Το μάθημα αποσκοπεί στην εμπέδωση της ιστορικής διάστασης του αρχιτεκτονικού αντικειμένου σε γόνιμο συσχετισμό με την παντός είδους καλλιτεχνική δυναμική που τροφοδότησε την παραγωγή του.

Ως εισαγωγικό μάθημα επιδιώκει να λειτουργήσει παράλληλα και συνδυαστικά με το μάθημα της Εισαγωγής στην Αρχιτεκτονική του 1ου εξαμήνου σπουδών.

Στοχεύει στην εξοικείωση των φοιτητών με τον επιστημολογικό πυρήνα της αρχιτεκτονικής, ήτοι την αρχιτεκτονική συνολικά ως ιδιαίτερη γνωστική πειθαρχία σε άμεση αναφορά με τα κατά καιρούς θεωρητικά εργαλεία και τις πρακτικές της.

Ειδικότερα, επιδιώκει την θεμελίωση του αρχιτεκτονικού δημιουργήματος σε αρχετυπικά μοντέλα κατοίκησης (π.χ. πρωτόγονη καλύβα), τα οποία μελετά ως προς τις κατασκευαστικές, λειτουργικές, και χωρικές τους συνιστώσες, ενώ ιδιαίτερη έμφαση αποδίδει στους μηχανισμούς εξελιξιμότητας και αναπαραγωγιμότητάς τους (π.χ. τυπολογία, μορφολογικά πρότυπα, τεχνολογία), πάντα σε συνάρτηση με τις γεωφυσικές και οικονομικο-πολιτικές μεταβλητές που καθόρισαν το ιστορικό διάνυσμα του εκάστοτε πολιτισμού.

 

Αναμένεται ότι με το πέρας του εξαμήνου οι φοιτητές θα είναι σε θέση:

•        Να έχουν κατανοήσει την συνάφεια της ιστορικής γνώσης της αρχιτεκτονικής με τις σπουδές τους, αλλά και την αναγκαιότητά της για την γενικότερη παιδεία τους ως μελλοντικοί επιστήμονες.

•        Να έχουν εμβαθύνει σε μια σύνθετη-κριτική ανάλυση των ιστορικών παραδειγμάτων.

•        Να έχουν κατανοήσει μερικά από τα κύρια εργαλεία άσκησης της αρχιτεκτονικής ως ταυτόχρονα θεωρητικό και πρακτικό-εφαρμοσμένο αντικείμενο (π.χ. τυπολογία, μορφολογία, τεχνολογικά πρότυπα, σχεδιαστική παραγωγή, κλπ.)

•        Να έχουν αποκτήσει σχεδιαστικές δεξιότητες στην ταχεία αναπαραγωγή (σκαρίφημα) των υπό εξέταση παραδειγμάτων μέσω της άσκησης του σημειωματαρίου.

•        Να έχουν επαυξήσει προοδευτικά τις δυνατότητες πρακτικής/αντιληπτικής κατανόησης των υπό εξέταση παραδειγμάτων μέσω του σκίτσου και, κατ’ επέκταση, της αρχιτεκτονικής τους σημασίας.

 Γενική επισκόπηση της Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής από την Προϊστορία έως την άνοδο της Αρχαίας Ρώμης. Η ύλη γεωγραφικά επικεντρώνεται στους πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν στη Μεσογειακή ζώνη με έμφαση στις διαπολιτισμικές σχέσεις μεταξύ τους. Προτεραιότητα δίνεται στα έργα της Αρχιτεκτονικής σε όλες της τις κλίμακες ενώ έργα της Τέχνης συζητούνται και αναλύονται στον βαθμό που σχετίζονται με την Αρχιτεκτονική, δηλ. είτε ως αναπόσπαστα στοιχεία της χωρικά, είτε ως ερμηνευτικά εργαλεία για την κατανόηση βασικών της αρχών και εννοιών. Ως Αρχιτεκτονική νοείται το σύνολο του δομημένου περιβάλλοντος, το οποίο περιλαμβάνει τόσο το κτήριο όσο και το ευρύτερο πλαίσιο αναφοράς του.

