Διδάσκοντες:
Ζήσης Κοτιώνης, καθηγητής ΠΘ,
Ευθυμία Δημητρακοπούλου, υποψ. διδάκτωρ ΠΘ (επικουρική διδασκαλία)
Ιωάννα Σωτηρίου, υποψ. διδάκτωρ ΠΘ (επικουρική διδασκαλία)

Το μάθημα οδηγεί τους φοιτητές και τις φοιτήτριες σε εμβάθυνση στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό της κατοικίας, την έρευνα στα προγράμματα και την επιτελεστικότητα του κατοικείν.

Με την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές και φοιτήτριες:

• Θα έχουν διερευνήσει με παραδείγματα την οργάνωση του χρόνου στην κατοικία, τα πρωτόκολλα διαμονής, την επιτελεστική διάσταση του αρχιτεκτονικού χώρου.
• Θα έχουν κατανοήσει τη σχέση της δομής της κατοικίας με την επιτελεστικόητα των υποκειμένων της κατοίκησης και της δυναμικής των μεταξύ τους σχέσεων.
• Θα έχουν διερευνήσει την σχέση μεταξύ πόλης, υπαίθρου και κατοικίας με τους όρους της μεταβιομηχανικής εποχής και την περιβαλλοντική προσέγγιση της ανθρωποκαίνου.
• Θα έχουν ερευνήσει insitu παραδείγματα κατοίκησης με έμφαση στην εργασία και την ενεργοποίηση της υπαίθρου από ημιαστικές περιοχές στις παρυφές του Βόλου
• Θα έχουν πειραματιστεί στις μεθοδολογίες σχεδιασμού και την εμπειρική έρευνα μέσα από τη χρήση σχεδιαστικών εργαλείων και προπλασμάτων
• Θα έχουν κατανοήσει την σχέση των διαφορετικών κλιμάκων σε μια ταυτόχρονη προσέγγιση από την κλίμακα της πόλης ως την κλίμακα 1:1
• Θα έχουν αναπτύξει  την ικανότητα τους στη λήψη σχεδιαστικών αποφάσεων.
• Θα συνδυάσουν την αρχιτεκτονική με την οικοδομική προσέγγιση μέσα από την επεξεργασία του αντικειμένου τους σε κλίμακα 1:20
• Θα έχουν αναπτύξει με κριτικό πνεύμα τα αναπαραστατικά μέσα ως γενεσιουργό όχημα της αρχιτεκτονικής σκέψης.
• Θα έχουν εξοικειωθεί με  σχεδιαστικά εργαλεία,  διαγράμματα καταγραφής και ανάγνωσης του πεδίου έρευνας,  αρχιτεκτονικά σχέδια  κλίμακας 1:20 καθώς και τις  μακέτες εργασίας.

https://ufho365.wordpress.com/

“ΣΥΜΒΙΩΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΤΗΣ ΚΑΡΛΑΣ"

Νέες μορφές διαμονής στην παραλίμνια επικράτεια της Λίμνης Κάρλας και στους παρακείμενους οικισμούς

Το εργαστήριο σχεδιασμού για τους φοιτητές/τριες του 6ου και 8ου εξαμήνου για το εαρινό εξάμνηνο του 2025 με τίτλο “Urban Farm House_ UFHO” θα εντοπιστεί στην περιοχή της λίμνης Κάρλας έτσι όπως αυτή διαμορφώθηκε μετά τις καταστροφικές πλημμύρες του Elias και του Danielκαι μετά την παροχέτευση των υδάτων της νέας λίμνης που δημιουργήθηκε στον Παγασητικό Κόλπο. Το μάθημα θα επικεντρωθεί στον εντοπισμό της νέας συνθήκης με όρους βιωσιμότητας του περιβάλλοντος και θα αναρωτηθεί για τη δυνατότητα βιώσιμης επανακατοίκησης των οικισμών, που τώρα τελούν σε κατάσταση κρίσης και εγκατάλειψης. Για την αγκίρωση του εργαστηρίου στη νέα πραγματικότητα θα θεωρηθεί ότι δημιουργείται ένα υποθετικό πλαίσιο εθελούσιας επιστροφής ή νέας κατοίκησης στην περιοχή. Σύμφωνα με το πλαίσιο αυτό αναζητούνται νέοι/ες κάτοικοι, οι οποίοι/ες θα προσέλθουν στην περιοχή αναζητώντας μια νέα αγροτο-αστική ζωή συναρμοσμένη με τα οικολογικά δεδομένα της περιοχής και με ένα σύστημα βελτίωσης των υπαρχόντων ή δημιουργίας νέων κελυφών, σύμφωνα με τις επιθυμίες και τις ανάγκες των υποψήφιων νέων κατοίκων. Πρόκειται για ένα νέο υποθετικό πρόγραμμα στέγασης που δεν βασίζεται στη λογική δημιουργίας αδιάφορων γενικών τυπολογιών κατοικίας, όπως είναι η παράδοση της κοινωνικής κατοικίας (social housing) στην μεταπολεμική `Ευρώπη αλλά για ένα σύστημα “συμμετοχικού σχεδιασμού, βασισμένου στις ανάγκες και τις επιθυμίες των υποψήφιων κατοίκων και ακολουθώντας την λογική της μικρής αγροτοαστικής μονοκατοικίας με μικτές χρήσεις αγροτικής, κτηνοτροφικής παραγωγής και συμβίωσης με τους βιωτικούς όρους του οικολογικού συστήματος της Λίμνης.

