Το μάθημα αυτό επικεντρώνεται στην δημιουργία μιας αδιαμεσολάβητης σχέσης μεταξύ του αισθανόμενου σώματος, της ροής σκέψεων,  και του τοπίου, αφενός. Αφετέρου,  αναζητά να διεισδύσει στην κατανόηση σύνθετων διεργασιών στο τοπίο, μέσα από την μελέτη διαχρονικών παραδειγμάτων και την ιστορία  θεωρητικών εννοιών και συγκροτήσεων.

Φέτος θα ταξιδέψουμε σε ένα ιστορικό, μαρτυρικό χωριό του Πηλίου  που πλέον δεν κατοικείται από ανθρώπους.  Κατοικείται από μνήμες, ερείπια που συνυπάρχουν αλληλεπιδρώντας με χλωρίδα και πανίδα. Στην Άνω Κερασιά θα περιηγηθούμε θα νιώσουμε και θα ακούσουμε,  συζητώντας πάνω στην μνήμη με μέλη του πολιτιστικού συλλόγου Κερασιάς.

Με άγκυρα την ενσώματη εμπειρία μας στην Κερασιά θα προσεγγίσουμε θεωρητικά σύνθετες έννοιες όπως το παλίμψηστο και την μνήμη, θα αποδιαρθρώσουμε το αντιθετικό δίπολο ‘φύση’<>πολιτισμός , θα αντιληφθούμε την επενέργεια των αυτόχθονων πρακτικών στο τοπίο.

Θα μυηθούμε σε επιστημονικά πεδία όπως η αρχαιολογία του τοπίου, η ανθρωπολογία του τοπίου, η περιβαλλοντική ιστορία, επιδιώκοντας να προσεγγίσουμε αυτά τα πεδία μέσα από οικείες συζητήσεις και διαλέξεις, μα και αλληλεπιδρώντας με προσκεκλημένες ερευνήτριες-ερευνητές επιστήμονες και το έργο τους, όπως και με ανθρώπους που θυμούνται/κατοικούν στην Κερασιά.   

Μέσα από το μάθημα οι φοιτήτριες και οι φοιτητές θα έρθουν σε επαφή και θα εξοικειωθούν  με:

●την ενσώματη επιτόπια -in-situ-παρατήρηση ως αφετηρία της διαδικασίας εμπειρικής χαρτογράφησης του τοπίων .

●τους τρόπους που το τοπίο συγκροτείται από τις αυτόχθονες πρακτικές, επηρεάζεται από τον αστικό μεταβολισμό, και αποσαρθρώνεται από την ‘ποσοτικοποίηση’ της ‘φύσης’ ως ‘πηγής πρώτων υλών’ προς ‘εξόρυξη’.

●τους τρόπους που οι ιστορικές-αρχαιολογικές και περιβαλλοντικές προσεγγίσεις του τοπίου επηρεάζουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το τοπίο.

►Στο πλαίσιο αυτό οι φοιτήτριες και οι φοιτητές θα ανοιχθούν στην ενσωμάτωση σύνθετων όρων στην εννοιολογική τους εργαλειοθήκη,  και στην δυνατότητα να συγκροτήσουν επιχειρηματολογία πάνω σε φλέγονται θέματα κατά το παρόν που διανύουμε στην  Ανθρωπόκαινο εποχή.

►Κάθε φοιτήτρια και φοιτητής θα έχει την ευκαιρία να δομήσει προσωπικές μεθοδολογίες 'ταλάντωσης' και αλληλεπίδρασης μεταξύ της ενσώματης εμπειρίας της/του και των θεωρητικών της/του προσεγγίσεων, ενδυναμώνοντας την κριτική της/του αντίληψη πάνω στο τοπίο.  

Μέσα από τις επιτόπιες περιηγήσεις, τις συζητήσεις και τις διαλέξεις του μαθήματος θα διερευνήσουμε:

- την ανάγνωση του τοπίου διαχρονικά και συγχρονικά, μέσω της εμπειρίας μας,  μέσα από διαφορετικές θεωρήσεις και οντολογικές προσεγγίσεις_

- την πολύπτυχη σχέση του τοπίου με τον χρόνο, τις διεργασίες, τις πρακτικές, τις καταστροφές, την περιοδικότητα και τις μη αντιστρεπτές μεταβολές_

- την προσέγγιση της έννοιας του τοπίου ως συγκείμενου [context] μέσα από την ενεργοποίηση εμπειρικών, ποικίλλων αισθητηριακών, μνημονικών προσεγγίσεων, στον αντίποδα του εξ’ αποστάσεως παρατηρητή_

- τους συσχετισμούς του τοπίου με τις χωρικές επικράτειες και τα συστήματα συγκρότησής  τους –  εκτατικά ή εντατικά, οικοσυστήματα και συμβιώσεις, υποδομές και διεργασίες ή διαδικασίες_

 - την έννοια  ‘φύση’ ως πολιτισμική κατασκευή και το αντιθετικό δίπολο 'φύση'πολιτσμός ως θεμελιακή παρερμηνεία συνδεδεμένη με το Ανθρωπόκαινο.