Τα έργα επιλέγονται με βάση αφενός την αξία τους ως παραδείγματα αναφοράς με διαχρονική σημασία και αφετέρου την σημαντικότητά τους για την συγκεκριμένη ιστορική στιγμή που υλοποιήθηκαν. Η ανάλυσή τους περιλαμβάνει δύο σκέλη: α) συσχετισμό με το ιστορικό τους πλαίσιο (κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό, κλπ.), και β) την αντικειμενική περιγραφή τους (π.χ. σχεδιαστικές αρχές, λειτουργικότητα, υλικές και κατασκευαστικές παραμέτρους, αισθητική αποτίμηση, κλπ.)

Το μάθημα καλύπτει τις εξής θεματικές ενότητες (ή περιόδους):

• Προϊστορία (από την τέχνη των σπηλαίων έως το τέλος της Νεολιθικής περιόδου)

• Πολιτισμούςτης Εγγύς Ανατολής (Μεσοποταμία, Αίγυπτος, Χετταίοι)

• Εποχή του Χαλκού στον Ελλαδικό χώρο (Κυκλάδες, Μινωική Κρήτη, Μυκήνες)

• Αρχαία Ελλάδα (Σκοτεινοί Αιώνες, Γεωμετρική, Αρχαϊκή, Κλασική, Ύστερη Κλασική, Ελληνιστική)

• Εισαγωγή στην Αρχαία Ρώμη

 Η τακτική παρακολούθηση των διαλέξεων και η συμμετοχή σε όλα τα στάδια της εξεταστικής διαδικασίας αποτελούν την προϋπόθεση για την επιτυχή περάτωση του μαθήματος και την εξασφάλιση ενός καλού βαθμού. Όλο το σχετικό υλικό για το μάθημα βρίσκεται καταχωρημένο στην ειδική ιστοσελίδα του στην ψηφιακή πλατφόρμα του E-Classτου ΠΘ μέσω του οποίου πραγματοποιείται και όλη η επικοινωνία της διδάσκουσας με τους φοιτητές και τις φοιτήτριες. Από την ιστοσελίδα αυτοί οφείλουν όλοι οι φοιτητές και οι φοιτήτριες να αντλούν πρωτίστως τα βοηθήματα μελέτης/ύλης (φυλλάδια) στην αρχή κάθε νέας θεματικής ενότητας. Σκοπός των φυλλαδίων αυτών είναι να χρησιμεύσουν ως οδηγοί για την παρακολούθηση των διαλέξεων στην τάξη και την παραπέρα μελέτη. Συμπληρωματικά αναρτώνται φυλλάδια σε μορφή ασκήσεων με θέματα/ ερωτήσεις υποβοηθητικά για την κάθε ενότητα. Συνιστάται στους φοιτητές και τις φοιτήτριες να κρατούν συστηματικό χρονολογικό αρχείο όλων αυτών των φυλλαδίων που θα αποτελέσουν και βάση της μελέτης τους για τις εξετάσεις.

Το μάθημα είναι τρίωρο προγραμματισμένο για ημέρα Δευτέρα 6:00-9:00 μ.μ. με δυνατότητα 10λεπτου διαλείμματος. Για την εύρυθμη λειτουργία του παρακαλούνται οι φοιτητές να προσέρχονται έγκαιρα.

 Συναντήσεις για κάθε είδους θέμα που απασχολεί τον φοιτητή ή την φοιτήτρια μπορούν να γίνονται μέσω τηλεδιάσκεψης και μετά από απευθείας συνεννόηση με την διδάσκουσα.

Τηλέφωνα επικοινωνίας: 210-6547659 / 6972011756 / e-mail:  idfatsea@uth.gr

Μέριμνα για προγραμματισμό ειδικών φροντιστηρίων, καθώς και επισκέψεων σε τόπους ειδικού ενδιαφέροντος,θα υπάρξει στην πορεία.

