Αρχιτεκτονική είναι η τέχνη των συστημάτων.

Ι. Κάντ, Κριτική του καθαρού λόγου

Η βασικός στόχος του μαθήματος είναι να εισάγει στην διαδικασία αρχιτεκτονικού σχεδιασμού την θεώρηση ότι κάθε αρχιτεκτονικό έργο εγγράφεται σε ένα αισθητικό ρεύμα-σύστημα από όπου ο δημιουργός αντλεί τις αισθητικές και κανονιστικές του αρχές. Κάθε τέτοιο σύστημα, αν και συνιστά μια εξωτερική πραγματικότητα,  εντούτοις, σε επίπεδο μάθησης κατασκευάζεται ως νοητικό μοντέλο από τον κάθε  σπουδαστή κατά την δημιουργική επαφή του με τον κόσμο της αρχιτεκτονικής.

Για να προσεγγιστεί η συστημική διαδικασία του σχεδιασμού θα γίνει πρώτα μια σύντομη ανάλυση των βασικών αρχιτεκτονικών ρευμάτων του 20^ου αιώνα μέσα από το πρίσμα της θεωρίας των συστημάτων, ώστε να μπορέσει ο σπουδαστής να κατανοήσει τις θεωρητικές αρχές της έννοιας του αρχιτεκτονικού ρεύματος ή κινήματος, που συνιστούν το αρχιτεκτονικό Παράδειγμα της κάθε περιόδου.

Κάθε αρχιτεκτονικό ρεύμα μπορεί να περιγραφεί ως σύστημα που, ως σύστημα, ενέχει τους νόμους του.

Κάθε νέο αρχιτεκτονικό ρεύμα ξεκινάει με την θέσμιση των ιδεολογικών του αρχών πάνω στις οποίες θεμελιώνεται ολόκληρο το συστημικό οικοδόμημα. Αυτές οι ιδεολογικές αρχές συμπληρώνουν του φυσικούς νόμους.. Γι’ αυτό ο Βάλτερ Γκρόπιους είχε πει ότι η αρχιτεκτονική αρχίζει εκεί που σταματά η μηχανική. Σε αυτό το σύστημα ο αρχιτέκτονας εισάγει τις δικές του νόρμες και εμπλουτίζει ακόμα περισσότερο τις κανονιστικές αρχές που παράγουν τις δομές των έργων του.

Ο σπουδαστής, μέσω της συστημικής θεώρησης θα κατανοήσει ότι κάθε αρχιτεκτονικό ρεύμα συνδέεται άρρηκτα με κάποιες θεμελιώδεις καταστατικές αρχές που συνιστούν την μορφολογική και αισθητική ιδιαιτερότητά του, παρέχοντας ένα «συντακτικό» των μορφών. Αυτή η κατανόηση είναι ουσιώδης γιατί επιτρέπει στον σπουδαστή την διάκριση μεταξύ νόμου και κανόνα σε κάθε αρχιτεκτονικό ρεύμα. Υπό αυτό το πρίσμα γίνεται καλύτερα αντιληπτή τόσο η κανονιστική όσο και η καλλιτεχνική διάσταση της αρχιτεκτονικής πράξης.

Στη συνέχεια με την πρακτική άσκηση αρχιτεκτονικής σύνθεσης ο σπουδαστής θα εφαρμόσει πειραματικά τις θεωρητικές αρχές της συστημικής θεώρησης.

Η δομή του μαθήματος χωρίζεται σε δύο διακριτά μα συνεργαζόμενα μέρη, τα οποία εξελίσσονται παράλληλα.

Το θεωρητικό μέρος του μαθήματος αποτελείται από διαλέξεις, συζητήσεις που αποσκοπούν στην κατανόηση της σημασίας της σχέσης των αρχιτεκτονικών κινημάτων με τις μεθοδολογίες σχεδιασμού αρχιτεκτονικής. Αφού αναλυθούν οι φιλοσοφικές έννοιες της δομής, του συστήματος και της κατασκευής, θα μελετηθούν τα μανιφέστα και τα προγράμματα των αρχιτεκτονικών ρευμάτων ως παραμετρικές συστηματικές κανονικοποιήσεις του τρόπου που δομείται και μορφώνεται ο χώρος. Το πιο σημαντικό για τον σπουδαστή είναι να αντιληφθεί ότι η κατανόηση του εξωτερικού κόσμου δεν γίνεται απλώς με την αισθητηριακή του πρόσληψη, αλλά με την εξαρχής νοητική κατασκευή του από τον ίδιο.

Στο πρακτικό μέρος επιζητείται η σχεδιαστική εμπειρία του αρχιτεκτονικού αντικειμένου, μέσα από τη έννοια του συστήματος ως μεθοδολογία αντίληψης και σχεδιασμού. Με τον τρόπο αυτό οι σπουδαστές καλούνται να πειραματιστούν με την αρχιτεκτονική σύνθεση και να αναζητήσουν έννοιες, απεικονίσεις και μορφές καθώς εμβαθύνουν στις παραμετρικές αρχές του κάθε συστήματος. Η προσωπική εμπειρία και τα εννοιολογικά άλματα μέσα από τη χρήση του αναλυτικού τρόπου σκέψης που απορρέει από την γνώση της ένταξης μας σε ένα κατασκευαστικό-αισθητικό σύστημα, αποτελούν τα εργαλεία για τη δημιουργία και απόδοση όχι μόνο νέων μορφών κατανόησης αλλά και νέων μεθοδολογιών σχεδιασμού.

