Οι πλημμυρικές περιοχές της Καρδίτσας και Παλαμάς στο Θεσσαλικού Κάμπου στον Σεπτέμβριο 2023.

Η κλιματική αλλαγή έχει φέρει στο προσκήνιο το γεγονός ότι η ισορροπία μεταξύ φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος είναι εύθραυστη και βρίσκεται συνεχώς σε κίνδυνο. Τον Σεπτέμβριο του 2023, το Θεσσαλικό Κάμπο γνώρισε μια πρωτοφανή πλημμύρα που επηρέασε την παραγωγή, τις υποδομές και τη ζωή των ανθρώπων, δημιουργώντας ανησυχία για το μέλλον. Είναι επείγον να αναζητηθούν βιώσιμες λύσεις για τη διαχείριση μελλοντικών καταστροφών, επαναδιαπραγματευόμενοι τη σχέση μεταξύ των ανθρώπων και του περιβάλλοντός τους.

Από τις αρχές του 20ου αιώνα, το Θεσσαλικό Κάμπο χαρακτηρίζεται από ένα διάχυτο δίκτυο χωριών μικρού μεγέθους που βρίσκονται σε περιοχές με εύθραυστη περιβαλλοντική ισορροπία μεταξύ ποταμών, βουνών και ανθρώπινης παρουσίας. Ταυτόχρονα, οι επαναλαμβανόμενες πλημμύρες έχουν θέσει υπό αμφισβήτηση την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των υφιστάμενων πολεοδομικών μοντέλων.

Αυτή είναι η αφορμή για να επανεξετάσουμε τον χωρικό σχεδιασμό των ανθρώπινων οικισμών της περιοχής οραματιζόμενοι νέες, ευέλικτες, επεκτάσιμες, ολιστικές και χωρίς αποκλεισμούς στρατηγικές για την αναζωογόνηση των τραυματισμένων κοινοτήτων και τη δημιουργία εναλλακτικών κοινωνών και οικονομικών μοντέλων. Το μάθημα θα επικεντρωθεί στον σχεδιασμό μικρών κοινοτήτων με επίκεντρο τη μακροπρόθεσμη μετεγκατάσταση μετά την καταστροφή σε ασφαλέστερες θέσεις και σε συνέχεια του υπάρχοντος.

Το μάθημα περιλαμβάνει μια ημερήσια εκδρομή στις πλημμυρισμένες περιοχές του Παλαμά και της Μεταμόρφωσης Καρδίτσας και μια ανοιχτή συζήτηση με την τοπική κοινότητα.

Agricultural City, 1960 by Kisho Kurokawa in response to the devastation of agricultural towns in Aichi by the Ise Bay Typhoon in 1959.

Το εργαστήριο επικεντρώνεται στην αλληλοσχέτιση μεταξύ της αρχιτεκτονικής και του αστικού σχεδιασμού στο πλαίσιο μιας μελέτης που περιλαμβάνει δημόσιους χώρους και δημόσιες εγκαταστάσεις σε μια περιοχή στην πόλη του Βόλου. Οι φοιτητές θα διατυπώσουν προτάσεις που θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες ποικίλων μερών σε διαφορετικές κλίμακες. Με την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές και φοιτήτριες:

