Dogma, A vision for Bruxelles: imagining the capital of Europe

[Ανάλυση, Σύνθεση, Αξιολόγηση]

Το εργαστήριο επικεντρώνεται στην αμφισβήτηση των εύθραυστων περιοχών των σύγχρονων πόλεων και στην ανάπτυξη μιας κριτικής ανάγνωσης των κοινών στοιχείων και των υφιστάμενων αστικών πτυχών, η οποία εξατομικεύει τις συνθήκες, τα συστατικά στοιχεία και τα κενά, τις σχέσεις μεταξύ των κτιρίων, την κλίμακα και τις αποστάσεις. Η αρχική έρευνα και στη συνέχεια, τα επόμενα στάδια της διαδικασίας του σχεδιασμού θα οδηγήσουν στη δημιουργία μιας κρίσιμης σχέσης μεταξύ της αρχιτεκτονικής και της πόλης, με στόχο τη διερεύνηση και την αναδιάταξη της οργάνωσης του χώρου.

Το έργο θα πρέπει να προσπαθήσει να επανασυναρμολογήσει τα υφιστάμενα αστικά υλικά και να επεξεργαστεί εκ νέου τα διάφορα στοιχεία, τις ροές και τις συνδέσεις με σκοπό να παράγει αντιπαράθεση και συνύπαρξη. Στόχος δεν είναι ο καθορισμός του σχήματος ενός επίπεδου από μια συντεταγμένη και ελεγχόμενη αστική διαδικασία ή μια ιδέα σχεδιασμού, αλλά πώς θα συνεχιστούν οι διαδικασίες συσσώρευσης και διαστρωμάτωσης. H αρχιτεκτονική μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέθοδος έρευνας για να θέσει ερωτήσεις και να κάνει υποθέσεις για μελλοντικές μετατροπές της πόλης.

Με την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές και φοιτήτριες:

·     Θα είναι σε θέση να γνωρίζουν τις ιδέες και στρατηγικές για τον σχεδιασμό των αστικών περιοχών της σύγχρονης πόλης.

·     θα κατανοούν τις βασικές αστικές, πολεοδομικές, ιστορικές, και περιβαλλοντικές συνθήκες πάνω στις οποίες θα βασίζουν τις προτάσεις τους για ένα αστικό σχεδιασμό.

·     Θα  μπορούν να σχεδιάζουν ένα κομμάτι της πόλης, δηλαδή μια περιοχή με μικτές χρήσεις με μεγάλη προσοχή για την κατανόηση και τη διαμόρφωση των δημόσιων χώρων.

·     θα έχουν τη δυνατότητα να εφαρμόσουν διαφορετικές αρχές που διέπουν σύγχρονες προτάσεις αστικού σχεδιασμού σε συγκεκριμένες συνθήκες και περιβάλλοντα.

·     Θα σχεδιάζουν ένα αστικό σύστημα  που θα συνδυάζει τη μορφολογική καινοτομία των κτιρίων και των δημόσιων χώρων.

·     θα έχουν τη δυνατότητα να συγκρίνουν και να αξιολογήσουν τις δικές τους προτάσεις, αναγνωρίζοντας πλεονεκτήματα / μειονεκτήματα, ισχυρά και προβληματικά στοιχεία, κινδύνους και ευκαιρίες που δημιουργεί μια πρόταση σε κλίμακα αστικού χώρου.

·     θα μπορούν να αναπτύξουν μοντέλα προσομοιώσεων ώστε να είναι δυνατή η διερεύνηση  εναλλακτικών.

·     θα βελτιώσουν τα αναπαραστατικά εργαλεία του σχεδιασμού σε κλίμακα πόλης (χάρτες, διαγράμματα, εικόνες).

Το μάθημα ασχολείται με τα απομεινάρια των σύγχρονων μετασχηματισμών της πόλης.Η δοθείσα άσκηση ζητά τον σχεδιασμό νέων συλλογικών κατοικιών και δημόσιων χώρων με την κατανόηση του συγκεκριμένο τόπου και των τοπικών δυναμικών. Οι προτάσεις για το έργο θα πρέπει να οραματίζονται νέες διασυνδέσεις με τα υπάρχοντα κτίρια στη γύρω περιοχή, καθώς και τον επαναπρογραμματισμό των επιφανειών για τη δημιουργία νέων δημόσιων χώρων. Θα διερευνούν τον αντίκτυπο των παρεμβάσεων μεσαίας κλίμακας και τις συνέπειές τους στο αστικό επίπεδο, δημιουργώντας ένα μεταβατικό στάδιο μεταξύ της μικρής κλίμακας των υφιστάμενων οικιστικών μονάδων και τη «μεγαλοπρέπεια» των δημόσιων εγκαταστάσεων.

Το μάθημα είναι οργανωμένο σε τέσσερεις φάσεις και περιλαμβάνει μια τελική παρουσίαση. Για κάθε φάση θα υπάρχει μια περίληψη που θα παρουσιάζει τον στόχο του σχεδιασμού και τα δεδομένα για την ενδιάμεση παρουσίαση, έτσι ώστε οι φοιτητές να προσανατολίζονται από την αστική κλίματα προς την κλίμακα του κτιρίου.

