“That is the complete SPACE OF THE PERFORMANCE, with the movements, the thoughts, the received instructions of the actors, as well as the social and physical context in which they performed”
Bernard Tschumi. Architecture and Disjunction
Από τη κατανόηση του σώματος ως πηγή γέννησης του χώρου, δημιουργείται μια καινούρια συνθήκη θεωρητικής-πρακτικής έρευνας στις μεθόδους του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, που προτείνει μια νέα απεικόνιση του σώματος και των χρονικών σχέσεων που αναπτύσσει με τον χώρο και το περιβάλλον. Μέσα από απεικονιστικά εργαλεία των νέων τεχνολογιών πραγματικότητας, αναδύεται η συνειδητοποίηση των δυνατοτήτων που μπορεί να έχει η σωματική αφήγηση (ανθρώπων και ζωντανών οργανισμών) στη χωρική αναζήτηση μέσα από νέες πρωτότυπες, ακραίες ή οριακές συνθήκες διαβίωσης των σωμάτων μέσα στις χωρικές δομές. Ο στόχος του μαθήματος είναι η άσκηση πάνω σε σενάρια αστικού και μη αστικού περιβαλλοντικού σχεδιασμού, έχοντας ως βάση τη δημιουργία νέων υβριδικών συστημάτων που αποκαλύπτουν λανθάνουσες ιδιότητες της ενσώματης εμπειρίας, ενώ προσδιορίζουν ταυτόχρονα νέες σύγχρονες δομές μέσα από τη σύζευξη τεχνολογίας και ενσώματης ταυτότητας πάνω σε μια διευρυμένη συνθήκη αειφορίας.
Το κτίσμα, το περιβάλλον, η τεχνολογία και τα σώματα εκλαμβάνονται ως συστήματα που αλληλεπιδρούν και έχουν δυνητικά την ευκαιρία να αποτελέσουν νέα οικοσυστήματα στην πόλη, προσπαθώντας να ανταποκριθούν στις νέες συνθήκες δυσμενούς κατοίκησης. Διασπώντας, παρά ενισχύοντας το δίπολο φύση-κατασκευή, ενισχύεται η εξοικείωση με την έννοια της ισορροπίας και ανθεκτικότητας στο σύγχρονο τοπίο.
Sahara Eco House. Projecst Dune and Sahagami, αποτελέσματα διαγωνισμού 2017
Το μάθημα βασίζεται σε μια υπόθεση: το σώμα είναι παράγοντας κατανόησης και διαμόρφωσης του χώρου. Ο στόχος του είναι να θέσει την ιδέα ενός καρτεσιανού χώρου σε κρίση υπέρ μιας πιο σωματικής, δυναμικής και ζωντανής αντίληψης του χώρου. Το σώμα είναι κατανοητό μέσα από την άποψη του Σπινόζα: «όλα είναι σώμα και το σώμα δεν ορίζεται από το υλικό του, αλλά από τις σχέσεις του», καθώς οι σχέσεις και οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των σωμάτων είναι το επίκεντρο - η τοπολογική τους σχέση - και όχι η οντολογική τους σύσταση. Η αρχιτεκτονική σύνθεση του χώρου εξετάζεται μέσα από την ανθρώπινη κλίμακα μέσα από τα σώματα - και τις σχέσεις αυτών των σωμάτων με την τεχνολογία, τη φύση και την πόλη -.
Η μέθοδος που αναπτύσσεται στο συγκεκριμένο πλαίσιο θεωρητικής-πρακτικής εκμάθησης είναι ο σχεδιασμός του χώρου μέσα από τα σώματα, πέρα όμως από ένα ανθρωπογενές αμιγώς περιβάλλον. Τα περιβαλλοντικά προβλήματα και τα συστήματα υποστήριξης μιας αειφόρου διαχείρισης γίνονται κατανοητά μέσα από την περιγραφή της μετανθρώπινης πόλης ως υβριδικό σύστημα που επιδιώκει τη βιωσιμότητα και την ανθεκτικότητα. Η γραφική γλώσσα αποτελεί ένα ακόμα μέσο διερεύνησης του πραγματικού αλλά και της κατανόησης του κόσμου, προσπαθώντας να σχηματίσει και να κατοικήσει νέους χάρτες αισθήσεων, εξερευνώντας τις δυνατότητες πέρα από την οπτικοκεντρική κουλτούρα.
