OPEN-AIR: Ημιυπαίθριες Δομές

[Κατανόηση, Εφαρμογή, Ανάλυση, Σύνθεση]

Βασικό εργαλείο του εργαστηρίου είναι η κατασκευή προπλασμάτων, μέσω των οποίων οι φοιτητές-τριες θα διερευνήσουν τις προγραμματικές, τεκτονικές και φαινομενολογικές ποιότητες των ημιυπαίθριων δομών. Στόχος του εργαστηρίου είναι η εξοικείωση των φοιτητών με την κλίμακα 1/20, η εμβάθυνση στην αρχιτεκτονική ανάλυση του δομημένου περιβάλλοντος και η εφαρμογή των αποτελεσμάτων της έρευνας στο σχεδιασμό.

Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός βασίζεται στην παραδοχή και εφαρμογή δομικών συστημάτων, τα οποία ακόμα και όταν δεν είναι σαφώς ορισμένα υπαγορεύουν την εξέλιξη του. Για παράδειγμα μία ευθεία γραμμή στο σχέδιο φέρει μια σειρά από συμπαραδηλούμενα, όπως πχ ένα οργανωμένο εργοτάξιο ή ενδεχομένως βιομηχανικά παραγόμενα δομικά στοιχεία. Κυρίως όμως το σχέδιο περιγράφει μια κατασκευή η οποία έπεται χρονικά του σχεδιασμού, και τις περισσότερες φορές ολοκληρώνεται σύμφωνα με αυτόν. Κατά τη διάρκεια του μαθήματος θα ακολουθήσουμε μία αντίστροφη λογική: θα μελετήσουμε δομές αυτοσχέδιες, που έχουν κατασκευαστεί χωρίς σχέδιο, ως διαδοχικές προσθήκες ή τροποποιήσεις σε βάθος χρόνου. Από τις δομές αυτές θα προσπαθήσουμε να εξάγουμε κατασκευαστική γνώση την οποία ακολούθως θα εφαρμόσουμε. 

Στο πλαίσιο αυτό, το μάθημα θα επικεντρωθεί στην ανάλυση και καταγραφή των ημιυπαίθριων αυτοσχέδιων κατασκευών του οικιστικού συνόλου της Ν. Ιωνίας Βόλου και θα μελετήσει τους τρόπους με τους οποίους οι ίδιοι οι κάτοικοι επινοούν λειτουργικές και αισθητικές παρεμβάσεις μέσα από περιορισμένους πόρους και τεχνογνωσία αλλά επιστρατεύοντας την εφευρετικότητά τους. Μέσα από την ανάλυση αυτοσχέδιων ημιυπαίθριων κατασκευών θέλουμε να συγκροτήσουμε μία σύγχρονη γενεαλογία ημιυπαίθριων χώρων, τόσο ως τυπολογίες όσο και ως τεκτονικά σύνολα με υλικότητα, τεχνογνωσία και βιοκλιματική συμπεριφορά. Στη συνέχεια οι φοιτητές/τριες θα εφαρμόσουν τα συμπεράσματα της έρευνας για το σχεδιασμό νέων ημιυπαίθριων δομών στο αστικό περιβάλλον της Ν. Ιωνίας. Ο σχεδιασμός των νέων δομών θα βασιστεί στην εξαγωγή κατασκευαστικών λογικών, αρθρώσεων, τεχνογνωσίας και αναγνώρισης της συμπεριφοράς των υλικών από τα αυτοσχέδια παραδείγματα.

