Διοργάνωση: Εργαστήριο Ιστορίας, Θεωρίας και Εννοιολογικού Σχεδιασμού,Τμήμα Αρχιτεκτόνων Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Προσκεκλημένοι εισηγητές:
Απόστολος Καλφόπουλος, Αλέξανδρος Κιουπκιολής, Ιωάννα Λαλιώτου, Εύα Μανιδάκη, Χριστόφορος Μαρίνος, Νένη Πανουργιά, Λόης Παπαδόπουλος, Γιώργος Παπακωνσταντίνου Γιώργος Τζιρτζιλάκης, Μαρία Τσαντσάνογλου.

Συνεργάτες, μεταπτυχιακοί  φοιτητές: Β. Λύρη, Β. Πλαβού, Γ. Ριμενίδης, Α. Σαμαρά, Μ. Σοφτάς, Κ. Ζβές, Λ. Μπάκας

Με ενεργό φόντο τα έργα -κατασκευές “agit –prop” της ρωσικής πρωτοπορίας, μέρος της συλλογής του ΚΜΣΤ, οργανώνεται ένα εργαστήριο σχεδιασμού και κατασκευής από την μιά, και κριτικής θεώρησης και εκφοράς πολιτικού λόγου από την άλλη, στο δημόσιο χώρο. Τελικό προϊόν του μαθήματος - εργαστηρίου είναι τέσσερεις εγκαταστάσεις –κατασκευές και η χρήση τους για την εκφορά λόγου, για την παραγωγή ενός πολιτικού και αισθητικού συμβάντος στο δημόσιο χώρο του κέντρου της Θεσσαλονίκης. Εμβληματικά, η προτεινόμενη διαδικασία είναι: "απο το μουσείο στο δρόμο"- “από το κείμενο στην εκφώνηση”- “από το σχέδιο στο πράγμα”. Σκοπός του εργαστηρίου είναι: οι φοιτητές να αναπτύξουν δεξιότητες, τόσο στην ανάλυση και δημιουργική ανακατασκευή κειμένων, όσο και στο σχεδιασμό και την κατασκευή αντικειμένων μικρής κλίμακας.

Ο δημόσιος αστικός χώρος αποτελεί το πεδίο άρθρωσης του πολιτικού λόγου με τη σωματική επιτελεστικότητα: εκεί συναντιούνται το πολιτικό, η επικοινωνία, οι εφήμερες συμβιωτικές πρακτικές, η σάρκα του πλήθους. Μέσα στην παράδοση της πολιτικής επιτελεστικότητας του δημόσιου χώρου αναδύθηκαν οι πρακτικές της αγκιτάτσιας και της προπαγάνδας, τον καιρό των θυελλωδών πολιτικών μετασχηματισμών, στην καρδιά της νεωτερικότητας. Οι ριζοσπαστικές πολιτικές επιτελέσεις των αρχών του εικοστού αιώνα στην Ευρώπη, με επίκεντρο την ρωσική επανάσταση οδήγησαν στον σχεδιασμό και εν μέρει την παραγωγή επιτελεστικών μηχανισμών (apparatuses) προώθησης των επαναστατικών ιδεών, τόσο στο επίπεδο του πολιτικού λόγου, όσο και στο επίπεδο της μορφικής- αισθητικής συγκρότησης αυτών των μηχανισμών, εν είδει προτύπων. Ο κονστρουκτιβισμός υπηρέτησε με πρωτοφανή τρόπο το πρόγραμμα προώθησης των επαναστατικών ιδεών μέσα από μηχανισμούς θεατρικοποίησης της δημόσιας ζωής και πολιτικοποίησης του θεάτρου.

Σήμερα, έναν αιώνα μετά, η πολιτική επιτελεστικότητα στο δημόσιο χώρο αποκτά ζωτικότητα στην πολιτική ζωή των ευρωπαϊκών και κυρίως των μεσογειακών πόλεων, ξαναβάζοντας την δημόσια επιτελεστικότητα στο κάδρο των ιστορικών εξελίξεων. Έτσι, εν δυνάμει ζωντανεύει το ενδιαφέρον για την δυνατότητα της αρχιτεκτονικών και εικαστικών πρακτικών να συμπεριλάβουν στο πρόγραμμά τους την προώθηση του πρακτικού πολιτικού λόγου μέσα στην κινούμενη σάρκα του δημόσιου χώρου. Το μάθημα αναλύει θεωρητικά τις συνθήκες που περιγράφονται παραπάνω, και αντικείμενο εργασίας των φοιτητών είναι ο σχεδιασμός κι η παραγωγή κειμένων και κατασκευών.

