Το μάθημα εστιάζει σε θεωρητικές αναλύσεις της αρχιτεκτονικής και τις αλληλοτροφοδοτήσεις τους με το αρχιτεκτονικό έργο αλλά και με τους εκάστοτε κοινωνικούς, πολιτισμικούς και πολιτικούς μετασχηματισμούς, από την μεταπολεμική περίοδο μέχρι σήμερα.

[Γνώση, Κατανόηση, Ανάλυση, Αξιολόγηση]

Το μάθημα ενθαρρύνει τη διαμόρφωση μιας συγκροτημένης, όσο και ανοικτής, κριτικής στάσης απέναντι στην πολλαπλότητα, την αντιφατικότητα και τις προκλήσεις της αρχιτεκτονικής θεωρίας και πρακτικής αντλώντας από την αμφισβήτηση των ιδεολογιών του μοντερνισμού, και τις προσεγγίσεις της μεταμοντέρνας σκέψης, αλλά και την κατανόηση των δυναμικών της παγκοσμιοποίησης, και τις πολλαπλές κοινωνικές και περιβαλλοντικές κρίσεις της σύγχρονης εποχής.  

Συμβάλλοντας στους στόχους του Τμήματος για καλλιέργεια αρχιτεκτόνων καταρτισμένων τεχνικά και εφοδιασμένων με κοινωνική και πολιτισμική ευαισθησία, μέσα από το ευρύ ιστορικό και θεωρητικό πλαίσιο του μαθήματος επιδιώκεται η εξοικείωση των φοιτητριών/ών με σύγχρονες κατανοήσεις της αρχιτεκτονικής ως:

• κρίσιμη πρακτική και διευρυμένο πεδίο παρεμβάσεων σε πολλαπλές κλίμακες από το σώμα μέχρι τον πλανήτη
• πλουραλιστικό εγχείρημα στο οποίο εμπλέκονται πολλαπλοί δρώντες (και πέρα από τον άνθρωπο)
• διεπιστημονικό πεδίο με αυξημένες ευθύνες απέναντι στις κοινωνικές, τεχνολογικές και οικολογικές απαιτήσεις σε ένα διασυνδεδεμένο και πολωμένο κόσμο

Το μάθημα βασίζεται στην παρακολούθηση θεματικών διαλέξεων και στην εμπλοκή φοιτητριών και φοιτητών σε διαδραστικές δραστηριότητες που περιλαμβάνουν προφορικές παρουσιάσεις και γραπτές εργασίες κριτικής ανάλυσης κειμένων και οπτικοακουστικού υλικού και διάλογο με προσκεκλημένες/ους ομιλήτριες/ές. Μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές και οι φοιτήτριες αναμένεται να:

• Έχουν κατανοήσει το περιεχόμενο των σύγχρονων αρχιτεκτονικών θεωριών και τους συγκείμενους όρους που τις τροφοδότησαν
• Έχουν κατανοήσει τη σημασία της ιστορικής γνώσης και της θεωρητικής αντίληψης στην ευρύτερη διαπαιδαγώγηση του αρχιτέκτονα.
• Μπορούν να προσεγγίζουν το αρχιτεκτονικό έργο με τη βοήθεια θεωρητικών εργαλείων
• Έχουν κατανοήσει τη σημασία της διεπιστημονικής προσέγγισης της αρχιτεκτονικής
• Έχουν αναπτύξει κριτική αρχιτεκτονική σκέψη και διατύπωση προσωπικών απόψεων μέσα από τον προφορικό και το γραπτό λόγο
• Έχουν έρθει σε επαφή με την ερευνητική διαδικασία στο αντικείμενο της αρχιτεκτονικής (διατύπωση ερωτημάτων, μεθοδολογία της έρευνας, ανάλυση και διατύπωση επιχειρημάτων)
• Έχουν ασκηθεί στη συγγραφή κειμένου ακαδημαϊκών προδιαγραφών και στη διαχείριση διαφορετικών πηγών (βιβλιογραφία, ηλεκτρονικές πηγές, οπτικά αρχεία κλπ.) και εξοικείωση με τη χρήση αναφορών, παραπομπών. 

