sennet, Richard. Η τυραννία της οικειότητας. Αθήνα: Νεφέλη, 1999.

• Εlias, Norbert. Hδιαδικασία του πολιτισμού. Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 1996.

• Ρέντζος, Γιάννης. Ανθρωπογεωγραφίες της πόλης. Αθήνα: Τυπωθήτω, 2006.

• Benjamin,Walter. The arcades project. Cambridge, Mass.: Belknap Press, 1999.