Ανακατασκευές του Εδάφους: Σχεδιάζοντας τον Δημόσιο Χώρο της πόλης.

ΦΕΤΟΣ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ που δυσχεραίνει τις μετακινήσεις, το μάθημα της ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΙΙΙ-Vα θα λαμβάνει χώρα σε ΔΥΟ ΠΟΛΕΙΣ με αντίστοιχα ΔΥΟ ΘΕΜΑΤΑ [εκ των οποίων οι φοιτητικές ομάδες θα πρέπει να επιλέξουν το ένα]

1=> στον ΒΟΛΟ το θέμα είναι κατά μήκος του Κραυσίδωνα από το Πεδίον του Άρεως έως την Οινοπευματική,

2=> στην ΑΘΗΝΑ το θέμα θα είναι κατά μήκος των παράλληλων Μακρών Τειχών [οδός Πειραιώς και γραμμές ΗΣΑΠ από τον Ταύρο έως τον Κηφισό] .

ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΑ ΔΙΕΞΑΓΕΤΑΙ ΜΕ ΦΥΣΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΔΥΟ ΠΟΛΕΙΣ, ΔΙΝΟΝΤΑΣ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΙΣ ΕΞΟΡΜΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ ΣΤΟΝ ΑΝΟΙΧΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΩΡΟ.

Θα υποστηρίζονται διορθώσεις τόσο στο ΤΑΜ_ΠΘ όσο και μέσω MS-Teams [για όσους φοιτητές βρίσκονται εκτός Βόλου].

[, Γνώση, Κατανόηση, Εφαρμογή, Ανάλυση, Σύνθεση, Αξιολόγηση]

Ως απόρροια αυτού του μαθήματος οι φοιτητές αναμένεται να αποκτήσουν έναν βαθμό εξοικείωσης με τον σχεδιασμό του υπαίθριου δημόσιου χώρου της πόλης, μέσα από μία διαδικασία-μεθοδολογία που γεφυρώνει την επιτόπια εμπειρία με μία πλειάδα κλιμάκων του αστικού και πολεοδομικού σχεδιασμού.

Με την ολοκλήρωση του μαθήματος οι  φοιτητές και φοιτήτριες θα αναπτύξουν στο βαθμό που θα εργαστούν, ευχέρεια στις παρακάτω γνωσιακές ενότητες:

•       [ΤΟ ΣΩΜΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ]:  Θα μπορέσουν να κατανοήσουν τον αστικό δημόσιο χώρο ως ένα ενιαίο πεδίο, αναπόσπαστο τμήμα του αστικού ιστού, και θα μυηθούν σε σύγχρονες αντιμετωπίσεις της πόλης ως ‘αστικού οικοσυστήματος’ του οποίου τα οφέλη μπορούμε να αποτιμήσουμε [UrbanEcology, EcosystemServices].

•      [ ΧΡΟΝΟΣ και ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ]:  Θα μπορέσουν να προσεγγίσουν συνθετικά τον αστικό δημόσιο χώρο ως σύστημα που διαρκώς μεταβάλλεται μέσα στον τρέχοντα χρόνο.  Θα εξοικειωθούν με χρονικά εκφρασμένες διεργασίες όπως λ.χ. τον κύκλος του νερού στις στο αστικό περιβάλλον, ο αστικός μεταβολισμός όπως εκφράζεται σε ένα ρέμα, οι καθημερινές πρακτικές των περιοίκων, οι πορείες των διερχόμενων, κτλ. Θα μπορούν ως ένα βαθμό να αναλύσουν τις διεργασίες και διαδικασίες που καθορίζουν τις μεταβολές στον αστικό δημόσιο χώρο συναρτήσει της διανυσματικής και εποχικής έκφρασής του χρόνου.

•    [ ΣΥΝΘΕΣΗ για τον ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΩΡΟ]:  Θα μυηθούν σε συνθετικές εκφράσεις του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού σε συνέργεια με το αστικό τοπίο, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής, έμβιας  και υλικής του διάστασης.  Θα εξοικειωθούν με την γενική λογική αλλά και με κατασκευαστικές λεπτομέρειες σχεδιασμού του δημόσιου χώρου λαμβάνοντας υπ’ όψη τους  τρόπους αντιμετώπισης συντονισμένης επίλυσης εντοπισμένων προβλημάτων [κοινωνικής και χωρικής εμβέλειας] της και ταυτόχρονα της κλιματικής αλλαγής.

•     [ΣΧΕΔΙΑΖΟΝΤΑΣ για τη ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ]:  Θα μυηθούν σε επίκαιρους τρόπους αντιμετώπισης των επιπτώσεων  της κλιματικής αλλαγής μέσω του σχεδιασμού: «λύσεις βασισμένες στη ‘Φύση’» [NatureBasedSolutions] ,  «πράσινες & κυανές υποδομές» [ green & blue infrastructure].