• Θα έχουν γνωρίσει τις βασικές τεχνικές της αστικής ανάλυσης μέσω της χρήσης της φωτογραφίας, της χαρτογραφίας, των διαγραμμάτων και του κολλάζ
• Θα κατανοούν τις βασικές αστικές, πολεοδομικές, ιστορικές και περιβαλλοντικές συνθήκες που χαρακτηρίζουν μια υπάρχουσα  περιοχή
• Θα αντιλαμβάνονται τα πολλαπλά προβλήματα των σύγχρονων πόλεων και των αστικών συνθηκών ως χρήσιμα στοιχεία για τον σχεδιασμό
• Θα έχουν μάθει να αναλύουν, να κατανοούν και να χρησιμοποιούν ιστορικά και σύγχρονα παραδείγματα
• Θα είναι σε θέση να γνωρίζουν θεωρίες που αφορούν στη σύγχρονη πόλη και τον αστικό σχεδιασμό
• Θα έχουν διερευνήσει τον ρόλο του αστικού σχεδιασμού στην εξυπηρέτηση του κοινού
• Θα έχουν εργαστεί σε μακέτες διάφορων κλιμάκων, από την μακέτα της περιοχής ως την μακέτα του κτιρίου
• Θα έχουν χρησιμοποιήσει τα αναπαραστατικά εργαλεία του σχεδιασμού στην κλίμακα της πόλης (χάρτες, διαγράμματα, εικόνες, κολλάζ)
• Θα έχουν μάθει να διερευνούν εναλλακτικές επιλογές και προτάσεις
• Θα έχουν συγκρίνει και αξιολογήσει τις δικές τους προτάσεις και αυτές των συμφοιτητών τους, εντοπίζοντας πλεονεκτήματα/μειονεκτήματα, χρήσιμα στοιχεία, κινδύνους και ευκαιρίες σε μια πρόταση σε κλίμακα αστικού χώρου.

Οργάνωση του μαθήματος: Το μάθημα έχει οργανωθεί σε τρία μέρη, τα οποία θα ολοκληρώνονται με παρουσιάσεις, συζήτηση με τη συμμετοχή των φοιτητών και αξιολόγηση:

1. Αστική Ανάλυση και Στρατηγικός Σχεδιασμός: Στοχεύει στο να βοηθήσει τους φοιτητές να κατανοήσουν την κλίμακα της πόλης, τα διαφορετικά θέματα του αστικού σχεδιασμού και τη σημασία της αρχιτεκτονικής σε σχέση με την πόλη και το περιβάλλον. Οι φοιτητές θα εργαστούν με χάρτες, διαγράμματα και κολλάζ στο πλαίσιο ασκήσεων. Το μέρος αυτό θα ολοκληρωθεί με έναν στρατηγικό σχεδιασμό που θα καθοδηγήσει τη μελέτη που θα ακολουθήσει.
2. Αστικός Σχεδιασμός: Στόχος του Αστικού Σχεδιασμού είναι η διαμόρφωση της περιοχής με ένα περίγραμμα που θα περιλαμβάνει τον σχεδιασμό των κτιρίων και του τοπίου, καθώς και τη δημιουργία πλαισίων δράσεων και διαδικασιών για τη μελλοντική εξέλιξη της περιοχής. Ο Αστικός Σχεδιασμός πρέπει να προτείνει ένα όραμα για το μέλλον.
3. Τελική παρουσίαση: Αφορά στον σχεδιασμό των κτιρίων και των κοινόχρηστων δημόσιων χώρων. Στην τελική παρουσίαση, οι μαθητές θα αφηγηθούν το σενάριο που οραματίστηκαν για το μέλλον της πόλης.

Κάθε μέρος του μαθήματος θα εισαχθεί με μια διάλεξη με στόχο τη θεωρητική και πρακτική υποστήριξη για την κατανόηση των απαιτήσεων του μαθήματος. Οι διαλέξεις θα βασίζονται σε βιβλιογραφία αναφοράς, παραδείγματα για πιθανές στρατηγικές παρεμβάσεων, βίντεο, συνεντεύξεις, καθώς και στους στόχους και τα δεδομένα των ασκήσεων. Στόχος των διαλέξεων είναι να παρουσιάσουν τη θεωρία της αρχιτεκτονικής και της πόλης και να θέσουν ερωτήματα για τα προβλήματα και τα ζητήματα που απασχολούν τις σύγχρονες πόλεις σε σχέση με την ιστορία, τη γεωγραφία, την οικολογία, την υγεία και τη δημοκρατία.

Οι φοιτητές θα εργαστούν σε ομάδες δύο ατόμων. Η τελική αξιολόγηση θα βασισθεί στις ασκήσεις, σε περιοδικές αξιολογήσεις και στην τελική παρουσίαση στην εξεταστική. Οι παρουσιάσεις στην αίθουσα είναι σημαντικές και υποχρεωτικές για την παρακολούθηση του προγράμματος του μαθήματος και για την αξιολόγηση.

