H τροφή είναι μία από τις πιο βασικές μας ανάγκες. Αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού και κινητήρια δύναμη στη δημιουργία ανθρώπινων οικισμών.
Σήμερα, ο διαχωρισμός των πόλεων από τις πηγές τροφίμων τους και άλλες μέθοδοι της σύγχρονης παραγωγής τροφίμων, αμφισβητούνται, λόγω της υποβάθμισης που προκαλούν στους φυσικούς πόρους και το φυσικό περιβάλλον, της υψηλής κατανάλωσης ενέργειας που συνδέεται με τη μεταφορά των τροφίμων και της συμβολής αυτών των πρακτικών στην κλιματική αλλαγή. Ταυτόχρονα, η ποιότητα των τροφίμων που διακινούνται για να καταναλωθούν από τους κατοίκους των πόλεων είναι χαμηλή και η πρόσβαση σε υγιεινά φρέσκα προϊόντα δύσκολη σε πολλές αστικές περιοχές του πλανήτη.
Η επανασύνδεση των πόλεων με τα συστήματα τροφίμων τους αναδύεται, όχι μόνο ως ένας τρόπος για να αυξηθεί η πρόσβαση στα τρόφιμα, αλλά και ως ένα από τα βασικά συστατικά των πιο βιώσιμων αστικών οικισμών.
Η Αστική Γεωργία είναι μια πρακτική πολύ παλιά, που εμφανίστηκε συγχρόνως με τις πρώτες απόπειρες των ανθρώπων να κατοικήσουν σε οικισμούς και πόλεις. Κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας ιστορίας της, η παρουσία της γίνεται πιο έντονη κυρίως σε περιόδους κρίσεων, συμβάλλοντας στην επίλυση προβλημάτων σίτισης, ποιότητας ζωής, ψυχολογικής και κοινωνικής ενδυνάμωσης. Παράλληλα το έδαφος των αστικών καλλιεργειών γίνεται τόπος έκφρασης ιδεολογιών και στάσεων, διατήρησης ταυτότητας και πολιτισμικών χαρακτηριστικών.
Παρά την ιστορική σημασία της διατροφής στις πόλεις, ο ρόλος της αρχιτεκτονικής και του σχεδιασμού στην παραγωγή και στη διανομή τροφίμων, είναι ένας νέος τομέας μελέτης. Το χτισμένο περιβάλλον και η πολιτική τροφίμων συναντώνται στο σημείο όπου αρχιτέκτονες και αρχιτέκτονες τοπίου ενσωματώνουν σε αρχιτεκτονικά προγράμματα αγορές αγροτών, θερμοκήπια, εδώδιμα τοπία, ζωντανούς τοίχους, πεζοδρόμια, πράσινες στέγες και κοινοτικούς κήπους.
Στην εποχή μας, που χαρακτηρίζεται από τη δραματική παγκόσμια αύξηση των αστικών πληθυσμών, η αστική γεωργία έχει αναγνωριστεί ως ένα «ισχυρό όχημα» για την υποστήριξη της αστικής ανθεκτικότητας, όχι μόνο λόγω της παραγωγής φρέσκων υγιεινών τροφίμων μέσα στον αστικό ιστό, αλλά και λόγω της θετικής επίδρασής της σε ποικίλα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες πόλεις, περιβαλλοντικά, κοινωνικά, οικονομικά, πολιτισμικά.
[Γνώση, Σύνθεση]
Το μάθημα σκοπεύει να παρουσιάσει στους φοιτητές τις σύγχρονες μορφές της Αστικής Γεωργίας, τα χαρακτηριστικά της και τον τρόπο με τον οποίο αυτά συνεισφέρουν στην αστική βιωσιμότητα και ανθεκτικότητα. Συγχρόνως θα παρουσιαστούν διεθνή παραδείγματα και περιπτώσεις από τις ελληνικές πόλεις. Θα αναλυθούν οι παράγοντες και τα βήματα οργάνωσης του σχεδιασμού αστικών καλλιεργειών, και θα συζητηθεί η σχέση της αστικής γεωργίας με τον αστικό σχεδιασμό, κάνοντας αναφορά σε «από πάνω προς τα κάτω» πολιτικές για την αστική γεωργία που έχουν υιοθετηθεί διεθνώς, αλλά και παραδείγματα σχεδιασμού αστικών καλλιεργειών «από τα κάτω».
