Το μάθημα φέρνει σε επαφή τους φοιτητές και τις φοιτήτριες με σύγχρονες θεωρητικές προσεγγίσεις, έννοιες και εργαλεία αντλώντας από το έργο σημαντικών διανοητών/τριών όπως ο Edward Said, η Gayatri Chakravorty Spivak, ο Homi Bhabha, ο Henri Lefebvre, η Doreen Massey, ο Michel Foucault, ο Achille Mbembe. Στοχεύει στην εξοικείωση των φοιτητών με ένα εύρος θεωρητικών συζητήσεων κρίσιμων για την αρχιτεκτονική σκέψη όπως: οι σχέσεις γνώσης, εξουσίας και χώρου, οι κοινωνικές, έμφυλες και πολιτισμικές διαστάσεις του χώρου/αρχιτεκτονικής, οι διαδικασίες παραγωγής του χώρου μεταξύ τοπικού και παγκόσμιου, ιστορικές και σύγχρονες μορφές βιο-πολιτικής/νεκροπολιτικής.

Μέσα από εβδομαδιαίες θεματικές διαλέξεις, συμβολές από προσκεκλημένους ομιλητές και την εκπόνηση θεωρητικών/σχεδιαστικών εργασιών, το μάθημα επιχειρεί να διαμορφώσει κριτικές οπτικές που επιδιώκουν να αποκαλύψουν, να αποδομήσουν, και να αμφισβητήσουν κυρίαρχους λόγους στην αρχιτεκτονική ιστορία/θεωρία και πρακτική, στο δομημένο περιβάλλον και στο χώρο.  

[Γνώση, Κατανόηση, Αξιολόγηση]

Το μάθημα βασίζεται στην παρακολούθηση θεματικών διαλέξεων με χρήση οπτικοακουστικού υλικού, ανάγνωση, ανάλυση και συζήτηση κειμένων, που δίνουν δυνατότητες εμβάθυνσης σε θεματικές του μαθήματος, και στην εκπόνηση μικρής έκτασης εργασιών συνδυάζοντας θεωρητικά και σχεδιαστικά εργαλεία. Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες του μαθήματος έχουν στόχο να εμπεδώσουν τη γνώση αλλά και να οξύνουν την κριτική σκέψη μέσα από την επικοινωνία και το διάλογο. Με την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές και οι φοιτήτριες αναμένεται να:

· Έχουν αποκτήσει κάποια γνώση στο έργο σημαντικών θεωρητικών και των συνδέσεων του με τη σύγχρονηαρχιτεκτονική θεωριά

·Έχουν εξοικειωθεί με θεωρητικά εργαλεία, έννοιες αλλά και πεδία εκτός της αρχιτεκτονικής τα οποία ασκούν καίριο ρόλο στην διαμόρφωση και την εξέλιξή της

· Έχουν εξοικειωθεί με τις προοπτικές μεταφοράς θεωρητικών εργαλείων από άλλα πεδία στην αρχιτεκτονική αλλά και τη αξιοποίησής τους στη μελέτη της ιστορίας της αρχιτεκτονικής αλλά και σύγχρονων χωρω-κοινωνικών φαινομένων 

· Έχουν κατανόηση τη σημασία της ιστορικής γνώσης και της θεωρητικής αντίληψης στην ευρύτερη διαπαιδαγώγηση του αρχιτέκτονα αλλά και τις ευθύνες του επαγγέλματος.

· Μπορούν να προσεγγίζουν το αρχιτεκτονικό έργο με τη βοήθεια θεωρητικών εργαλείων

· Έχουν κατανοήσει τη σημασία της διεπιστημονικής προσέγγισης της αρχιτεκτονικής

· Έχουν αναπτύξει κριτική αρχιτεκτονική σκέψη και διατύπωση προσωπικών απόψεων μέσα από τον προφορικό και το γραπτό λόγο

· Έχουν έρθει σε επαφή με την ερευνητική διαδικασία στο αντικείμενο της αρχιτεκτονικής (διατύπωση ερωτημάτων, μεθοδολογία της έρευνας, ανάλυση και διατύπωση επιχειρημάτων)

 · Έχουν ασκηθεί στη συγγραφή κειμένου ακαδημαϊκών προδιαγραφών και στη διαχείριση διαφορετικών πηγών (βιβλιογραφία, ηλεκτρονικές πηγές, οπτικά αρχεία κλπ.) και εξοικείωση με τη χρήση αναφορών, παραπομπών.  

