Τα μουσεία ανήκουν στα κτίρια-σύμβολα του 20^ου και του 21^ου αιώνα, τόσο για την αρχιτεκτονική ετερογένειά τους, όσο και για το εύρος των πολιτιστικών στόχων που υπηρετούν. Ειδικά τις τελευταίες δεκαετίες φιλοδοξούν να αποτελέσουν χώρους συνδεδεμένους με την κοινωνική διαφορετικότητα και την πολιτιστική καινοτομία, οι οποίοι πειραματίζονται με νέους τρόπους παρουσίασης της τέχνης και της πολιτιστικής κληρονομιάς και, παράλληλα, χώρους συνάντησης και κοινωνικοποίησης.

Σύμφωνα με τις νέες απαιτήσεις των Μουσείων, στόχος δεν είναι απλώς η έκθεση και αποθήκευση σύγχρονης τέχνης, αλλά η προσφορά στον επισκέπτη μιας σειράς από δραστηριότητες αναψυχής και ψυχαγωγίας, μετατρέποντας ένα μουσείο σύγχρονης τέχνης σε  κέντρο πολιτισμού.

Ένα μουσείο ως κέντρο πολιτισμού συγκροτείται ως μια δέσμη λειτουργιών και δραστηριοτήτων που η μια υποστηρίζει ή ενισχύει την άλλη και όλες μαζί διαμορφώνουν μια νέα πολιτισμική ταυτότητα της ευρύτερης περιοχής στην οποία ανήκει ο χώρος-κτίριο, αφού από την ίδια τους την λειτουργία οι χώροι πολιτισμού απευθύνονται σε ολόκληρη την πόλη και επιτρέπουν την συνύπαρξη και επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων με διαφορετικά ενδιαφέροντα και παραστάσεις ζωής. Αυτή η ισχυρά φορτισμένη λειτουργία των μουσείων άρει τις πολεοδομικές ή/και κοινωνικές ασυνέχειες του πολεοδομικού ιστού και δημιουργεί ένα κοινωνικό γλυπτό που εκδιπλώνεται στον χώρο και στον χρόνο.

Το μάθημα είναι ένα εκπαιδευτικό εργαστήριο. Στην εκπαιδευτική του διαδικασία εμπεριέχονται διαλέξεις, στοχευμένες σχεδιαστικές ασκήσεις, παρουσιάσεις – ανάλυση παραδειγμάτων, συλλογή και επεξεργασία πληροφοριών, κριτικές παρατηρήσεις και συζητήσεις για αρχιτεκτονικά έργα και παρουσιάσεις με τη μορφή συζήτησης και κριτικής. Οι φοιτητές αναμένεται να παρουσιάζουν την πρόοδο και τα αποτελέσματα των εργασιών τους κάθε εβδομάδα. Οι σχεδιαστικές προτάσεις θα παρουσιάζονται σε ανοικτά φόρουμ με μέσα στο εργαστήριο. Ο διδάσκων ανατροφοδοτεί την πρόοδο των εργασιών σε κάθε μάθημα και παρουσίαση.

Σκοπός του μαθήματος είναι η εκπόνηση του κτιριολογικού προγράμματος από τους σπουδαστές με την σταδιακή εξοικείωση των σπουδαστών με την έννοια του μουσείου-κέντρου πολιτισμού όπου συνυπάρχουν παράλληλες δράσεις και λειτουργίες.

Κατά τη διάρκεια του εξαμήνου οι φοιτητές καλούνται να λειτουργήσουν σχεδόν ταυτόχρονα σε δυο επίπεδα:

• Διερεύνηση-σχεδιασμός του κτιριολογικού προγράμματος
• Εισηγήσεις και επεξεργασία εναλλακτικών προτάσεων και ιδεών για την αρχιτεκτονική σύνθεση.

Βασικό ζητούμενο είναι ο εντοπισμός ή η κατασκευή ενός σεναρίου, μιας αφήγησης που θα συγκροτήσουν την υπόθεση εργασίας του σχεδιασμού. Οι αφηγήσεις αυτές μπορούν ν' αποτελούν μια κριτική ματιά του παρόντος - μια εντατική περιγραφή μιας υφιστάμενης συνθήκης, ή ακόμα και μια προβολή ή επιθυμία για το μέλλον. Κοινός παρονομαστής θα είναι η έννοια του μουσείο ως κέντρο πολιτισμού και πιο συγκεκριμένα ο σχεδιασμός μιας 'συλλογικής εγκατάστασης πολιτισμού' μέσα από τον προσδιορισμό κάποιου προγράμματος και γενικότερου αιτήματος. 