Μάθημα 100%:

Μονάδα 1: Αστική Ανάλυση και Στρατηγικός Σχεδιασμός 10%

Μονάδα 2: Αστικός Σχεδιασμός 30%  

Μονάδα 3: Τελική Παρουσίαση 50%  

Συμμετοχή στο μάθημα / πρωτοβουλία / ανάπτυξη 10%

(Η βαθμολογία αντικατοπτρίζει το επίπεδο των φοιτητών. Ο τελικός βαθμός μπορεί να διαφοροποιείται από τη βαθμολογία συμψηφισμού.)

Εγγραφή στο e-class στον σύνδεσμο: https://eclass.uth.gr/modules/user/index.php?course=ARCH_U_268

Arets, W. (2022). Un-Conscious-City. Barcelona, Actar.

Aureli, P. V. (2013). The Possibility of an Absolute Architecture.MIT press.

Aureli, P. V., Borra, B., Declerck, J., Tattara, M. & Weiss, T. (2007). Brussels A Manifesto: Towards the Capital of Europe. Rotterdam: NAI Publishing.

Bacon E. N. (1969). Design of cities. London: Penguin Books.

Carmona, M. (2010). Public Places, Urban Spaces. The Dimensions of Urban Design. Oxon: Routledge.

Cullen, G. (1961). The Concise Townscape. Oxford: The Architectural Press. [print]

Desmini, J. & Waldheim, C. (2016). Cartographic Grounds. Projecting the Landscape Imaginery. Princeton Architectural Press.

Xaveer de Geyter Architects (2002). After sprawl. Brussels: NAI publisher – De Singel.

Geddes, P. (1915). Cities in Evolution: an introduction to the town planning movement and to the study of civics. London: Williams.

Lerner, J. (2014). Urban Acupuncture. Washington: Island Press.

Lorraine, F. (2011). Drawing for Urban Analysis, London, Laurence King, 2011.

Lynch. K. (1984).The Imagine of the City.Cambridge: TheMIT Press. [pdf]

Ingersoll, R. (2003). Sprawltown. New York: Princeton Architectural Press.

Maki, F. (1964). Investigations in Collective Form. St. Louis: Washington University.

Matvejevic, P. (1999). Mediterranean: A cultural Landscape. Berkeley: University of California Press.

Mc Harg, I. (1967). Design with Nature. New York: America Museum of Natural History.

Micocci, F. (2021). Athens by Collage. The Representation of the Metropolis between Realism, Intervention and Autonomy. Treviso: Anteferma.

Mostafavi, Μ., Gareth D. (eds.) (2010). Ecological Urbanism. Baden: Lars Müller Publishers.

Paez, R. (2019). Operative Mapping. Maps as Design Tools. Barcelona: Actar.

Panerai P., Castex J. and Depaule J. (2012).  Urban Forms. The Death and Life of Urban Block. Abington: Routledge.

Rossi, A. (1991). Ηαρχιτεκτονικήτηςπόλης. Αθήνα: University Studio Press.

Rowe, C., Koetter, F. (2020). Η πόλη ως κολάζ. Αθήνα: Παπαζήσης.

Tafuri, M. (1976). Architecture and Utopia. Design and Capitalistic Development. Cambridge: The MIT Press.

Sitte, C. (1945). The Art of Building Cities. New York: Reinhold Publishing Corporation.

Smets, M. (2020). Foundations of Urban Design. Barcelona: Actar.

Smithson, A. (1967).Urban Structuring: Studies of Alison & Peter Smithson. London:Studio Vista/ Reinhold.

Schwalbach, G. (2009). Urban Analysis. Geneva: Birkhäuser.

Venturi R., Scott Brown D. &Izenour, S. (1972). Learning From Las Vegas. Cambridge: The MIT Press.

Paola Viganò, P. & Cavalieri, C. (2020). The Horizontal Metropolis. A Radical Project. Park Books.