Θεωρία:
Θα επιχειρηθεί η προσέγγιση των βασικών αρχιτεκτονικών συστημάτων του 20ου αιώνα με μια σύντομη ανάλυση των μανιφέστων που συγκρότησαν το δομικό, μορφολογικό, λειτουργικό και αισθητικό περιεχόμενό τους. Επιπλέον θα αναλυθούν έργα αντιπροσωπευτικών αρχιτεκτόνων του μοντέρνου κινήματος, του μεταμοντέρνου και του αποδομητισμού στον 20ου αιώνα ώστε να γίνει αντιληπτή η αξία της υπαγωγής σε ένα αρχιτεκτονικό σύστημα.

Άσκηση:
Οι φοιτητές καλούνται να επιλέξουν ένα αρχιτεκτονικό σύστημα του 20ου αιώνα, να καταγράψουν τις κυρίαρχες, κατά την θεώρησή τους, αισθητικές και κανονιστικές του αρχές, και στην συνέχεια να εκπονήσουν την σύνθεση μιας κατοικίας σύμφωνα με αυτές τις αρχές. Θα βιωθεί έτσι εμπειρικά η άμεση σχέση αρχιτεκτονικού συστήματος και ατομικού αρχιτεκτονικού έργου.

Οι ασκήσεις μπορεί είναι ομαδικές ή ατομικές 2-3 ατόμων. Για την αξιολόγηση τα κριτήρια που θα ληφθούν υπόψη είναι η ενεργή συμμετοχή, η ανταπόκριση στα ζητούμενα του μαθήματος, η αναλυτική ικανότητα, η ικανότητα απεικόνισης, η κριτική διερεύνηση των σχέσεων συστήματος και αρχιτεκτονικής μορφής, το συνθετικό αποτέλεσμα, η θεωρητική του τεκμηρίωση, καθώς και η ποιότητα των παραστατικών μεθόδων.

Beam, Alex (2020). Broken Glass: Mies van der Rohe, Edith Farnsworth, and the Fight over a Modernist Masterpiece. New York: Random House.

Benton, Tim (1987). The Villas of Le Corbusier. New Haven and London: Yale University Press.

Bergson, H. (2009) Η δημιουργική εξέλιξη, μτφ. Κ. Παπαγιώργης, Γ. Πρελορεντζάτος. Αθήνα: Εκδόσεις Πόλις.

Brada, Miro (2021). From Art to Information System. _AGI Laboratory_.

Conrads Ulrich,  1977. Μανιφέστα Και Προγράμματα Της Αρχιτεκτονικής Του 20ου Αιώνα, Αθήνα: Επίκουρος.

Frampton K. (1987). Μοντέρνα αρχιτεκτονική. Αθήνα: Θεμέλιο.

Gamma, E., Helm, R., Johnson, R., Vlissides, J. (1994) Design Patterns: Elements of reusable object-oriented software. USA: Addison-Wesley.

Geertz, Clifford ; Aronson, Daniil & Korbut, Andrei (2010). Art as a Cultural System. _Russian Sociological Review_ 9 (2):31-54.

Gibson, J. J. (1983) Senses considered as perceptual systems. Connecticut: Greenwood Press.

Goodman, N. (2005) Γλώσσες της τέχνης, μτφ. Π. Βλαγκόπουλος. Αθήνα: Εκκρεμές.

Halsall, Francis (2008). Systems of Art: Art, History and Systems Theory. Peter Lang.

Kristeller, Paul Oskar (1951). The Modern System of the Arts: A Study in the History of Aesthetics. _Journal of the History of Ideas_ 12 (1/4):496.

Kuhn S. Thomas, (2008). Δομή των Επιστημονικών Επαναστάσεων. Αθήνα:Σύγχρονα Θεματα.

Papert, Seymour A. in American Men and Women of Science, R.R. Bowker. (1998-99, 20ήέκδοση)

Richards, S. (2005) Le Corbusier and the Project of Self. New Haven: Yale University Press.

Seising, R. (2011). General systems, classical systems, quantum systems and fuzzy systems: an introductory survey. International Journal of General Systems, 40:1, 1-9.

Shtromberg, Elena. Art Systems. University of Texas Press, 2016.

T., Smith Elizabeth A, and Gössel Peter. 2021. Case Study Houses the Complete CSH Program 1945-1966. TASCHEN.

Tutter Adele, 2016. Dream House: An Intimate Portrait of the Philip Johnson Glass House, London: University of Virginia Press

Vandenberg, Maritz (2003). Farnsworth House: Ludwig Mies Van Der Rohe. Architecture in detail. London: Phaidon Press

Woodson, Wesley E. Human Factors Design Handbook: Information and Guidelines for the Design of Systems, Facilities, Equipment, and Products for Human Use. McGraw-Hill, 1981.

Φάης, Δημήτριος. (2016) “Η Φύση Και η Διαδικασία Της Κατασκευής: Διερεύνηση Του Ρόλου Της Αισθητικής Κρίσης Στην Εξέλιξη Της Δομής.” Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών: Εθνικό Και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Φιλοσοφική Σχολή. Τμήμα Φιλοσοφίας, 2016, https://phdtheses.ekt.gr/eadd/ handle/ 10442/38211.     

https://www.dezeen.com/2022/05/25/deconstructivism-joseph-giovannini-interview-architecture-unbound