 Η βαθμολογία για το μάθημα απονέμεται μέσα από τρείς (3) εξεταστικές διαδικασίες: δύο γραπτές εξετάσεις (η μία προαιρετική/ ‘πρόοδος’ περίπου ένα μήνα πριν το τέλος του εξαμήνου και η δεύτερη υποχρεωτική κατά την εξεταστική περίοδο) και την βαθμολόγηση του τετραδίου σημειώσεων & σκίτσων σε τακτή ημερομηνία μέσα στο εξάμηνο (βλ. σχετικά παρακάτω). Τα ποσοστά βαθμολογίας κατανέμονται ως εξής:

• Τετράδιο σημειώσεων & σκίτσων 30%

• Πρώτη γραπτή εξέταση 30%

• Δεύτερη γραπτή εξέταση 40%

[Σε περίπτωση μη συμμετοχής στην πρώτη γραπτή εξέταση, ή μη αποδοχής του βαθμού από τον ίδιο τον φοιτητή, ή μη επιτυχούς διεκπεραίωσής της, η τελική εξέταση εξαμήνου υπολογίζεται με ποσοστό 70%.]

Σε κάθε περίπτωση απαιτείται η συμμετοχή στην τελική γραπτή εξέταση και η κατάκτηση βαθμού βάσης (5.0) για την ολοκλήρωση του μαθήματος. Ο βαθμός του σημειωματαρίου και της πρώτης γραπτής εξέτασης αθροιστικά, ακόμα και αν υπερβαίνει τη βάση, δεν απαλλάσσει τον φοιτητή ή την φοιτήτρια από την συμμετοχή στην τελική εξέταση και την κατάκτηση βαθμού βάσης (5.0) σε αυτήν.

Η φύση των θεμάτων σε όλες τις εξεταστικές διαδικασίες βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στην κριτική σκέψη και όχι στην αποστήθιση έτοιμου υλικού ή σημειώσεων.

 

Ειδικά Θέματα – προαιρετικό (προσαύξηση μιας (1) μονάδας στο συνολικό βαθμό)

Οι φοιτητές και οι φοιτήτριες μπορούν να αναλάβουν και να διεκπεραιώσουν μια ειδική ερευνητική άσκηση εμβάθυνσης σε κάποιο συγκεκριμένο θέμα που εμπίπτει στη θεματολογία του μαθήματος, ατομικά ή ομαδικά (2 άτομα). Το θέμα αναμένεται να έχει ερευνητικό χαρακτήρα και να κάνει χρήση επιστημονικών πηγών. Το θέμα αποφασίζεται από κοινού με την διδάσκουσα, καθώς και το γενικό πλάνο της εργασίας (προσέγγιση, πηγές, κλπ.) Τα θέματα αναμένεται να παρουσιαστούν στην τάξη αν το επιτρέψει το πρόγραμμα. Η συμμετοχή στην άσκηση αυτή προσαυξάνει τον συνολικό βαθμό του φοιτητή ή της φοιτήτριας κατά μία (1) μονάδα αν κριθεί ικανοποιητική.

 

Τετράδιο σημειώσεων και σκίτσων (30% του συνολικού βαθμού)

 

Πρόκειται για τετράδιο ειδικών προδιαγραφών, το οποίο οι φοιτητές θα προμηθευθούν από την αγορά (ή θα κατασκευάσουν) και θα έχουν μαζί τους σε κάθε μάθημα. Σε αυτό θα συγκεντρώνουν τα βασικά σημεία της ημερήσιας παρουσίασης σε μορφή γραπτής και εικονογραφικής πληροφορίας. Επειδή αποτελεί βασικό εργαλείο μελέτης για τις εξετάσεις θα πρέπει να διατηρηθεί σε πολύ καλή κατάσταση έως ότου ο φοιτητής ή η φοιτήτρια περατώσει επιτυχώς το μάθημα.