Η πρώτη φάση σχετίζεται με την αστική ανάλυση. Στοχεύει στο να βοηθήσει τους φοιτητές να καταλάβουν την κλίμακα της  πόλης, τα διαφορετικά θέματα του αστικού σχεδιασμού και τη σημασία της αρχιτεκτονικής σε σχέση με την πόλη και το περιβάλλον. Αυτή η πρώτη φάση περιλαμβάνει ένα εργαστήριο (workshop) με τίτλο "UrbanBrico(l)lage". Το εργαστήριο θα προσφέρει μία πρώτη επαφή με την κατανόηση του αστικού σχεδιασμού. Θα βασισθεί στη σημασία της χρήσης των παραδειγμάτων με σκοπό να υποστηρίξει την κατανόηση της σύνθεσης διαφορετικών κτιρίων. Στο πλαίσιο της πρώτης φάσης, οι φοιτητές θα δημιουργήσουν ένα αρχείο .dwg, ένα τρισδιάστατο μοντέλο και μακέτες στην αστική κλίματα για την υποστήριξη της διαδικασίας του σχεδιασμού σε κάθε φάση του μαθήματος. Οι κοινές μακέτες θα παίξουν σημαντικό ρόλο γιατί θα δημιουργηθούν βάσει ενός κοινού υλικού, το οποίο θα είναι διαθέσιμο στους φοιτητές.

Η δεύτερη φάση στοχεύει στον σχεδιασμό μιας αστικής στρατηγικής. Ο Στρατηγικός Σχεδιασμός βασίζεται στην Αστική Ανάλυση. Στόχος του Στρατηγικού Σχεδιασμού είναι η ανάπτυξη μιας ζωντανής περιοχής, η οποία θα πρέπει να περιλαμβάνει κοινωνικές κατοικίες, κοινόχρηστους χώρους και δημόσιους χώρους. Ο βασικός στόχος είναι να βρεθούν δημιουργικοί και βιώσιμοι τρόποι στη μεγάλη κλίμακα για την επίτευξη μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης, η οποία θα καλύπτει τις περιβαλλοντικές, υποδομικές, πολιτιστικές και άλλες αστικές δυναμικές. Σκοπός της στρατηγικής είναι να οραματιστεί ένα σενάριο για τη μελλοντική ανάπτυξη της περιοχής.

Η τρίτη φάση επικεντρώνεται στον σχεδιασμό στην αστική κλίμακα. Ο Αστικός Σχεδιασμός ακολουθεί τις οδηγίες του Στρατηγικού Σχεδιασμού. Στόχος του Αστικού Σχεδιασμού είναι η κατανόηση των δυνατοτήτων της περιοχής με ένα ξεκάθαρο περίγραμμα της πρότασης του αστικού σχεδιασμού, δηλαδή με έναν ξεκάθαρο ορισμό της κατανομής και της μορφολογίας των κτιρίων και των δημόσιων χωρών. Αυτή η φάση στοχεύει επίσης στην κατανόηση των τυπολογίων των κτιρίων, των αρχιτεκτονικών ιδεών και των αρχέτυπων που θα βοηθήσουν τη διαδικασία του σχεδιασμού.

Η τέταρτη φάση σχετίζεται με τον σχεδιασμό του κτιρίου. Ο Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός θα επικεντρωθεί στον σχεδιασμό των κοινωνικών κατοικιών και θα περιλαμβάνει δημόσιες εγκαταστάσεις και δημόσιους χώρους. Οι φοιτητές θα διαλέξουν ένα ή περισσότερα κτίρια μέσα στο Masterplan που θα έχουν σχεδιάσει στην προηγούμενη φάση. Σχετικά με τις κατοικίες, οι φοιτητές θα πρέπει να επιλέξουν τον αριθμό και το μέγεθός τους, να καθορίσουν την ποικιλία τους μέσω διαφορετικών τυπολογιών, και να δοκιμάσουν τον συνδυασμό των μονάδων, την κατανομή και την τελική μορφολογία των κτιρίων. Η επιλεγμένη περιοχή θα πρέπει να περιλαμβάνει ένα τμήμα του υπαίθριου χώρου, το οποίο θα πρέπει να σχεδιασθεί ανάλογα με την κυκλοφορία, την κίνηση, το πρόγραμμα και την αρχική ιδέα για τον σχεδιασμό του εδάφους.

Στην τελική παρουσίαση οι φοιτητές θα πρέπει να παρουσιάσουν ολόκληρη τη δουλειά τους, δηλαδή τον Στρατηγικό Σχεδιασμό (2), τον Αστικό Σχεδιασμό (3) και τον Αρχιτεκτονικό Σχεδιασμό (4). Στόχος της τελικής παρουσίασης είναι η διήγηση του σκηνικού του μέλλοντος της πόλης. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στον σχεδιασμό των κοινωνικών κατοικιών με τον ορισμό της εμφάνισής τους, τη σύνθεση των όψεων τους, τα υλικά τους και τους εξωτερικούς τους χώρους.