Η αρχιτεκτονική αναπτύχθηκε ιστορικά τόσο ως επιστημολογικό πεδίο διαμόρφωσης λόγων και αναπαραστάσεων για τον άνθρωπο, το σώμα, την κοινωνία, το χώρο, την πόλη, τον πολιτισμό, τη φύση, αλλά και ως διευρυμένο πεδίο παρέμβασης στο χώρο και το δομημένο περιβάλλον με κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε πολλαπλές κλίμακες. Η κατανόηση αυτού του κρίσιμου και διευρυμένου ρόλου της αρχιτεκτονικής—από το συμβολικό στο υλικό—απαιτεί την κινητοποίηση κριτικών θεωρητικών προσεγγίσεων από διαφορετικά πεδία.

Σε αυτή την κατεύθυνση, το μάθημα φωτίζει πρόσφατες θεωρητικές συζητήσεις και τις επιρροές τους στην αρχιτεκτονική θεωρία ενώ υπογραμμίζει τη κρίσιμη σημασία σύγχρονων εναλλακτικών προσεγγίσεων, εντοπισμένων, έμφυλων, μετααποικιακών και αντι-ρατσιστικών οπτικών, τόσο στην διαδικασία παραγωγής της σύγχρονης αρχιτεκτονικής γνώσης όσο και στην κατανόηση ευρύτερων χωρο-κοινωνικών μετασχηματισμών και των κοινωνικών και πολιτικών διακυβευμάτων σε ένα πολλαπλά διασυνδεδεμένο αλλά και πολωμένο κόσμο.

Το μάθημα οργανώνεται σε τρεις θεματικές ενότητες.
Α) Με άξονα το κορυφαίο έργο του Edward Said, και με αναφορές στις μελέτες της Gayatri Chakravorty Spivak, και το Homi Bhabha, η πρώτη θεματική ενότητα αντλεί από τις μετα-αποικιακές θεωρίες για το φύλο/φυλή, το χώρο, την αναπαράσταση, την εξουσία, ενώ προβάλλ η σημασία διερεύνησης των πολλαπλών δυνατοτήτων και χώρων αντίστασης, οικειοποίησης, μετάφρασης, υβριδοποίησης από την πλευρά των ‘άλλων’: των υποτελών (subaltern), των ιθαγενών, των γυναικών.
Β) Η δεύτερη ενότητα φέρνει σε διάλογο το έργο του Henri Lefebvre με αυτό της Doreen Massey, για να εστιάσει στην κατανόηση των πολύπλοκων διαδικασιών παραγωγής του χώρου μεταξύ τοπικού και παγκόσμιου, μέσα και από την οπτική της καθημερινότητας, των κοινωνικών σχέσεων, των αλληλεπιδράσεων και συγκρούσεων, της πολλαπλότητας και των δυναμικών που διαρκώς παράγουν και αναπαράγουν τόπους και ταυτότητες.
Γ) Στην τρίτη ενότητα, το μάθημα εστιάζει στο κρίσιμο έργο του Michel Foucault, και ιδιαίτερα τις αναλύσεις του για την εξουσία και τη βιοπολιτική (δηλ.τα μέσα που επιχειρούν να ρυθμίσουν τη βιολογική ζωή ατόμων και πληθυσμών) σε διάλογο με το έργο του Achille Mbembe ο οποίος εισήγαγε τον όρο νεκροπολιτική εξετάζοντας σειρά πολιτικών οι οποίες καθηλώνουν τους ανθρώπους μεταξύ ζωής και θανάτου. Η αντιπαράθεση των δύο διανοητών έχει ως στόχο να αναδείξει τις συνέχειες και διαφορές ανάμεσα σε θεωρητικές προσεγγίσεις βασισμένες στην Ευρωπαϊκή/Παγκόσμια ιστορία και αυτές οι οποίες αντλούν από το ιδιαίτερο συγκείμενο του «Τρίτου Κόσμου» αλλά και την ιστορική εμπειρία των αντιαποικιακών αγώνων μέχρι τις σύγχρονες μορφές «αποικιακότητας».

Σε άμεση σύνδεση με τις θεματικές ενότητες του μαθήματος θα παρουσιαστεί το ερευνητικό έργο προσκεκλημένων ομιλητών:

Φοίβος Καλλίτσης (Δρ.ΕΜΠ, Principal Lecturer, Σχολή Αρχιτεκτονικής, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ)
Παναγιώτης Τουρνικιώτης (Καθηγητής/Κοσμήτωρ Σχολής Αρχιτεκτόνων ΜηχανικώνΕΜΠ)
Λουκάς Τριάντης (Δρ.ΕΜΠ, Ακαδημαικός υπότροφος, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πολυτεχνείο Κρήτης)
Kenny Cupers, Καθηγητής, Διευθυντής Urban Studies, Πανεπιστήμιο Βασιλείας.