Προτεινόμενο κτιριολογικό πρόγραμμα :

• Εκθεσιακοί χώροι (μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις)
• Χώρος εκπαιδευτικών εργαστηρίων
• Χώρος εκδηλώσεων (Συναυλιών, θεατρικών παραστάσεων, διαλέξεων, προβολών βιβλιοπαρουσιάσεων κα.)
• Καφέ, εστιατόριο
• Χώρος για πωλητήριο-giftshop
• Εξωτερικοί χώροι
• Χώρος διοίκησης
• Βοηθητικοί χώροι

Το κτιριολογικό πρόγραμμα θα οριστικοποιηθεί κατά την διάρκεια του εργαστηρίου. Μπορεί να γίνει επιμέρους επιλογή από τις προτεινόμενες λειτουργίες καθώς επίσης και να προταθεί αιτιολογημένα άλλη λειτουργία που δεν συμπεριλαμβάνεται στις παραπάνω.

Η μελέτη θα ολοκληρωθεί σε 13 ενότητες οι οποίες οργανώνονται σε τρείς φάσεις. Στο τέλος κάθε φάσης γίνεται παρουσίαση στην αίθουσα, από κάθε σπουδαστή ή ομάδα εργασίας. Η ομάδα εργασίας μπορεί να αποτελείται από 2-3 μέλη.

Α΄ Φάση:

1. Εισαγωγή στο συνθετικό θέμα
2. Παρουσίαση μουσείων στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
3. Προσέγγιση του κτιριολογικού προγράμματος
4. Παρουσίαση

Β΄ Φάση: η παρουσίαση της Β φάσης είναι προϋπόθεση για την τελική παράδοση.

1. Οργανόγραμμα λειτουργιών
2. Αισθητικές επιλογές σύμφωνα με την συνθετική ιδέα.
3. Κεντρική ιδέα, συνθετικές αρχές.
4. Παρουσίαση προμελέτης

Γ΄ Φάση:

1. Λεπτομερής σχεδιασμός κτιρίου και των χώρων του σε αντίστοιχες κλίμακες
2. Επιλογή υλικών
3. Κατασκευαστικά σχέδια και επιμέρους λεπτομέρειες
4. Παρουσίαση της τελικής αρχιτεκτονικής σύνθεσης

Κριτήρια αξιολόγησης:

• H ενεργή συμμετοχή στο εργαστήριο
• H πρωτοτυπία της σύνθεσης
• H επιτυχής επίλυση του θέματος
• Η εφαρμογή στην πράξη των θεωρητικών γνώσεων του μαθήματος
• H ποιότητα και πληρότητα της σχεδίασης και η ικανότητα παρουσίασης
• η συνέπεια κατά την παράδοση
• η ολοκληρωμένη παρουσίαση του θέματος

Βασικό ζητούμενο του μαθήματος είναι η διαδικασία συγκρότησης, επεξεργασίας και απόκτησης συνείδησης γύρω από την οργάνωση του κτιριολογικού προγράμματος και τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό του κτιρίου σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον -πολιτιστικό, κοινωνικό, φυσικό-. Οι ανάγκες που αναγνωρίζονται, οι αναγνώσεις και οι ερμηνείες, οι μετατροπές, ο εμπλουτισμός και οι αμφισβητήσεις του κατά τη διαδικασία διαμόρφωσής του είναι κάποια από τα βασικά στάδια της σχεδιαστικής διαδικασίας.

Εκπαιδευτικές αρχές του μαθήματος:

• Σύνδεση θεωρίας πράξης.
• Ερμηνεία και κριτική σκέψη.
• Ισότητα, μεταξύ των συμμετεχόντων στο μάθημα.
• Προσωποκεντρική διδασκαλία, με γνώμονα κάθε σπουδαστή/τρια και την ιδιοσυγκρασία του/της.
• Ασκήσεις με αφετηρία την αίθουσα που έχουν σαν στόχο την κατανόηση και την ερμηνεία.
• Διατμηματική προσέγγιση, πλουραλιστική γνώση.
• Τρόπος εργασίας -  workflows, εισαγωγή σε επαγγελματικές ροές εργασίας.
• Συνδυασμένη μορφή εκπαίδευσης: ψηφιακής εκπαίδευσης και φυσική συνύπαρξη δασκάλου και σπουδαστών/τριων στην αίθουσα.
• Ελεύθερη έκφραση.
• Ομάδα βασισμένη στην έννοια της κοινότητας [Community based group].