Η δομή του μαθήματος χωρίζεται σε δύο διακριτά μα συνεργαζόμενα μέρη, τα οποία εξελίσσονται παράλληλα. Το θεωρητικό μέρος του μαθήματος αποτελείται από διαλέξεις, συζητήσεις που αποσκοπούν στην κατανόηση της σημασίας μιας ολιστικής αειφόρου διαχείρισης. Θα δοθεί προτεραιότητα σε ζητήματα που αφορούν τον βιοκλιματικό σχεδιασμό, τις ιδιαιτερότητες του τοπίου, τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, φωτισμό και αερισμό μα και τη χρήση τεχνολογιών και αυτοματοποιημένων συστημάτων μέσα από απεικονίσεις μη-απτών συνθηκών, δυναμικών και μεταλλασσόμενων εντάσεων στον δισδιάστατο χώρο, στις πολλαπλές κλίμακες των σωμάτων και των χρόνων, στις περιβαλλοντικές ανάγκες των χώρων και σε ανάλογες σύγχρονες θεωρίες μετανθρωπισμού. Στο πρακτικό μέρος επιζητείται η άσκηση πάνω σε δύο διαφορετικά συστήματα περιβαλλόντων, αρχικά σε καθαρά αστικό και μετέπειτα σε συνθήκη περιαστικού φυσικού περιβάλλοντος ή σε εικονικού περιβάλλοντος προσομοίωσης. Πρόκειται για μια αρχική διερεύνηση στρατηγικών, εργαλείων, θεωριών και υποθέσεων σε ένα πλήρως οργανωμένο αστικό τοπίο που στη συνέχεια θα εφαρμοστεί με περισσότερη ελευθερία σε μια αιρετική σχεδόν προσέγγιση σχεδιασμού, αγγίζοντας μια περιβαλλοντική ουτοπική εικόνα σχεδιασμού.
Το μάθημα αρθρώνεται σε δύο ασκήσεις διαδοχικά κατά τη διάρκεια του εξαμήνου:
Άσκηση Α:
Οι φοιτητές καλούνται να σχεδιάσουν ένα μετανθρώπινο σύστημα διαβίωσης μεταξύ κατοίκων οικόσιτων ζώων και φυτών σε μια αστική μονοκατοικία στο κέντρο της πόλης. Σε αυτή την πρώτη φάση θα πρέπει να απομονώσουν τα χωρικά σωματικά συμβάντα, τις περιβαλλοντικές ανάγκες, τις τεχνολογικούς αυτοματοποιημένους μηχανισμούς και τη στρατηγική διαχείρισης των φυσικών πόρων του γύρω αστικού τοπίου.
Άσκηση Β:
Στη δεύτερη άσκηση οι φοιτητές θα πρέπει να ξεχωρίσουν σε διαφορετικά επίπεδα τις διακριτές χρονικότητες και σωματικότητες που προκύπτουν σε ακραίες συνθήκες, είτε σε ιδιαίτερα φυσικά περιβάλλοντα (έρημος, παγετώνας, πλανήτες με διαφορετική ατμόσφαιρα) είτε μέσα από δικές τους επινοήσεις και τελικά καλούνται να απεικονίσουν με ευρηματικό τρόπο τις πολλαπλές μεταλλαγές του χώρου ενώ εξελίσσεται χρονικά το αρχικό σύστημα τεχνολογίας-φύσης-σωμάτων. Οι μεταμορφώσεις, οι μετεωρήσεις, οι ανατροπές λειτουργούν σαν αφορμές μιας εικονοποιητικής διαδικασίας, μιας σχεδόν εμπειρίας του φροϋδικού ανοίκειου και παράξενου, πάνω στο οποίο εφαρμόζονται οι περιβαλλοντικές επιταγές. Η εξελικτική αυτή διαδικασία μπορεί να περιλαμβάνει κείμενα, σχέδια, τρισδιάστατες αναπαραστάσεις, παραμετρικές συνθέσεις, διαδραστικές επιλογές ή οποιοδήποτε άλλο μέσο υποστηρίζει την πολυπλοκότητα της δυναμικής των περιβαλλόντων, που θα συνδυάζει την πρώτη και τη δεύτερη άσκηση.