Οι φοιτητές θα κληθούν να επιλέξουν ένα χώρο, σε μια περιοχή της πόλης του Βόλου, που διαθέτει τα ανάλογα χαρακτηριστικά, και θα οργανώσουν τον προγραμματισμό της εγκατάστασης μιας μορφής αστικής καλλιέργειας δικαιολογώντας την επιλογή τους .
Anthopoulou, T. (ed. 2012) Urban Agriculture, Social Inclusion and Sustainable City. Case study of two municipal gardens in Northern Greece (Municipalities of Alexandroupolis and Thermi). Panteion University- KEKMOKOP (Research Report), Athens, 330p.
Anthopoulou, T., Partalidou, M. (2015). Alternative agrofood networks and new solidarity partnerships between the city and the countryside. Exploring the community supported agriculture, GEOGRAGIES, No 25,13-23.
Anthopoulou, T., Nikolaidou, S., Kolokouris, O. (2015) Aux arbres citoyens! Le movement d’ agriculture urbaine, une forme participative d’ appropriation de l’ espace public, in G. Vianey, M. Requer-Desjardins, J. C. Paoli (eds) “ Accaparement, action publique, strategies individuelles et ressources naturelles: regards croises sur la course aux terres, et a l’ eau en contexts mediterraneens”, Options Mediterraneennes, Serie B, No 72,339-349.
Anthopoulou, T., (2015). The field in the city. Urban agriculture and solidarity networks of producers-consumers in Athens neiborhoods, in Maloutas T. and Spyrellis S. (eds) Athens Social Atlas, Athens: Harokopion University/National Centres for Social Sciences/Ecole Francaise d’ Athenes.
S. Bell, R. Fox-Kamper, M. Benson, S. Caputo, N. Keshavarz, S. Noori, and A. Voight (Eds), (2016). Urban Allotment Gardens in Europe . New York: Routledge.
Barthel, S., Folke, C., and Colding, J., (2010). Social-ecological memory in urban gardens-Retaining the capacity for management of ecosystem services. Global Environmental Change-Human and Policy Dimensions 20(2), 255–265.
Camps-Calvet, M., Langemeyer, J., Calvet-Mir, L., & Gómez-Baggethun, E. (2015). RESEARCH ARTICLE SOWING RESILIENCE AND CONTESTATION IN TIMES OF CRISES : The case of urban gardening movements in Barcelona, 7623. https://doi.org/10.1285/i20356609v8i2p417
Colding J. and Barhtel S., (2013). The potential of Urban Green Commons in the resilience building of cities. Ecological Economics, 86, 156-166.
Γιαννίση Φ., Κοτιώνης Ζ. (επιμ.), (2010). ΚΙΒΩΤΟΣ, παλαιοί σπόροι για νέες καλλιέργειες, Αθήνα, Βόλος: Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας.
Drescher, A.W., Holmer, R. J. and Laquinta D. L., (2006). Urban homegardens and allotment gardens for sustainable livelihoods: Management strategies and institutional environments. In B. M. Kumar, and P. K. R. Nair (eds), Tropical homegardens: A time-tested example of sustainable agroforestry 317–338. vol. 3. Dordrecht: Springer.
Eizenberg, E., (2013). From the Ground Up Community Gardens in New York City and the Politics of Spatial Transformation, Farnham: Ashgate Publishing Limited.
Goldstein, M., Bellis, J., Morse, S., Myers, A., & Ura, E. (n.d.). (2011). URBAN AGRICULTURE A sixteen city survey of urban agriculture practices across the country, Atlanda: Emory Law School.
Gorgolewski, M., Komisar, J., Nasr, J., (2011). Carrot City. Creating Places for urban agriculture, New York: The Monacelli Press.
Hardman M., Larkham P. (2014). Informal urban agriculture: The secret lives of guerrilla gardeners. Dordrecht, Netherlands: Springer
Holland, L. (2004). Diversity and connections in community gardens: A contribution to local sustainability. Local Environment 9(3), 285–305.
Krasny, E., (ed.) (2012), Hands-on Urbanism 1850-2012: The right to Green, Wien: MCCM Creations
Mougeot, L. (ed.) (2005). Agropolis: The Social, Political and Environmental Dimensions of Urban Agriculture. London: Earthscan
αστική γεωργία, αστική κηπουρική, αστικοί κοινοτικοί κήποι, αστικοί οικιακοί κήποι, allotment gardens, zero acreage farming, αστική ανθεκτικότητα, ασφάλεια τροφίμων.