Οι ημιυπαίθιρες δομές μας ενδιαφέρουν για δύο λόγους: πρώτον, πρόκειται τις περισσότερες φορές για κατασκευές ξηράς δόμησης, δηλαδή συναρμολογημένες από διακριτά στοιχεία. Μας επιτρέπουν δηλαδή να διαβάσουμε τον τρόπο κατασκευής τους, τα υλικά από τα οποία αποτελούνται, τις επιμέρους συνδέσεις και αρθρώσεις μεταξύ τους. Ακριβώς αυτό το χαρακτηριστικό, που επιτρέπει στον αέρα να διαπερνά τα κενά που αφήνουν μεταξύ τους τα συναρθρωμένα στοιχεία, θα μελετήσουμε ως τεκτονική του ημιυπαίθριου χώρου. Δεύτερον, ο ημιυπαίθριος χώρος ως βασικό στοιχείο της μεσογειακής αρχιτεκτονικής, όπως τον έχουν έχουν μελετήσει πολύ πριν από εμάς αρχιτέκτονες και ερευνητές (βλ. Άρης Κωνσταντινίδης, BernardRudofskyκα), λαμβάνει μία νέα σημασία υπό το πρίσμα της κλιματικής κρίσης. Μπορούμε να εξακολουθούμε να ζούμε ημιυπαίθρια την ώρα που οι κλιματικές συνθήκες γίνονται όλο και περισσότερο επιθετικές; Η απόσυρση της κατοίκησης σε σφραγισμένα και μονωμένα κελύφη όπως επιτάσσουν οι απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης(ΚΕΝΑΚ) είναι μονόδρομος; Μπορούμε να φανταστούμε μία περισσότερο συμβιωτική σχέση με τον καιρό, που βασίζεται στην δημιουργία ενδιάμεσων, κλιματικά ευέλικτων και με μικρό αποτύπωμα ημιυπαίθριων χώρων;

Οι φοιτητές θα εργάζονται αποκλειστικά μέσα στο τρίωρο του μαθήματος και θα εξελίσσουν τις εργασίες τους ομαδικά μέσα από συζήτηση και καθοδήγηση από το διδάσκοντα. Hαξιολόγηση των φοιτητών θα γίνει τόσο με βάση την επιλογή και ανάλυση του κάθε προτύπου όσο και από την προβληματική που θα αναπτύξουν στις δικές τους προτάσεις. Ο τρόπος που θα χειριστούν το πρόπλασμα σαν εργαλείο ανάλυσης και σχεδιασμού είναι επίσης εξαιρετικά σημαντικός. Η συμμετοχή και η επιτόπου εργασία στο χώρο του εργαστηρίου είναι απαραίτητη, ενώ πάνω από τρεις απουσίες θεωρούνται μη επαρκής παρακολούθηση.

Η χαρτογράφηση της ανώνυμης αρχιτεκτονικής από τον Άρη Κωνσταντινίδη εξακολουθεί να μας εκπλήσσει και να μας οδηγεί, όχι τόσο ως αναζήτησή κάποιας αιώνιας αλήθειας αλλά ως μια παιγνιώδης αναζήτηση της ομορφιάς της καθημερινότητας. Επίσης, αρωγοί στη δουλειά μας θα είναι οι κατάλογοι διαστασιολόγησης του Ernst Neufert, η οπτικοποιηση πληροφοριας μεσα απο τα ισοτυπα του Otto Neurath, η Γραφική Ανατομία του Atelier Bow Wow και η αναζήτηση της ουσίας των καθημερινών αντικειμένων απο τον Jasper Morrison. 

Andrea Chin. (Sep 06, 2012). Designboom. InJasper Morrison: The Good life. Retrieved February 26, 2012, from http://www.designboom.com/design/jasper-morrison-the-good-life/.

Atorie Wan., Tsukamoto, Y., Kaijima, M., & Endo, N. (2008). Graphic anatomy, Atelier Bow-Wow. Tokyo: TOTO.

Κωνσταντινίδης, Α. , (2008). Τα Θεόχτιστα, Τοπία και σπίτια στη σύγχρονη Ελλάδα. ΠΕΚ (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης)

Neufert, E., Neufert, P., & Kister, J. (2012). Architects' data. Chichester, West Sussex, UK: Wiley-Blackwell.

Vossoughian, N., Camp, D. L., & Stroom Haags Centrum voor Beeldende Kunst. (2008).Otto Neurath: The language of the global polis. Rotterdam: NAi Publishers.