Τέλος οι θεωρητικές αναφορές του μαθήματος θα συνδεθούν με συγκεκριμένα παραδείγματα από την παγκόσμια και Ελληνική ιστορία της σύγχρονης αρχιτεκτονικής και του σχεδιασμού του χώρου με τους εξής στόχους: 

• Να αναδειχθεί ο ρόλος της αρχιτεκτονικής γνώσης/σχεδιασμού στη δημιουργία και διατήρηση κοινωνικών ιεραρχήσεων, αποκλεισμών στο όνομα της νεωτερικότητας, της ανάπτυξης, του έθνους και στη βάση κοινωνικής, φυλετικής, έμφυλης, σεξουαλικής, πολιτισμικής διαφοράς. 
   
• Να κατανοήσουμε τις υπαρκτές (παγκόσμιες) κοινωνικές ανισότητες και τις κληρονομιές της αποικιοκρατίας στον Παγκόσμιο Βορρά και Νότο, αλλά και νέες μορφές βιοπολιτικής και κοινωνικού ελέγχου των σωμάτων, συμπεριφορών, και του δημόσιου χώρου, οι οποίες εκδηλώνονται σήμερα με πολλαπλούς τρόπους και ένταση σε διαφορετικές περιοχές του κόσμου και στην Ελλάδα.
   
• Να διαμορφώσουμε κριτικές οπτικές και εναλλακτικές—θεωρητικές και σχεδιαστικές προτάσεις—οι οποίες επιχειρούν να αποκαλύψουν, να αποδομήσουν, να ανατρέψουν κυρίαρχους λόγους στην αρχιτεκτονική ιστορία/θεωρία και πρακτική, στο δομημένο περιβάλλον και στο δημόσιο χώρο. Σε αυτό το στόχο θα συμβάλουν ιδιαίτερα και οι εργασίες φοιτητών και φοιτητριών που θα εκπονηθούν στη διάρκεια του εξαμήνου.  

Η αξιολόγηση των φοιτητριών και των φοιτητών βασίζεται στην ενεργή συμμετοχή τους στο μάθημα (εβδομαδιαίες διαλέξεις και συζητήσεις, σεμινάρια). Επιπλέον αξιολογούνται με βάση την ποιότητα της εργασίας που παραδίδουν και το μέτρο της συστηματική της επεξεργασίας κατά τη διάρκεια του εξαμήνου με την αξιοποίηση θεωρητικών και σχεδιαστικών εργαλείων.

Bhabha, H.K. 1994, The Location of Culture. London: Routledge.

Foucault, M. 2012, Η Γέννηση της Βιοπολιτικής: Παραδόσεις στο Κολλέγιο της Γαλλίας (1978-1979), Αθήνα: Πλέθρον.

Lefebvre, H. 1991, Critique of Everyday Life, vol. 1, trans. J. Moore. London: Verso. 

Lefebvre, H. 1991 [1974], The Production of Space, trans. D. Nicholson-Smith. Oxford: Blackwell.

Lefebvre, H. 2007, Δικαίωμα στην πόλη: Χώρος και πολιτική, μτφρ. Π. Τουρνικιώτης, Αθήνα: Κουκκίδα.

Lefebvre, H., & Stanek, Ł. 2014, Toward an Αrchitecture of Εnjoyment. Minneapolis: University of Minnesota Press

Massey D. 1991. A Global Sense of Place, Marxism Today.

Massey, D. (2001), Φιλοσοφία και Πολιτικές της Χωρικότητας, μτφ. Α. Πατσού, επιμ. μτφ. Ν. Βαΐου. Αθήνα: Τμήμα Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ - Παπασωτηρίου.

Massey, D. 2005, For Space. London: Sage. 

Αφιέρωμα στη Doreen Massey, ΓΕΩΓΡΑΦΙΕΣ, Εξαμηνιαία Έκδοση Επιστημόνων του Χώρου, Άνοιξη 2017, Τεύχος 29. 

Mbembe, A. 2000, At the Edge of the World: Boundaries, Territoriality, and Sovereignty in Africa. Public Culture 12: 259–84.

Mbembe, A. 2003, Necropolitics. Public Culture 15: 11–40.

Said, E. 1996 [1978], Οριενταλισμός, Αθήνα: Νεφέλη

Spivak, G. C., 2018. Μπορούν οι Υποτελείς να Ομιλούν; Τρίκαλα : Επέκεινα.    

https://eclass.uth.gr/courses/ARCH_U_247/