Στο τετράδιο αυτό ο καθένα και η καθεμία κρατάει απευθείας σαφείς και σύντομες σημειώσεις από τις διαλέξεις καθώς και επεξηγηματικά σκίτσα από την προβολή, με προτεραιότητα στα αρχιτεκτονικά σχέδια (κατόψεις, όψεις, τομές, κλπ.) Χρήσιμο είναι η ύλη του τετραδίου να εμπλουτίζεται και να βελτιώνεται εκτός μαθήματος, π.χ. από παραπέρα βοηθήματα, επισκέψεις σε τόπους σχετικού ενδιαφέροντος, κλπ. Σε καμία όμως περίπτωση δεν μπορεί να αναμειχθεί με ύλη άλλων μαθημάτων, ούτε να δημιουργείται από άλλα διαβάσματα εξ ολοκλήρου.

Το σημειωματάριο αυτό είναι αυστηρά προσωπικό και δεν πρέπει να αντιγράφεται σε μέρος του ή στο σύνολό του. Η βαθμολόγησή του θα βασιστεί στην αυθεντικότητά του, στην φροντισμένη του παρουσίαση, και στην ικανότητά του να λειτουργεί ως βοήθημα μελέτης (επάρκεια σημειώσεων). Δεν κρίνεται ως προς την ποιότητα λόγου/ ορθογραφίας ή εικονογράφησης, αν και σχετικές υποδείξεις για βελτίωσή του γίνονται. Κυρώσεις στη βαθμολογία υπάρχουν επίσης αν το σημειωματάριο δεν πληροί τις συγκεκριμένες προδιαγραφές και δεν τηρηθεί η ορισμένη ημερομηνία παράδοσης. Τετράδια δεν γίνονται δεκτά πέραν της ημερομηνίας αυτής χωρίς επαρκή αιτιολόγηση, και σίγουρα όχι την ημέρα της εξέτασης ή αργότερα.

Ζητείται να τηρείται ημερολογιακή σειρά στις σημειώσεις, να μην αφαιρούνται ή καταργούνται φύλλα, και να μην αντικαθίστανται τμήματα με φωτοαντίγραφα από βιβλία. Μπορεί να χρησιμοποιείται όποιο μέσον γραφής διευκολύνει τον φοιτητή (προτιμάται όμως το μαύρο χρώμα – προκειμένου για μολύβι σκληρότητας Β ή 2Β). Συνιστάται να αποφεύγεται η πολυχρωμία αν δεν συμβάλλει ουσιαστικά στην αντιληπτική οργάνωση του υλικού.

Εκπαιδευτικά η άσκηση αυτή αποσκοπεί: 1) στην εμπέδωση τού κάθε έργου και των ειδικών του στοιχείων, και 2) στην εξάσκηση του φοιτητή ή της φοιτήτριας της Αρχιτεκτονικής σε πρόσληψη βασικής πληροφορίας που απαιτεί την συντονισμένη αντιληπτική ενέργεια νόησης-όρασης-σχεδίασης (σκίτσου).

Ειδικές προδιαγραφές σημειωματαρίου:  Να διαθέτει τουλάχιστον 40 φύλλα (80 χρήσιμες σελίδες), μεγέθους όχι μεγαλύτερου του Α4 (21Χ30 εκ.), αλλά και όχι μικρότερου του Α5 (14.8Χ21 εκ.), με χαρτί λευκό ή υπόλευκο, μάτ, ειδικό για σκίτσο (όχι στιλπνό), βάρους όχι λιγότερου των 120 γραμ.

Αυστηρά απορρίπτονται σημειωματάρια με κοινό φύλλο φωτοτυπίας (70-80 γρ.) ή σχολικά τετράδια με οποιουδήποτε είδους διαγράμμιση.

 

Ημερομηνία παράδοσης σημειωματαρίου: Η εβδομάδα πριν από τα Χριστούγεννα.

Σχετικές οδηγίες θα ανακοινωθούν στον κατάλληλο χρόνο.