Το μάθημα οργανώνεται γύρω από τρεις ευρύτερες θεματικές, επιχειρώντας να εξοικειώσει τις φοιτήτριες και τους φοιτητές με τις μεγάλες ερμηνευτικές απόπειρες, τις θεωρίες και τις θεωρήσεις της αρχιτεκτονικής, όπως αυτές αναπτύχθηκαν μέσα στις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα αλλά και αυτές που αναδύονται σε πρόσφατες συζητήσεις εντός, αλλά και πέρα της αρχιτεκτονικής θεωρίας, έρευνας, και πρακτικής: Η πρώτη θεματική εστιάζει σε κριτικές αναλύσεις του μοντερνισμού και ευρύτερα της νεωτερικότητας (modernity), στο πλαίσιο της μεταμοντέρνας σκέψης, διασταυρώνοντας διαφορετικές θεωρητικές προσεγγίσεις όπως ο μεταδομισμός, μαρξιστικές/φεμινιστικές οπτικές, πολιτισμικές και μετα-αποικιακές σπουδές, σπουδές επιστήμης και τεχνολογίας. Η δεύτερη θεματική, φέρνει σε επαφή κρίσιμες θεωρητικές αναλύσεις στην αρχιτεκτονική όπως οι μελέτες της πόλης, η ανθρωπογεωγραφία, ανθρωπολογικές και κριτικές εθνογραφικές προσεγγίσεις για να εξετάσει τους ευρύτερους μετασχηματισμούς στο πλαίσιο της ‘παγκοσμιοποίησης’ και τις ραγδαίες μεταλλαγές στο πλαίσιο παραγωγής του χώρου και των προτεραιοτήτων στην αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική. Η τρίτη ενότητα του μαθήματος προσεγγίζει κριτικά της έννοια της ανθρωπόκαινου—τον όρο που χρησιμοποιήθηκε για περιγράψει τη νέα γεωλογική εποχή ως αποτέλεσμα ανθρωπογενούς δράσης. Αντλώντας από τις κριτικές προσεγγίσεις των δύο πρώτων ενοτήτων οι οποίες εστίασαν στο πρόσφατο παρελθόν, η ενότητα αυτή προσφέρεται ως πεδίο θεωρητικών διερευνήσεων για το παρόν και το μέλλον της αρχιτεκτονικής: προς αλλά και πέρα από το ανθρώπινο. Το μάθημα δεν επιχειρεί μια εξαντλητική επισκόπηση αλλά μια επιλεκτική, αποσπασματική και κριτική χαρτογράφηση σύγχρονων θεωρητικών προσεγγίσεων της αρχιτεκτονικής. Διαλέξεις και παράλληλες διαδραστικές δραστηριότητες στο πλαίσιο του μαθήματος φωτίζουν τις συνδέσεις σύγχρονων θεωρητικών/διεπιστημονικών συζητήσεων με την αρχιτεκτονική σκέψη/πρακτική και τις εκάστοτε κοινωνικοπολιτικές και γεωπολιτικές δυναμικές και στην παρούσα συγκυρία, θέτοντας κρίσιμα ερωτήματα για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της αρχιτεκτονικής.

Το μάθημα έχει στόχο την εμπέδωση γνώσεων αλλά και την όξυνση της κριτικής σκέψης των φοιτητριών και των φοιτητών μέσα από την συνεργασία, την επικοινωνία, και το διάλογο κατά τη διάρκεια των διαλέξεων, παρεμβάσεων από προσκεκλημένες/ους ομιλήτριες/ές, προγραμματισμένων παρουσιάσεων φοιτητικών εργασιών, αλλά και αναγνώσεων κειμένων και προβολή οπτικοακουστικού υλικού. Μέσα από την ενίσχυση της διαδραστικότητας επιχειρείται παράλληλα, η αντιμετώπιση των τεχνικών και εκπαιδευτικών προκλήσεων οι οποίες απορρέουν από τους περιορισμούς που έχουν επιβληθεί λόγω της πανδημίας αφενός προς την αξιοποίηση των δυνατοτήτων της τεχνολογίας και αφετέρου προς την προσπάθεια περιορισμού των επιπτώσεων, αυτών των περιορισμών, στην ποιότητα του μαθήματος επιδιώκοντας τη μεγαλύτερη δυνατή πρόσβαση και εμπλοκή φοιτητριών και φοιτητών στις δραστηριότητες του.  

Η αξιολόγηση γίνεται με βάση την ενεργή συμμετοχή των φοιτητριών και των φοιτητών στις δραστηριότητες του μαθήματος (εβδομαδιαίες διαλέξεις, συζητήσεις, σεμινάρια) την ποιότητα της εργασίας που παρουσιάζουν και επεξεργάζονται σε μικρές ομάδες, όπως και τον τελικό βαθμό τους σε γραπή εξέταση στο τέλος του εξαμήνου.

Aggregate (Group), 2012. Governing by Design: Architecture, Economy, and Politics in the Twentieth Century, Pittsburgh, Pennsylvania: University of Pittsburgh Press.

Appadurai, A., 2014. Νεωτερικότητα Χωρίς Σύνορα: Πολιτισμικές Διαστάσεις της Παγκοσμιοποίησης (μτφρ. Κ. Αθανασίου), Αθήνα : Αλεξάνδρεια.

Βαΐου, Ντ. και Χατζημιχάλης Κ., 2003. Με τη Ραπτομηχανή στην Κουζίνα και τους Πολωνούς στου Αγρούς: Πόλεις, Περιφέρειες και Άτυπη Εργασία, Αθήνα : Εξάντας.

Βαΐου, Ντ. και Χατζημιχάλης Κ., 2012. Ο Χώρος στην Αριστερή Σκέψη, Αθήνα: Νήσος, Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς.