Ο αστικός δημόσιος χώρος,  το πεδίο έκφρασης του κοινωνικού σώματος, είναι ένα πεδίο συνύπαρξης, είναι η προέκταση του ΕΣΩ και του ΕΞΩ....

Ο αστικός δημόσιος χώρος συνδέει τις αστικές λειτουργίες και παραλαμβάνει ποικίλες κινήσεις και υποδομές, είναι ο ίδιος η βασική υποδομή συγκρότησης της πόλης.

Συχνά ο δημόσιος αστικός χώρος  αντιμετωπίζεται ως υπολειμματικός χώρος του κτισμένου: το μάθημα αυτό έρχεται για να ανατρέψει αυτή την συνήθη λογική.

Στον αστικό υπαίθριο δημόσιο χώρο αποκρυσταλλώνεται η  σχέση πλήρους-κενού,  συνδιαλέγεται η πόλη με την ύπαιθρο, αλλά και γαλουχείται η ευημερία του κοινωνικού σώματος της πόλης. Ο δημόσιος χώρος της πόλης είναι πεδίο αλληλεπίδρασης μέσα στον χρόνο διεργασιών που σχετίζονται με τα έμβια όντα, την οργανική και ανόργανη  ύλη,  με  κοινωνικές και πολιτισμικές προεκτάσεις.

Εκφάνσεις του  ΕΣΩ και του  ΕΞΩ μπορούν να συνυπάρχουν στον δημόσιο χώρο: σε ποιο βαθμό αυτή η συνύπαρξη μπορεί να ενορχηστρωθεί, αποτελώντας αντικείμενο Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού; Πως μπορούμε να σχεδιάσουμε για να απευθυνθούμε στους πολίτες, πως μπορούμε να βρούμε συνέργειες ανάμεσα στις καθημερινές πρακτικές διαβίωσης στην πόλη και τα αστικά οικοσυστήματα που η πόλη θάλπει?

Ο ενσυνείδητος σχεδιασμός του αστικού δημόσιου χώρου όχι ως αποσπάσματος ή θραύσματος, αλλά ως μέρους του ενιαίου σώματος της πόλης καλλιεργείται στο μάθημα μέσω της εμπειρικής προσέγγισης του αστικού τοπίου η οποία ζητείται να αποτελεί συνεκτική βάση / ραχοκοκαλιά της κάθε συνθετικής πρότασης.

► Η αξιολόγηση των φοιτητών γίνεται κατά βάσει των κάτωθι παραδοτέων [Α,Β,Γ,Δ]:

Α] Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην εμπειρική χαρτογραφική διαδικασία του δημόσιου χώρου: πως απευθύνεται στις αισθήσεις μας, ποια είναι τα ηχοτοπία του, τι  μαρτυρά η όσφρηση μας, ποια είναι η κιναισθητική μας εμπειρία όταν περιηγούμαστε εντός του; Τούτα θα προσεγγιστούν μέσα από αλλεπάλληλες περιηγήσεις στα πλαίσια των μαθημάτων:  υπαίθρια επιτόπια μαθήματα με μπλοκ για επιτόπιες σημειώσεις και σκίτσα, βιντεοσκοπήσεις-ηχογραφήσεις επιτόπιων πορειών από τις φοιτητικές ομάδες. Το επιτόπια συλλεγμένο υλικό θα παρουσιάζεται από τους φοιτητές [δια ζώσης και διαδικτυακά] προκειμένου να συζητηθεί και να συντεθεί από κάθε φοιτητική ομάδα η χαρτογραφική απόδοση-έκφραση της εμπειρικής προσέγγισης της περιοχής.  Το ανάπτυγμα της πορείας γνωριμίας-συσχετισμού με την περιοχή κατά τη διάρκεια του εξαμήνου,  ως ένα είδος καταγραφικού-χαρτογραφικού ημερολογίου, αποτελεί ανεξάρτητο παραδοτέο [1ο παραδοτέο].  Η χαρτογραφική απόδοση της περιοχής υπό διερεύνηση, ως συγκερασμός του τρόπου που η περιοχή απευθύνεται στο ανθρώπινο σώμα, στις αισθήσεις των φοιτητών, και χαρτογραφικών στοιχείων που θα προκύψουν από συνδυασμό δεδομένων και έρευνα αρχείου,  ζητείται να αναπαρασταθεί σε έναν συνεκτικό χάρτη [2ο παραδοτέο], και  μπορεί να εξελιχθεί με μεικτά μέσα καταγραφής και έκφρασης που στοχεύουν να αποδώσουν την δυναμική του αστικού τοπίου στον  χρόνο, όπως: βίντεο, ηχητικά ντοκουμέντα, σκαριφήματα και διαγράμματα, την κατασκευή μακετών υλικών.