Η έρευνα:

Α. Εκφώνηση:
Αρχικό ενδιαφέρον του εργαστηρίου είναι ο γρήγορος και αποφασιστικός εντοπισμός του δημόσιου, πολιτικού λόγου μέσα από την σύγχρονη συνθηματολογία, και τις πρακτικές διαμαρτυρίας και αντίστασης. Δεδομένης της απώλειας ενός «κέντρου» εκπόρευσης του πολιτικού λόγου και μιας διάχυσής του στο πολλαπλό, αντιφατικό και ακαθόριστο μόρφωμα του ενεργού μητροπολιτικού πλήθους, η έρευνα δεν μπορεί παρά να είναι αποσπασματική και ανολοκλήρωτη. Σταθερός τροφοδότης και αναφορά της έρευνας θα είναι επιλεγμένα αποσπάσματα κειμένων της κλασσικής και της σύγχρονης πολιτικής θεωρίας γύρω από το ζήτημα της «δημοκρατίας». Η μέθοδος που θα χρησιμοποιηθεί για την θραυσματοποίηση του πολιτικού λόγου θα έχει σχέση με τις τεχνικές του cut up και του mash up. Θα επιχειρηθεί η εργαστηριακή επεξεργασία άρθρωσης του δημόσιου πολιτικού λόγου, με την εκφώνηση θραυσματοποιημένων κειμένων.

Β. Κατασκευή:
Η μελέτη μηχανισμών αγκιτάτσιας και προπαγάνδας, έτσι όπως αυτοί επινοήθηκαν, σχεδιάστηκαν και εν μέρει κατασκευάστηκαν από τους καλλιτέχνες, σχεδιαστές, κατασκευαστές της ρωσικής πρωτοπορίας θα συνδιαλλαγεί παραγωγικά με την μελέτη του σύγχρονου γίγνεσθαι των δημόσιων πολιτικών επιτελέσεων, της επινοητικότητας και της αποτελεσματικότητάς τους. Η μελέτη ακολουθείται από τον σχεδιασμό και ο σχεδιασμός από την κατασκευή. Για την κατασκευή ρόλο θα παίξει η επιλογή έτοιμων, μη χρησιμοποιούμενων υλικών καθώς και η επινοητικότητα στην συγκρότηση λυόμενων και εύκολα μεταφερόμενων κατασκευών.

Η μεθόδευση:

Η ομάδα των φοιτητών/τριών μελετά το τοπίο των πολιτικών εκδηλώσεων αιχμής στο σύγχρονο δημόσιο χώρο (πρακτικές, συνθήματα, ανάλυση του χωρικού πεδίου της επιτέλεσης, όπως διαδήλωση, εκφώνηση, αντίσταση, προσωρινή διαμονή) και αποσπάσματα από κλασσικά και σύγχρονα κείμενα της πολιτικής θεωρίας.
Ταυτόχρονα γίνεται η ενημέρωση, επισκόπηση και εμβάθυνση στους μηχανισμούς agit-prop της ρώσικης πρωτοπορίας (αφίσες, βήμα εκφωνητή, περίπτερο διάδοσης ιδεών, θέατρο δρόμου). Συζητιούνται και αναλύονται έργα από τη συλλογή Κωστάκη- ΚΜΣΤ.

Η ομάδα εργασίας προχωρά:

1. στη σύνθεση των δεδομένων και τον σχεδιασμό τεσσάρων μηχανισμών-εγκαταστάσεων για τον δημόσιο χώρο, με αναφορά σε προεπιλεγμένη θέση στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, και σε συνεννόηση με τον Δήμο Θεσσαλονίκης (π.χ. πλατεία Αριστοτέλους). Οι κατασκευές σχεδιάζονται και με κριτήριο το χαμηλό κόστος, την εύκολη συναρμολόγηση, αποσυναρμολόγηση, μεταφορά και χρήση του αντικειμένου.

2. Σε ένα εντατικό εργαστήριο δημόσιας εκφώνησης λόγου, στα πλαίσια του εργαστηρίου, σε συνδυασμό με τις σχεδιαζόμενες εγκαταστάσεις αναζητούνται εκδοχές διάδρασης της εγκατάστασης και των επιτελεστών της εκφώνησης, και η άρθρωση του συμβάντος στην καθημερινότητα του κέντρου της πόλης.

3. Προτείνεται η χρήση των εγκαταστάσεων για μία δράση με παιδιά στο πλαίσιο του παιδικού φεστιβάλ του Δήμου Θεσσαλονίκης. Θα δοθεί σε παιδιά του δημοτικού σχολείου η δυνατότητα να μεταφέρουν μηνύματα μέσω των συγκεκριμένων κατασκευών.

Χρονοδιάγραμμα (εκτός από τα μαθήματα και διαλέξεις που τρέχουν καθ όλη τη διάρκεια του εξαμήνου):
• ανοικτές εισηγήσεις: Μάρτιος 2014
• λειτουργία του εργαστηρίου σχεδιασμού και εκφώνησης (Βόλος), Απρίλιος 2014
• Κατασκευή των εγκαταστάσεων (Θεσσαλονίκη), Μάιος 2014
• Έκθεση, επιτέλεση σε κεντρικό δημόσιο χώρο της Θεσσαλονίκης, Μάιος 2014
 

Οι συμμετέχοντες στο εργαστήριο θα αξιολογηθούν για την επίδοσή τους στην ανάλυση και τη δημιουργική διαχείριση κειμένων, στις δεξιότητες σχεδιασμού αντικειμένων καθώς και στην δυνατότητα «μετάφρασης» του σχεδιάσματός τους σε υλική κατασκευή.