Uyuni Salt Flat Shelter. Projects Qhatasqa and Introspección, αποτελέσματα διαγωνισμού 2020
NASA´s 3D printed Habitat Challenge. Αποτελέσματα διαγωνισμού, 2019
ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Το μάθημα Μετανθρώπινα περιβάλλοντα κατοίκησης αποτελεί ένα υβριδικό μάθημα όπου συμβαδίζει με θεωρητικές προσεγγίσεις για το παρόν και το μέλλον της ανθρώπινης ή μετα-ανθρώπινης συνθήκης. Μέσα από μια διαλεκτική στρατηγική επιτυγχάνεται η εισαγωγή και η εξοικείωση με την ερμηνεία του χώρου μέσα από το σώμα αλλά και τις προεκτάσεις αυτής της σχέσης σε όρους που αντλούνται από τις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες, δημιουργώντας ένα δυναμικό και πολυεπίπεδο σκηνικό κατανόησης, συνδυάζοντας βιοκλιματικές αρχές. Η θεματική του μαθήματος επιτρέπει επιπλέον μια ελευθερία έκφρασης και συνάδει σε μια πλουραλιστική προσέγγιση των οραμάτων της ερμηνείας του περιβάλλοντος και του σώματος στη σύγχρονη πόλη. Οι προτάσεις των φοιτητών/τριων συνολικά αποτελούν ένα πολύπλευρο καλειδοσκόπιο ιδεών, θέσεων αλλά και σωματοαισθητικών αντιλήψεων που μπορούν να αποδώσουν οράματα του παρόντος και του εναλλακτικού μέλλοντος στις μεταλλασσόμενες συνθήκες ζωής στον πλανήτη.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
1st exercise videos https://youtu.be/RocShilaZ9w
2nd exercise videos https://youtu.be/00OQubL5MAs
Final posters https://drive.google.com/file/d/1FlKmAiNCgWiJC-HiaPw7LnQlO6T_DMF-/view?usp=sharing
Οι ασκήσεις μπορεί είναι ομαδικές ή ατομικές. Για την αξιολόγηση τα κριτήρια που θα ληφθούν υπόψη είναι η ενεργή συμμετοχή, η ανταπόκριση στα ζητούμενα του μαθήματος, η ικανότητα απεικόνισης και η κριτική απόκριση των σχέσεων σώματος και χώρου.
Albright T.D. (2015) Neuroscience for Architecture, in Mind in Architecture, eds. S.Robinson and J. Pallasmaa (MIT Press), pp. 197-217
Anderson, S. P. (2011) Seductive Interaction Design: Creating Playful, Fun and Effective User Experiences. Berkeley: New Riders
Cameron B.A., (2012) Embodied Architecture, Victoria University of Wellington
Cameron B.A., (2012) Embodied Architecture, Victoria University of Wellington
Chou, Y. K. (2015). Actionable gamification: Beyond points, badges, and leaderboards. S.I.: Createspace
Eisenman, Peter.(1976) "Post-functionalism." Oppositions 6, pp. 19-21.
Eisenman, Peter.(1999) Peter Eisenman: diagram diaries. Thames & Hudson.
Harris J., (2000) ,Basic Principles of Sustainable Development Global Development and Environment, Medford USA: Global Development and Environment Institute, Tufts University.
Mallgrave H.F., (2011) The Architect´s Brain: Neuroscience, Creativity, and Architecture. Chichester: Wiley-Blackwell.
Portugali J., (2004) Toward a cognitive approach to urban dynamics, magazine Environ, Plan B31, pag. 589-614
Robinson S. and Pallasmaa J. (2015) Mind in Architecture: Neuroscience, Embodiment and the Future of Design, Cambridge, MA: MIT Press
Robinson S. and Pallasmaa J. (2015) Mind in Architecture: Neuroscience, Embodiment and the Future of Design, Cambridge, MA: MIT Press
Tschumi, Bernard (1996) Architecture and disjunction. MIT press.
Tyler, G. Miller, Jr. (2004). Περιβαλλοντικές Επιστήμες( ελλ. Μετ. Δρ. Παυλόπουλος Κ.), Aθήνα: Εκδόσεις «Ιων».
Αθανασίου, Ε. (2015). Πόλη + Φύση. Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. από www.kallipos.gr
Ανδρεοπούλου Ζ., Αραμπατζής Γ., Πολύζος Σ., (2008). Φυσικοί πόροι, Περιβάλλον και Ανάπτυξη. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Τζιόλα.
Χατζημπίρος Κ. (2001). Οικολογία: Οικοσυστήματα και προστασία του Περιβάλλοντος, Αθήνα: Εκδ. Συμμετρία.