Κάθε φάση θα εισαχθεί με μια διάλεξη που θα προσφέρει θεωρητική και πρακτική υποστήριξη για την κατανόηση των απαιτήσεων του μαθήματος. Οι διαλέξεις θα περιλαμβάνουν μια βιβλιογραφία αναφοράς, παραδείγματα για πιθανές στρατηγικές παρεμβάσεων, βίντεο, συνεντεύξεις, καθώς και την περιγραφή της περίληψης έκαστης φάσης με τους στόχους και τα δεδομένα των ασκήσεων. Στόχος των διαλέξεων είναι να παρουσιάσουν τη θεωρία της αρχιτεκτονικής και της πόλης και να θέσουν ερωτήσεις πάνω στα προβλήματα και τα ζητήματα που απασχολούν τις σύγχρονες πόλεις σε σχέση με την ιστορία, τη γεωγραφία, την οικολογία και τη δημοκρατία. Οι διαλεξεις στοχεύεουν περαιτέρω στην παρουσίαση τεχνικών σχεδιασμού και αναπαραστάσεων ενός αστικού σχεδιασμού.

Οι φοιτητές θα εργαστούν σε ομάδες όχι πάνω από δυο άτομα. Η τελική αξιολόγηση θα βασισθεί σε ασκήσεις, περιοδικές αξιολογήσεις και στην τελική παρουσίαση στην εξεταστική. Οι παρουσιάσεις στην τάξη είναι σημαντικές για την παρακολούθηση του προγράμματος του μαθήματος.

Μαθήμα 100%:

1. Αστική Ανάλυση 5%
2. Στρατηγικός Σχεδιασμός 15%
3. Αστικός Σχεδιασμός 20%
4. Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός 20%
5. Τελική Παρουσίαση 40%

(Η βαθμολογία είναι ενδεικτική  του επιπέδου των φοιτητών. Ο τελικός βαθμός μπορεί να διαφοροποιείται από τη βαθμολογία συμψηφισμού.)

Rowe, C., Koetter, F., Η πόλη ως κολάζ, Παπαζήση, 2020

Rossi, A., Η αρχιτεκτονική της πόλης, University Studio Press, 1991

Aureli, P. V., The City as a Project, Berlin, Ruby Press, 2013

Bacon E. N., Design of cities, Penguin Books, 1969

Carmona, M., Public Places, Urban Spaces. The Dimensions of Urban Design, Oxon, Routledge, 2010

Corner, J. (ed.), Recovering Landscape: Essays in Contemporary Landscape Architecture, New York, Princeton Architectural Press, 1999

Density, New collective Housing, A+T, 2006

Domingo Calabuig, Δ., Castellanos Gomez, Ρ., Abalos Ramos Α., The Strategies of Mat-building, The Architectural Review, 13 Αυγούστου 2013 [https://www.architectural-review.com/essays/viewpoints/the-strategies-of-mat-building/8651102.article]

deLapuerta, J. M., Collective Housing: A Manual, Barcelona, Actar, 2007

Domingo Calabuig, D., Castellanos Gomez, R., Abalos Ramos, A.,"The Strategies of Mat-Building", The Architectural Review, 2013 [https://www.architectural-review.com/essays/viewpoints/the-strategies-of-mat-building/8651102.article]

Gausa, M. (ed.), Housing + single-family housing,Boston, Mass., Birkhauser-Publishers for Architecture, c2002

Ingersoll, R., Sprawltown, Princeton Architectural Press, New York, 2003

Lerner, J. Urban Acupuncture, Washington, Island Press, 2014

Lorraine, F., Drawing for Urban Analysis, London, Laurence King, 2011

Lynch. K., The Imagine of the City, Cambridge, MIT Press, 1984

Mastrigli, G. (ed.), Superstudio. Opere 1966-1978, Milano, Quodlibet, 2016

Maki, F., Investigations in Collective Form, St. Louis: Washington University, 1964

Matvejevic, P., Mediterranean: A cultural Landscape,Berkeley, University of California Press, c1999

Mostafavi, Μ.,Gareth D., (eds.), Ecological Urbanism, Lars Müller Publishers, Baden, Switzerland, 2010

Panerai P., Castex J. E Depaule J.,  Isolato urbano e città contemporanea, CLU,P 1981

Rowe, C.,Koetter, F., Collage City, Cambridge, the MIT Press, 1978

Shenk, L., Designing Cities, Birkhauser, Basel, 2013

Smithson, A.,Urban Structuring: Studies of Alison & Peter Smithson, Studio Vista / Reinhold, 1967

Tschumi, B., Architecture Concepts: Red is Not a Color, New York, Rizzoli, 2012

Venturi R., Scott Brown D. e Izenour, Learning From Las Vegas, Cambridge, MIT Press, 1972

Xaveer de Geyter Architects, After sprawl, NAI publisher – De Singel, Brussels, 2002