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΚΙ Η ΧΑΜΕΝΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ

Οι καταστροφικές πλημμύρες της Θεσσαλίας ανέδειξαν τη σχέση μεταξύ της εξαιρετικής κλιματικής συνθήκης της εποχής της Ανθρωποκαίνου με την βιωσιμότητα της ευρύτερης περιοχής που κατοικούμε. Το βίαιο κλιματικό γεγονός ανέτρεψε όλες τις ισορροπίες της περιοχής και εμφανίστηκε ως μια καταστροφική “εκδίκηση”της φύσηςστην ανθρώπινη δραστηριότητα,που ανατρέπει τις ζωτικές ισορροπίες του πλανήτη. Με μια αντίστροφη στάση απέναντι στην συντελεσμένη καταστροφή θα μπορούσαμε να δούμε την νέα έκτακτη συνθήκη που δημιουργήθηκε στο θεσσαλικό κάμπο σαν μια ευκαιρία.Ωστόσο, με την οργανωμένη αντίδραση στην πλημμύρα και τη νέα κατάσταση που αυτή δημιούργησε, η ευκαιρία χάθηκε για μια ακόμα φορά.

 Εστιάζουμε στην περιοχή της λίμνης Κάρλας. Εκεί, η νεροποντή και τα συνεπακόλουθα πλημμυρικά φαινόμενα προκάλεσαν την επαναδημιουργία της λίμνης όπως περίπου ήταν τα όρια της πριν την ανθρώπινη, τεχνική προσπάθεια εξαφάνισης της και πριν την προσπάθεια μερικής αποκατάστασής της στις αρχές του αιώνα. Άρα οι φυσικές διεργασίες προκάλεσαν μια φυσική επαναφορά, που θα ήταν η ευκαιρία για την αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος προς όφελος της βιωσιμότητας της περιοχής (Επαναφορά βιοποικιλότητας, επαναφορά υδροφόρου ορίζοντα κλπ). Η ευκαιρία χάθηκε με μια δεύτερη καταστροφή που προκάλεσαν οι πολιτικές αποφάσεις. Το άδειασμα του πλεονάζοντος νερού της λίμνης προκάλεσε μια νέα οικολογική καταστροφή, αυτή τη φορά στον κόλπο του Παγασητικού. Και βέβαια χάθηκε η μεγάλη ευκαιρία μιας γενναιόδωρης επιστροφής στην αρχαία Κάρλα και τη ζωογόνα δύναμη της στο θεσσαλικό κάμπο.

ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Το εργαστήριο θα έχει ως πεδίο έρευνας και εφαρμογής των σχεδιαστικών του διαβημάτων το αμφίβιο περιβάλλον της λίμνης Κάρλας. Το ερευνητικό ερώτημα είναι να δούμε αυτό το ολοκληρωμένο και ταυτόχρονα μισο -κατεστραμμένο περιβάλλον σαν ένα βιοτικό, γεωλογικό και κλιματικό πεδίο όπου ένα πλήθος συντελεστών, έμβιων και μη έμβιων, ανθρώπινων και μη ανθρώπινων συνεργάζονται στη δημιουργία μιας συνολικής βιοτικής συνθήκης, που θα προάγει την ανάπτυξη των πολύπλοκων συστημάτων της ζωής σε όλες τις κλίμακες. Η έρευνα σε αυτή τη συνθήκη θα γίνει σε δύο μη διακριτά επίπεδα.

Α. Στο επίπεδο της αναγνώρισης και τεκμηρίωσης της βιοτικής συνθήκης της λίμνης. Πώς τα επιμέρους υποκείμενα που συγκροτούν το κόσμο της λίμνης αλληλεπιδρούν και συντελούν στην αποκατάσταση της βιοτικής συνθήκης.

Β. Στο επίπεδο της περιγραφής μιας προγραμματικής και σχεδιασμένης επενέργειας επάνω στη συνθήκη της λίμνης με σκοπό την ανάπτυξη επί μέρους ευμενών βιοτικών συνθηκών για τα υποκείμενα που συγκροτούν τον εμπράγματο κόσμο της λίμνης.