Β] Ως απόρροια της εμπειρικής χαρτογραφικής πρακτικής,  ο εντοπισμός των χαρακτηριστικών-κλειδιά της περιοχής σύμφωνα με την κάθε ομάδα θα οδηγήσει στην διατύπωση προθέσεων-στόχων, με παραδοτέα[3ο παραδοτέο] σχέδια που αφορούν την στρατηγικής συγκρότησης του αστικού χώρου της εν λόγω περιοχής σε κλίμακες πολεοδομικού σχεδιασμού [κλίμακα 1:5.000 έως 1:1000],

Γ] Ως οργανική συνέχεια των πρώτων βημάτων εργασίας [Α,Β], θα προσεγγιστεί ο δημόσιος χώρος στις κατεξοχήν κλίμακες  αστικού σχεδιασμού, στις οποίες θα δοθεί και η  έμφαση και το βάρος όσο αφορά την εξέλιξη των συνθετικών αξιών των προτάσεων και τα ζητούμενα σχέδια [παραδοτέα υπό πλειάδα κλιμάκων 1:500 έως 1:50] καθώς στην κλίμακες αυτές είναι που η πόλη απευθύνεται με άμεσο τρόπο στα αισθητήρια και τις καθημερινές κοινωνικές πρακτικές των πολιτών.  

Δ] Όσο αφορά τις κατασκευαστικές λεπτομέρειες του σχεδιασμού του δημόσιου χώρου της πόλης , θα ζητηθεί για ορισμένα χαρακτηριστικά σημαίνοντα σημεία της περιοχής μελέτης όπως και για τα στοιχεία-κλειδιά της πρότασης - απαραιτήτως σε οργανική συσχέτιση με την πρόταση της κάθε ομάδας- ο σχεδιασμός, σε κλίμακες 1:50 έως 1:10.

► Εκτός από την Τελική Παρουσίαση ενώπιον προσκεκλημένου κριτή, θα γίνουν άλλες δύο ενδιάμεσες παρουσιάσεις [InterimCrits] μέσα στο εξάμηνο στις οποίες αφενός η παρουσία όλων των φοιτητών καθ’ όλη την διάρκεια της εκτύλιξής της, και αφετέρου η παρουσίαση της εξέλιξης της εργασίας τους είναι υποχρεωτική για όσους θέλουν να ολοκληρώσουν το μάθημα.

► Μέσα στο εξάμηνο θα γίνουν διαλέξεις [από την διδάσκουσα και προσκεκλημένους ομιλητές] με φυσική παρουσία και διαδικτυακά, και η παρακολούθησή τους είναι επιθυμητή, καθώς θα δώσει στους φοιτητές εργαλεία και εναύσματα για να προχωρήσουν τις εργασίες τους. Επίσης [κυρίως εν μέσω των μέτρων για τον περιορισμό της πανδημίας]  ζητούμενο είναι με έναυσμα τις διαλέξεις αυτές  να ακολουθήσουν συζητήσεις ανάμεσα στους ομιλητές, τους φοιτητές, την διδάσκουσα, γιατί ο δημόσιος χώρος και η εξέλιξή του είναι ένα θέμα που μας αφορά ΟΛΟΥΣ: ως αρχιτέκτονες και ως κατοίκους πόλεων.

 EasterlingK. (2107): MediumDesign. [llecture] StrelkaInstitute/ИнститутСтрелка

Hall M (2019): What is Urban Ecology and Why Should We Study it.  In: Hall M., Balogh S. [eds] Understanding Urban Ecology. Cham: Springer 

Νουκάκης Γ. (2013): Κραυσίδωνας –Ζώνη Επαφής. [διπλωματική εργασία στο ΠΜΣ Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού , ΤΑΜ ΠΘ/ Επιβλέποντες: Τζιρτζιλάκης Γ. Γιαννίση Φ.].

Ourednik A. (2014): The Impossible Here. In: espacetemps.net, Works.
www.espacetemps.net/en/articles/the-impossible-here/

Secchi B. (2012) : Palinsesti Infrastutturali, στο: Ferlenga A. et al [ed] : L’ Architettura del Mondo. Infrastrutture, Mobilita, Nuovi Paesaggi. Μιλάνο: La Triennale Di Milano, Editrice Compositori

Stokman A. (2013b): On Designing Infrastructure Systems as Landscape. In: Girot C., Freytag A. et al. [eds.] Topology / Topical Thoughts on the Contemporary Landscape. Berlin: jovisVerlagGmbH

Sun N., et al(2019): The Urban Hydrological System. In: Hall M., Balogh S. [eds] Understanding Urban Ecology. Cham: Springer 

Τσέτσης Χ.Σ. (επιμ. ) (2018): Μνήμη και Αστικό Φαινόμενο. / Πολεοδομικές πολιτικές για την προστασία και ανάδειξη ιστορικών ιστών, μνημείων και τόπων. Ευρωπαϊκή Εμπειρία και προοπτικές.Αθήνα : Μίλητος

Βιώσιμη κινητικότητα Ελαστική ανθεκτικότητα [resilience] Λύσεις βασισμένες στη 'Φύση' [ Nature Based Solutions] Αρχαιολογία του τοπίου [Landscape Archaeology] Green Infrastructure