Cohen J.-L., 2019. Η Αρχιτεκτονική Μετά το 1889. Με το Βλέμμα στο Μέλλον, Επιμ. Κολώνας Β., Τουρνικιώτης Π., Μτφρ, Μαρτινίδης Π., Αθήνα: University Studio Press.

Colomina, B., Brennan A., and Kim J. (eds.) 2004. Cold War Hothouses: Inventing Postwar Culture, from Cockpit to Playboy. New York: Princeton Architectural Press.

Crysler, C. G., Cairns S., and Heynen H. (eds.) 2012. The SAGE Handbook of Αrchitectural Theory. Los Angeles: Sage.

Fitz, A., Elke K., and Architekturzentrum W. (eds.) 2019. Critical Care: Architecture and Urbanism for a Broken Planet. MIT Press.

Goldhagen, Sarah Williams, and Réjean Legault (eds.) 2000. Anxious Modernisms: Experimentation in Postwar Architectural Culture. Montréal: Canadian Centre for Architecture.

Haddad, Elias and Rifkind, David (eds.) 2014. A Critical History of Contemporary Architecture: 1960-2010, London: Ashgate.

Hale, J. 2000. Building Ideas: An Introduction to Architectural Theory, Chichester: Wiley

Hays M. (ed.) 2000. Architecture Theory since 1968, Cambridge, MA: The MIT Press

Harvey, D. 2017. Δρόμοι και Τρόποι του Κόσμου: Καπιταλισμός - Χώρος – Τόποι, Αθήνα: Angelus Novus.

Harvey, D. 2007. Νεοφιλελευθερισμός: Ιστορία και παρόν, μτφρ. Αριάδνη Αλαβάνου, Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη.

Jencjs Ch., Kropf K. (eds.) 1997. Theories and Manifestoes of Contemporary Architecture, Chichester: Academy Editions

Karim, F., (ed.) 2018. The Routledge Companion to Architecture and Social Engagement. Routledge.

King, A. D., 2004. Spaces of Global Cultures: Architecture Urbanism Identity, London: Routledge.

Κοτιώνης Ζ., Τζιρτζιλάκης Γ., Μαυροματάκη Μ. (επιμ.) 2015. Συμβιώσεις: Η Aρχιτεκτονική στην Eποχή των Φυσικοπολιτισμών και της Τεχνητής Φύσης. Αθήνα: Καστανιώτης

Λαλιώτου, Ι., 2015. Ιστορία του Μέλλοντος: Πως ο Εικοστός Αιώνας Φαντάστηκε ένα «Άλλο Κόσμο»;, Αθήνα: Ιστορείν / Historein.

Λίποβατς, Θ., Ρωμανός, Β. (επιμ.) 2002. Το Υποκείμενο στην Ύστερη Νεωτερικότητα, Αθήνα: Νήσος

Montaner M. J, 2013. Ιστορία της Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής: Η Αρχιτεκτονική στο Δεύτερο Μισό του 20ού αιώνα. Κινήματα, Ιδέες και Δημιουργοί, Αθήνα: Νεφέλη.

Owen, G. (ed.) 2009. Architecture, Ethics and Globalization. London: Routledge. 

Nesbitt, K. Theorizing a New Agenda for Architecture:: An Anthology of Architectural Theory 1965-1995. Princeton: Princeton Architectural Press, 1996.

Mallgrave, H. F., & Goodman, D. J. 2011. An introduction to Αrchitectural Τheory: 1968 to the Present. New Jersey: John Wiley & Sons.

Scott, J. C., 1998. Seeing Like a State how Certain Schemes to Improve the Human Condition have Failed, New Haven: Yale University Press.

Sykes, K. 2010. Constructing a New Agenda: Architectural Theory 1993-2009. New York: PrincetonArchitectural Press.

Τερζόγλου, Ν. – Ί. 2009. Ιδέες του Χώρου στον Εικοστό Αιώνα, Αθήνα: Νήσος.

Τουρνικιώτης, Π., 2006. Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή. Ζητήματα Θεωρίας και Κριτικής των Τελευταίων Πενήντα Χρόνων στο Ευρύτερο Πολιτισμικό Πλαίσιο της Σύγχρονης Κοινωνίας, Αθήνα: Futura.

Tsoukala K., Terzoglou N.I., Pantelidou Ch. (eds) 2015. Intersections of Space and Ethos, London and New York: Routledge.

Tsiambaos, K., 2014. “An Identity Crisis of Architectural Critique.” Architectural Histories, 2(1), Art. 6. DOI: http://doi.org/10.5334/ah.bi

Turpin, Etienne. 2013. Architecture in the Anthropocene, Open Humanities Press.

Φωκαΐδης, Π. και Χρονάκη Α. (επιμ.) 2016. Θέσεις της Μνήμης. Αθήνα: Νήσος  

https://eclass.uth.gr/courses/ARCH_U_229/