Η μεθοδολογία

Μέσα από μια σειρά διαδοχικών ασκήσεων, που η μία θα είναι συνέχεια της άλλης, οι φοιτητές/τριες θα οδηγηθούν στη συγκρότηση σεναρίου και στη σχεδιαστική σύνθεση, χρησιμοποιώντας ως σχεδιαστικά εργαλεία τα διαγράμματα καταγραφής και ανάγνωσης του πεδίου έρευνας, τα αρχιτεκτονικά σχέδια καθώς και τις  μακέτες εργασίας.  Επιπλέον, μια σειρά από διαλέξεις με επίκεντρο τη θεματική του μαθήματος, θα βοηθήσουν στον εμπλουτισμό των εννοιών που θέτει το μάθημα.

Διαλέξεις: Μαρία Κουτσογεωργίου, Βασιλίνα Παπαδημητροπούλου, Ελίνα Λέτσιου, Ζήσης Κοτιώνη, Ευθυμία Δημητρακοπούλου, Ιωάννα Σωτηρίου

Εργασίες:

Α) Γνωρίζοντας τα Υποκείμενα Διαμονής

Διερεύνηση των υποκειμένων της γειτονιάς-οικοδομικού τετραγώνου-επικράτειας διαμονής. Καταγραφή της καθημερινότητας των υποκειμένων  και κατανόηση των πολλαπλών ταυτοτήτων τους μέσα από τη συναρμογή του υλικού τους κόσμου, την οικοσκευή τους και την εργασία. Οι φοιτητές/τριες καλούνται να προσεγγίσουν και να περιγράψουν την καθημερινή δράση των υποκειμένων της διαμονής με πολλαπλές ιδιότητες. Στη μεταβιομηχανική εποχή, τα υποκείμενα δεν έχουν και δεν παρουσιάζουν μια μοναδική ταυτότητα. Μέσα από τις πολλαπλές δραστηριότητες που αφορούν τη «βασική» και «δευτερεύουσα» εργασία, τους ετερόκλητους ρόλους και την επιτελεστικότητα της κάθε δράσης και την ρευστότητα των έμφυλων σχέσεων, οι φοιτητές/τριες καλούνται να αποτυπώσουν με δημιουργικό τρόπο το 24 ωρο των υποκειμένων που θα γίνουν οι κάτοικοι της πρότασής τους (χάρτες νοητικοί, κολλάζ, διαγράμματα, βίντεο).

Β) Το κλουβί

Δημιουργία ενός κλωβού διαμονής, αντλώντας στοιχεία από την έρευνα των υποκειμένων: πώς αυτά τα υποκείμενα μαζί με την οικοσκευή τους θα μπορούσαν να συγκροτήσουν μια διευρυμένη συνθήκη διαμονής και συμβίωσης με την ένταξη της εργασίας αλλά και της υπαίθριας ζωής μέσα στο σπίτι; Ποια θα είναι τα δομικά στοιχεία κ η μέθοδος συνάρτησής τους ώστε να ξανασκεφτούμε τη διαμονή των υποκειμένων μαζί;  Ζητείται η κατασκευή μοντέλου-κλωβού όπου ο  αέρας. το νερό, το έδαφος, τα ζώα, τα φυτά και τα υποκείμενα διαμονής αποτελούν ένα ασεμπλάζ, μια συναρομογή ετερόκλητων λειτουργικών στοιχείων.

Γ) Προσεδάφιση: Μια Νέα Δομή Διαμονής

Εντοπισμός μιας αστικής και ταυτόχρονα υπαίθριας συνθήκης διαμονής στη διευρυμένη επικράτεια της περιοχής όπου έχει γίνει η έρευνα για τα υποκείμενα της διαμονής. Πως η σχεδιαστική έρευνα μπορεί να προσαρμοστεί και να εφαρμοστεί στο οικόπεδο, κτισμένο ή άκτιστο; Πως ανασυγκροτείται η κοινότητα συμβίωσης σε μια πιο πορώδη δομή; Κτιστό και άκτιστο πως συνδιαμορφώνουν μια κοινότητα διαμονής εισάγοντας χαρακτηριστικά πρακτικών διαμονής με έμφαση στις πρακτικές του υπαίθριου κόσμου; (σχεδιαστική έρευνα- σχέδια πρότυπα, δοκιμαστικές μακέτες)

Ζήσης Κοτιώνης, Πληθοδομές, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας

Γιάννης Αίσωπος, Τοπία Τουρισμού, Ανακατασκευάζοντας την Ελλάδα, εκδ. Δομές

Ζήσης Κοτιώνης, Γιώργος Τζιρτζιλάκης, Συμβιώσεις, εκδ. Καστανιώτη