 1) Kύριο σύγγραμμα με δωρεάν διανομή:

    • Χιού Χόνορ/ Τζόν Φλέμινγκ, Ιστορία της Τέχνης, εκδ. "Υποδομή" (για την Ελλην. γλώσσα), 2001.

2) Βοηθητικό σύγγραμμα:  RobertFurneau-Jordan, Iστορία της Αρχιτεκτονικής, εκδ. 'Υποδομή', 1981.

3) Το προσωπικό ημερολόγιο σημειώσεων και σκίτσων (βλ. παρακάτω).

 

Για παραπέρα μελέτη, καθώς και για την καλύτερη εποπτεία του εικονογραφικού υλικού, η συχνή επίσκεψη της βιβλιοθήκης κρίνεται απαραίτητη προς αναζήτηση πηγών με συναφές περιεχόμενο. Βοηθητικό υλικό βρίσκεται επίσης καταχωρημένο στην σελίδα του E-Classκάτω από την ενότητα ‘Έγγραφα’. Οι τίτλοι των σημαντικότερων βοηθημάτων ακολουθεί.

Η βιβλιογραφία που ακολουθεί είναι γενική και καλύπτει ισοδύναμα την ύλη Α' & Β' εξαμήνου. Όλοι οι τίτλοι υπάρχουν στην κεντρική βιβλιοθήκη του Παν/μίου Θεσσαλίας (Μεταμορφώσεως 2, έναντι Δημαρχείου Βόλου).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Ernst H. Gombrich, Το Χρονικό της Τέχνης, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., 1994.

Γ. Λάββας, Επίτομη Ιστορία της Αρχιτεκτονικής, UniversityStudioPress, 2002.

X. Mπούρας, Μαθήματα Ιστορίας Αρχιτεκτονικής (1ος τόμος), εκδ. 'Συμμετρία', 1999.

BillRisebero, Ιστορία της Δυτικής Αρχιτεκτονικής, Αθήνα, 1991.

Παγκόσμιος Ιστορία της Τέχνης. Εκδ. Φυτράκη & "Χρυσός Τύπος", Ε.Π.Ε., Αθήνα.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Gardner’s Art through the Ages,11η(ήμεταγενέστερηέκδοση), Harcourt Brace Jovanovich, Publ., San Diego, etc., 2000. – Άμεσασχετικόεγχειρίδιο.

Trachtenberg, M. & Hyman, I., Architecture from Pre-History to Postmodernism, Harry N. Abrams, Inc., New York, 1986 (ή μεταγενέστερο).

Watkin, D., A History of Western Architecture, Barrie & Jenkins, London, etc., 2000.

Stokstad, Marilyn, Art History (2τομο), Prentice Hall, Inc., and Harry N. Abrams, Publishers, New York, 1995

Janson, H. W., History of Art, 3rd edition, Harry N. Abrams, Inc., New York, 1986.

Sir Banister Fletcher's A History of Architecture, Dan Cruickshank (ed.), 20th edition, Architectural Press, Oxford, Boston, etc., 1996 (orig. 1896) 

Kostof, Spiro, A History of Architecture: Settings and Rituals, Oxford, New York, 1985 (ή μεταγενέστερο).

 

ΑΛΛΑ ΧΡΗΣΙΜΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ - ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ

Harris, Cyril, Illustrated Dictionary of Historic Architecture, Dover Publ., Inc., New York, 1984. 

Grove's Dictionary of Art(34 τόμοι), New York, 1996 [πολύ βασικό εγκυκλοπαιδικό και βιβλιογραφικό βοήθημα]

Roth, Leland M., Understanding Architecture: Its Elements, History, and Meaning, Icon Edit., 1993. 

Fleming, J., Honour, H., Pevsner, N. The Penguin Dictionary of Architecture (3rd edition), Penguin Books, London, England /New York, N.Y., 1980.

Stevens,Curl James,A Dictionary of Architecture, Oxford University Press, Oxford, England, 1999.