Στο μάθημα δεν θα δοθούν γραπτές εξετάσεις ούτε μια τελική εργασία, αλλά θα δουλεύεται ένα σημειωματάριο _λεύκωμα-μπλοκ-τετράδιο χωρίς γραμμές_ κατά την διάρκεια των μαθημάτων και των επιτόπιων περιηγήσεων, με υλικό που θα συλλέγεται, λέξεις-κλειδιά, κολλάζ, διαγράμματα, αποτυπώματα -φροτάζ-, μελάνια, μολύβια, χρώματα και νεροχρώματα, κολλημένες εικόνες επι-σημειωμένες,’σημαίνοντα μουντζουρώματα’, το οποίο θα αποτελεί το ‘πεδίο αλληλεπίδρασης’ ανάμεσα στο τοπίο, το σώμα, μάθημα , και τις συζητήσεις μας.

Στις τελικές παρουσιάσεις κάθε φοιτήτρια και φοιτητής θα μας παρουσιάσει το σημειωματάριό του/της, και θα το κρατήσει, αλλά θα παραδώσει ηλεκτρονικά την σκαναρισμένη εκδοχή του.

Η βιβλιογραφία της οποίας θα διαβάζουμε αποσπάσματα στα μαθήματα,

κάποια άρθρα που βρίσκονται διαθέσιμα στο eclass

αλλά και κάποια βίντεο που δίνονται μέσω λινκ για να αποτελέσουν αφετηρία

για τις συζητήσεις μας αποτελούν την 'υποχρεωτική' βιβλιογραφία.

'Ετσι θα ορίζεται κάθε φορά κάποιο κείμενο ή τμήμα κειμένου για να μελετηθεί ομαδικά:

λ.χ.

Corboz A. (1983): The Land as Palimpsest. In: Diogenes #121, pp12-34

Corcoran, P.L., Jazvac, K. (2020):The consequence that is plastiglomerate. Nat Rev Earth Environ 1, 6–7. https://doi.org/10.1038/s43017-019-0010-9

Easterling K. (2107): Medium Design. [llecture] Strelka Institute/Институт Стрелка

Hamilton C, Grinevald J.: Was the Anthropocene anticipated? Στο: The Antropocene Review, pp1-14, (2015). DOI: 10.1177/2053019614567155 anr.sagepub.com

Haraway, D. (2015): Anthropocene, Capitalocene, Plantationocene, Chthulucene: Making Kin. In: Environmental Humanities, vol.6. pp.159-165

Latour B. (2011): Waiting for Gaia. Composing the common world through arts and politics. /a lecture at the French Institute, London./ www.bruno-latour.fr/article

Bird-Rose D. (2001): Sacred Site, Ancestral Clearing and Environmental Ethics. In: Rumsey A., Weiner J.F.: Space, Narrative and Knowledge in Aboriginal Australia and Papua New Guinea. Hawaii: University of Hawai’I Press.

Conophagos C. [1980]: Le Laurium Antique et la technique grecque de la production de l’argent. Athènes: Ekdotiki Hellados, σελ56

Conwell D. H. (2008): Connecting a City to the Sea the History of Athenian Long Walls. Leiden; Boston: Brill / Mnemosyne Supplements 293

Deleuze G., Guattari F. (1987): A Thousand Plateaus /capitalism and schizophrenia. [Μετάφραση: Massumi B.] Minneapolis: University of Minnesota Press.

Descola P. (2006): Beyond Nature and Culture. In: Proceedings of the British Academy Volume 139, 2005 Lectures. London: British Academy Publication. pp 137-155.

Foucault Μ. (1993): Οι Λέξεις και τα Πράγματα. Μία Αρχαιολογία των επιστημών του Ανθρώπου. Γνώση: Αθήνα

Giannisi P. (2006): Récits des Voies. Chant et Cheminement en Grèce Antique. RhoneAlpes : Editions Jerome Millon

Gombrich E.H.(2004): Η Αναγεννησιακή Θεωρία της Τέχνης και η Ανάδυση του Τοπίου. [μτφ. Δασκαλοθανάσης Ν.]. Στο: Καββαθάς Δ. [επιμ]: Georg Simmel, Joachim Ritter, Ernst H. Gombrich / Το Τοπίο. Αθήνα: Ποταμός. Σελ. 9-31

Jacob C. (2006): The Sovereign Map. Theoretical Approaches in Cartography throughout History. Chicago: The University of Chicago Press

Κουζούπη Α. (2017) : ’Φυσικά’ Τοπία της Ομηρικής Οδύσσειας: Διερευνώντας τις Δομές και τα Όρια των Πολιτισμικών Εναποθέσεων στην Πορεία του Νόστου του Οδυσσέα. [Διδακτορική Διατριβή, επιβλέπουσα: Δρ. Βάνα Τεντοκάλη, Ομότιμη Καθηγήτρια.] Τμήμα Αρχιτεκτόνων, Πολυτεχνική Σχολή ΑΠΘ.