30% ενδιάμεσες εργασίες 70% τελική εργασία-παράδοση συνθετικού θέματος

Ambrose, Τ. and Paine, C. (2012). Museum basics. 3rded. London: Routledge.

Basso Peressut, L., Lanz, F. and Postiglione, G. (eds.), (2013). European museums in the 21st century: Setting the framework. Vol. 1–3. Milan: Politecnico di Milano.

Basu, P. (2007). The Labyrinthine Aesthetic in Contemporary Museum Design. In: Sh. Macdonald and P. Basu (eds.), Exhibition Experiments, Malden; Oxford: Blackwell Publishing. pp. 47–70.

Bennett, T. (1995). The birth of the museum: History, theory, politics. London: Routledge.

Biehl-Missal, B. and vom Lehn, D. (2015). Aesthetics and atmosphere in museums: A critical marketing perspective. In: M. Henning (ed.), The International handbooks of museum studies: Museum media. Chichester: Wiley-Blackwell. pp. 235–258.

Bjerregaard, P. (2015). Dissolving Objects: Mueums, Atmοpshere and the Creation of Presence, Emotion, Space and Society 15, 2015, pp.74-81.

Black, G., (2009). Το ελκυστικό μουσείο. Μουσεία και επισκέπτες. Αθήνα: Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς.

Bourdieu, P., Darbel, A. (1997). The love of Art: European Art Museums and their Public. Cambridge: Polity Press.

Cauman, S. (1958) The Living Museum. Experiences of an Art Historian and Museum Director, Alexander Dorner. New York: New York University Press.

Cuttle, C., 2007. Light for art's sake: Lighting for artworks and museum displays. Oxford: Butterworth Heinemann.

Dernie D. (2007). Exhibition design. London: Laurence King Publishing.

Duncan, C. (1995). Civilizing Rituals: Inside Public Art Museums. London: Routledge.

Grey, A. – Gardon, T. and Booth, C. (2006), Saying it Differently. A handbook for museums refreshing their display, London, London Museums Hub.

Hillier, B. (1996). Space is the Machine: A Configurational Theory of Architecture. Cambridge: Cambridge

Hillier, B., Hanson, J. (1984). The Social Logic of Space. Cambridge: Cambridge University Press.

Hooper-Greenhill Eilean. Το μουσείο και οι πρόδρομοί του. Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 30607,

Hughes, Ph. (2010). Exhibition design. London: Laurence King.

Kertzer, D. (1988). Ritual, Politics and Power. London: Yale University Press.

Kotler, N.G., Kotler, Ph. and Kotler, W.I. (2008). Museum Marketing and Strategy. 2nd ed. San Francisco: Jossey- Bass. pp. 317–321.

Malraux André, Το φανταστικό μουσείο. Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 1876,

Summers, D. (2003). Real Spaces: World Art History and the Rise of Western Modernism. New York: PhaidonUniversity Press.

Vaughan, L. (2001). Space Syntax Observation Manual. London: Space Syntax. Αθήνα: Νήσος.

Wallace, M.A. (2006) Museum branding: how to create and maintain image, loyalty and support. Oxford: Altamira.

Γκαζή, Α., Νικηφορίδου, Α. (2005). Κείμενα για μουσεία και εκθέσεις. Σημασία, μεθοδολογία, μελέτη περίπτωσης. Μουσειολογία, 2, σσ.2-50. [link]

Κολιόπουλος, Δ. (2017). Η Διδακτική προσέγγιση του Μουσείου Φυσικών Επιστημών. Αθήνα: Μεταίχμιο.

Κώδικας Δεοντολογίας του ICOM για τα Μουσεία. [link]

Οικονόμου, Μ. (2003). Μουσείο: Αποθήκη ή ζωντανός οργανισμός; Μουσειολογικοί προβληματισμοί και ζητήματα. Αθήνα: Κριτική.

Πεπονής, Γ. (1984). Κτιριακή οργάνωση και Παιδεία του Χώρου, Σύγχρονα Θέματα, (21), σ. 51-60.