“That is the complete SPACE OF THE PERFORMANCE, with the movements, the thoughts, the received instructions of the actors, as well as the social and physical context in which they performed”

Bernard Tschumi. Architecture and Disjunction

[Κατανόηση, Ανάλυση, Αξιολόγηση]

Η ψηφιακή δραστηριότητα δημιουργεί εντάσεις, αντιφάσεις και ευκαιρίες στη σύζευξη της με την αρχιτεκτονική, παρεμβαίνοντας και πολλαπλασιάζοντας τις διαστάσεις του χώρου και του χρόνου, δημιουργώντας νέες τοπολογικές σχέσεις, σαν ανταπόκριση στην εμπειρία της σύγχρονης πανδημίας του COVID-19. Η πολυπλοκότητα, η χρονικότητα, η συνδεσιμότητα και η μεικτή πραγματικότητα ξεπερνούν τον χώρο-χρόνο των ενσώματων συνθηκών της κλασικής αρχιτεκτονικής, σαρώνοντας πρακτικές και μνήμες του παρελθόντος. Σε αυτόν τον κόσμο της τεχνολογίας, τα σώματα είναι οι τελικοί διαμεσολαβητές και το ζήτημα των ρευστών ορίων αποδεικνύεται επίκαιρο και επιτακτικό επανειλημμένα μέσω των πολλαπλών υβριδικών υλικοτήτων-σύμφωνα με τις θεωρίες της μετανθρώπινης εποχής-. Η επιτελεστικότητα της αρχιτεκτονικής έκφρασης και η πολλαπλή πραγματικότητα του χώρου -επαυξημένη, εικονική και μεικτή- σε συνδυασμό με την ενσώματη κατάσταση, έχουν τη δεδομένη στιγμή τη δυνατότητα να μετατραπούν σε εργαλεία προσωποποιημένων γνώσεων (situated knowledge), σε καινοτόμες μεθόδους από/οικειοποιήσεων και συλλογικών μεταμορφώσεων, σε μια αφηγηματική περιήγηση σε ένα άυλο μουσείο, καθιστώντας δυνατή μια προσέγγιση για την εξερεύνηση νέων μετα-σωμάτων.

Από τη κατανόηση του σώματος ως πηγή γέννησης του χώρου, δημιουργείται μια καινούρια συνθήκη θεωρητικής-πρακτικής έρευνας, που προτείνει μια νέα απεικόνιση ιστορικών αναζητήσεων και λογοτεχνικών αναπομπών. Μέσα από τα χαρτογραφικά εργαλεία, αναδύεται η συνειδητοποίηση των δυνατοτήτων που μπορεί να έχει η αφήγηση στη χωρική αστική και πολεοδομική αναζήτηση μέσα από τα ίδια τα αφηγηματικά γεγονότα –ή διαφορετικά μέσα από τις κινήσεις των σωμάτων μέσα στους πολεοδομικούς ιστούς και στις αστικές δομές-. Ο στόχος του μαθήματος είναι η δημιουργία αυτών των χωρικών αφηγήσεων -χαρτογραφιών- έχοντας ως βάση λογοτεχνικά ή ιστορικά κείμενα που αποκαλύπτουν λανθάνουσες ιδιότητες των αστικών περιοχών σε κρίση -αρχιτεκτονική και πολεοδομική-, ενώ προσδιορίζουν ταυτόχρονα νέες σύγχρονες δομές τόσο μέσα από τη σύζευξη παρελθόντος-παρόντος-μέλλοντος, όσο και μέσα από τον συνδυασμό της σύγχρονης τεχνολογίας και της ενσώματης ταυτότητας.

Με την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές και φοιτήτριες θα:

·        Είναι σε θέση να κατανοήσουν τις διαδικασίες μεταγραφής της λογοτεχνικής γλώσσας σε αρχιτεκτονικό γραφικό λεξιλόγιο

·        Έχουν εξοικειωθεί με χαρτογραφικές απεικονίσεις των ενσώματων εμπειριών στον χώρο

·        Έχουν γνώση των αρχών απεικόνισης δυναμικών σωματικών μεταβλητών στον χώρο

·        Μπορούν να αναπαραστήσουν και να αναδομήσουν ψηφιακά κινήσεις σωμάτων και τις σχέσεις που τα σώματα δημιουργούν στον χώρο της πόλης