Lévy-Strauss C. (1952): Race et Histoire. Paris : Denoël / Unesco Mc Harg I. (1992): Design with Nature. New York: natural History Press / John Wiley and Sons.

Montaigne [de] M. (2008) : Des Cannibales. Paris : folio-plus classiques, Gallimard.

Μωραΐτης Κ. (2016): Η Θεώρηση του Τοπίου κεντρική για τη συγκρότηση του Πολιτισμού. [κεφάλαιο βιβλίου]. Στο: Μωραΐτης Κ. : Η Τέχνη του Τοπίου. [ebook] Athens:Hellenic Academic Libraries Link. http://hdl.handle.net/11419/2623

Murray Shafer R. (1994): The Soundscape: our Sonic Environment and the Tuning of the World. Rochester, Vermont: Destiny Books

Λαμπράκη-Πλάκα Μ. (1988): Οι Πραγματείες περί Ζωγραφικής: Αλμπέρτι και Λεονάρντο. Ηράκλειο Κρήτης: Βικελαία Ιστορική Βιβλιοθήκη, Φιλολογικές και Ιστορικέ; Σπουδές.

Olwig K. R. (1996): Environmental History and the Construction of Nature and Landscape: The case of the ‘Landscaping’ of the Jutland heath. in: Environment and History 2, no1, Lammi Symposium Special issue. Pp. 15-38.

Ponte A. (2017): Desert Testing. Ile de France: Tracés. Editions B2, collection Design.

Πετράρχης (2008): Η Ανάβαση στο Όρος Βεντού. [μτφ. Αμπατζοπούλου Φ.]. Αθήνα: Άγρα.

Prigogine I., Stengers I. (1986): Τάξη Μέσα από το Χάος/ Ο Νέος Διάλογος του Ανθρώπου με τη Φύση. (μτφ: Λογιωτάτου Μ. ). Αθήνα: Κέδρος.

Ritter J. (2004): «Το Τοπίο/ η λειτουργία του αισθητικού στην νεώτερη κοινωνία» [μτφ: Αναγνώστου Λ.] . Στο: Καββαθάς Δ. [επιμ]: Georg Simmel, Joachim Ritter, Ernst H. Gombrich / Το Τοπίο. Αθήνα: Ποταμός. Σελ. 33-97

Romm J. (1992): The Edges of the Earth in Ancient Thought. Princeton-New Jersey: Princeton University Press Sauer C.O. (1996): The Morphology of Landscape. In: Agnew J. et al. [eds]: Human Geography: An Essential Anthology. Cambridge, Mass: Blackwell. [pp.296-315]

Secchi B. (2012) : Palinsesti Infrastutturali, στο: Ferlenga A. et al [ed] : L’ Architettura del Mondo. Infrastrutture, Mobilita, Nuovi Paesaggi. Μιλάνο: La Triennale Di Milano, Editrice Compositori

Stokman A. (2013b): On Designing Infrastructure Systems as Landscape. In: Girot C., Freytag A. et al. [eds.] Topology / Topical Thoughts on the Contemporary Landscape. Berlin: jovis Verlag GmbH

Tuan Y.-F. (1977): Space and Place. The Perspective of Experience. Minneapolis, London: University of Minnesota Press.

Τζιρτζιλάκης Γ. (2010): “Ο Αθηναίος χωρικός. Η γεωργία ως μετα-μητροπολιτική συνθήκη. Θέσεις για την οικολογική διάχυση και την πόλη-έδαφος”, στο Φοίβη Γιαννίση, Ζήσης Κοτιώνης (επιμ.), Κιβωτός. Παλαιοί σπόροι για νέες καλλιέργειες, 12η Διεθνής Έκθεση Αρχιτεκτονικής Biennale της Βενετίας, Ελληνική Συμμετοχή, Υπουργείο Πολιτισμού, Βόλος: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας

Vernadsky V. I. (2012 /1938): The Transition from the Bioshpere to the Noösphere /excerpt from: Scientific Thought as a Planetary Phenomenon. [trans. Jones W.]. http://www.21stcenturysciencetech.com Vernadsky V. I. (1997): Scientific Thought as a Planetary Phenomenon. [trans. Starostin B. A.]. Moscow: Nongovernmental Ecological V. I. Vernadsky Foundation.

Von Humboldt A. (2005): Cosmos / A Sketch of the Physical Description of the Universe, Vol.1. [trans. Otte E.C.] New York: Harper & Brothers. Project Gutenberg e-Book / from the edition [1858] Harper & Brothers. Waldheim C. (2010): Notes Toward a History of Agrarian Urbanism. Places Journal, November 2010. Accessed 14 May 2021. https://placesjournal.org/article/history-ofagrarian-urbanism

παλίμψηστες δομές Κατάρριψη διπόλου 'φύση'-πολιτισμος Εμπειρική-ενσώματη χαρτογραφική διαδικασία