·        Έχουν αναπτύξει το δικό τους προσωπικό γραφικό λεξιλόγιο απεικονίσεων

Το μάθημα βασίζεται σε μια υπόθεση: το σώμα είναι παράγοντας γέννησης χώρου. Η σωματική εικόνα, ως ποιητική και υποκειμενική κατηγορία θεώρησης του χώρου, αποτελεί το θεμέλιο και το μέσο ολόκληρης της διαμορφωτικής έκφρασης. Στην εμπειρία της καθημερινής ζωής, η είσοδος σε ένα χώρο ή η αλληλεπίδραση μέσα σε ένα ψηφιακό τόπο, προϋποθέτει και επιτελεί μια απροσδόκητη και ασυνείδητη ανταλλαγή· είναι μια αμφίρροπη διάδραση ανάμεσα στην κατάληψη του χώρου και τη στιγμιαία κατάληψη του ατόμου από τον ίδιο τον χώρο. Με παρόμοιο τρόπο, οι σωματικές-προβολικές εικόνες αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της συνάντησης μεταξύ του περιβάλλοντος και του σώματος, καθιστώντας τες ως αρχιτεκτονικές-προβολικές μεταφορές. Έτσι, το ανθρώπινο σώμα είναι μια δομή στην οποία βασίζεται η έμφυτη επικοινωνία με τον χωροχρόνο που καταλαμβάνει και αυτό καθιστά δυνατή τη διείσδυση στην εμπειρία των άλλων.

Ο στόχος του μαθήματος είναι να θέσει την ιδέα ενός καρτεσιανού χώρου σε κρίση υπέρ μιας πιο σωματικής, δυναμικής και ζωντανής αντίληψης του χώρου. Η μέθοδος που αναπτύσσεται στο συγκεκριμένο πλαίσιο θεωρητικής-πρακτικής εκμάθησης είναι η χαρτογραφική αφήγηση. Η γραφική γλώσσα αποτελεί ένα ακόμα μέσο διερεύνησης του πραγματικού αλλά και της κατανόησης του κόσμου, προσπαθώντας να σχηματίσει και να κατοικήσει νέους χάρτες αισθήσεων, εξερευνώντας τις δυνατότητες πέρα από την οπτικοκεντρικής κουλτούρα. Μέσα από την μυθιστορηματική αφήγηση, οι χαρτογραφίες επιδιώκουν να αποκαλύψουν τι μπορεί να κάνει ένα σώμα στο αστικό τοπίο, για το οποίο προτείνονται διάφορες αναλύσεις ως περιπτωσιολογικές μελέτες.

Η δομή του μαθήματος χωρίζεται σε δύο διακριτά μα συνεργαζόμενα μέρη, τα οποία εξελίσσονται παράλληλα. Το θεωρητικό μέρος του μαθήματος αποτελείται από διαλέξεις, συζητήσεις και προβολές αφηγηματικού περιεχομένου που αποσκοπούν στην κατανόηση της σημασίας της χαρτογραφικής αφήγησης και νέων τρόπων απεικόνισης του αστικού τοπίου. Στο πρακτικό μέρος επιζητείται η βιωματική εμπειρία του χώρου, η περιήγηση στον αστικό ιστό μέσα από τα μάτια του λογοτεχνικού ή ιστορικού κειμένου και τη προσωπική βιωματική αφήγηση του κάθε φοιτητή.

Άσκηση Α:

Οι φοιτητές καλούνται να αναζητήσουν και να απεικονίσουν τον δικό τους καθημερινό χώρο που καταλαμβάνει το σώμα τους κατά τη διάρκεια ενός 24ωρου. Σε αυτή την πρώτη φάση θα πρέπει να απομονώσουν τα χωρικά σωματικά συμβάντα μέσα από οπτικοακουστικές απεικονίσεις (καταγραφή μη γραμμικού βίντεο, σκίτσων κτλ) του χώρου και να αποτυπώσουν τη βιωματική τους εμπειρία στον προσωπικό τους χώρο, δημιουργώντας μια ανοίκεια καθημερινότητα μέσα από λέξεις, διαγράμματα, σχήματα που ορίζουν νέα πεδία σχέσεων πέρα από το μέσα-έξω αλλά εστιαζόμενοι στον ενδιάμεσα αναπαραστατικό τόπο.

Άσκηση Β:

Στη δεύτερη άσκηση οι φοιτητές θα πρέπει να ξεχωρίσουν σε διαφορετικά επίπεδα τις διακριτές χρονικότητες και σωματικότητες που προκύπτουν σε ακραίες συνθήκες, είτε μέσα από λογοτεχνικά έργα ή δικές τους επινοήσεις και τελικά καλούνται να απεικονίσουν με ευρηματικό τρόπο τις πολλαπλές μεταλλαγές του χώρου ενώ μεταβάλλεται το αρχικό σώμα. Οι μεταμορφώσεις, οι μετεωρήσεις, οι ανατροπές λειτουργούν σαν αφορμές μιας εικονοποιητικής διαδικασίας, της εμπειρίας του φροϋδικού ανοίκειου και παράξενου. Η εξελικτική αυτή διαδικασία μπορεί να περιλαμβάνει κείμενα, σχέδια, τρισδιάστατες αναπαραστάσεις, παραμετρικές συνθέσεις, διαδραστικές επιλογές ή οποιοδήποτε άλλο μέσο υποστηρίζει την πολυπλοκότητα της δυναμικής χαρτογράφησης, που θα συνδυάζει την πρώτη και τη δεύτερη άσκηση.

Άσκηση Γ:

Οι φοιτητές καλούνται να αναζητήσουν και επιλέξουν ένα λογοτεχνικό ή ιστορικό κείμενο με αφηγηματικές αναφορές σε οικείες πόλεις που έχουν την δυνατότητα να περπατήσουν και να κατανοήσουν την κλίμακα τους μέσα από το σώμα τους, όπως αυτές του Βόλου, της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης. Σε αυτή την πρώτη φάση θα πρέπει να απομονώσουν τα χωρικά σωματικά συμβάντα και μέσα από οπτικοακουστικές απεικονίσεις (καταγραφή μη γραμμικού βίντεο, ηχοτοπίων κτλ) του χώρου να αποτυπώσουν τη βιωματική τους εμπειρία κατά την επίσκεψη των τόπων αφήγησης. Στην τρίτη άσκηση οι φοιτητές θα πρέπει να ξεχωρίσουν σε διαφορετικά επίπεδα τις διαφορετικές χρονικότητες και σωματικότητες που προκύπτουν με αφορμή τα λογοτεχνικά έργα και να απεικονίσουν με ευρηματικό τρόπο τις πολλαπλές πληροφορίες σε σύγχρονες χαρτογραφήσεις. Η αφηγηματική χαρτογραφία μπορεί να περιλαμβάνει κείμενα, σχέδια, τρισδιάστατες αναπαραστάσεις, παραμετρικές συνθέσεις, διαδραστικές επιλογές ή οποιοδήποτε άλλο μέσο υποστηρίζει την πολυπλοκότητα της δυναμικής χαρτογράφησης.

Οι ασκήσεις μπορούν να είναι είτε ατομικές είτε ομαδικές. Για την αξιολόγηση τα κριτήρια που θα ληφθούν υπόψη είναι η ενεργή συμμετοχή, η ανταπόκριση στα ζητούμενα του μαθήματος, η ικανότητα απεικόνισης και η κριτική απόκριση στην απεικόνιση των χωρικών και σωματικών αλληλεπιδράσεων.

Στην τελική παράδοση/παρουσίαση οι φοιτητές/φοιτήτριες θα πρέπει να εκθέσουν με πολυμεσικό τρόπο την κύρια αφηγηματική ιδέα του αρχικού κειμένου, τα χωρικά απομονωμένα συμβάντα όπου επικεντρώθηκαν, τις προσωπικές τους σημειώσεις από την επίσκεψη στον τόπο και τις χαρτογραφικές απεικονίσεις που εκπόνησαν για τις ενσώματες αναπαραστάσεις του χώρου.

Abrams, J. and Hall, P., eds. (2006): Elsewhere Mapping: New Cartographies of Networks and Territories. Minneapolis: University of Minnesota Press

Beckmann J. (1998), The virtual dimension: architecture, representation, and crash culture, Princeton Architectural Press.

Crampton, J. and Krygier J. (2006): An introduction to critical cartography. ACME: An International E-journal for Critical Geographies 4:1, 11-33.

Certeau, M.D. (2011) The Practice Of Everyday Life, 3rd Revised Edition Edition, University of California Press.

Hunter, V. (ed.) (2015) Moving Sites: Investigating Site-Specific Dance Performance, London ; New York, Routledge.

Lobsinger, M.L, Cedric Price.(2000) An architecture of the performance.  Daidalos n-7

Pallasmaa, J. (2014). La imagen corpórea. Imaginación e imaginario en la arquitectura, Gustavo Gil

Virilio, P., A (2000) Landscape of Events (Writing Architecture), The MIT Press, Cambridge.

Wood, D. (2006): Map Art. Cartographic Perspectives 53, Winter