“Αναπλάθοντας τον Παράδεισο” είναι ο ελληνικός τίτλος ενός βιβλίου του Edmund Keeley (πρωτότυπο: Inventing Paradise) που αφηγείται τις συνθήκες στις οποίες πλάστηκε η κυρίαρχη ιδέα της ελληνικότητας, περισσότερο από 80 χρόνια πριν. Η εφεύρεση αυτή έμελλε να καθορίσει όχι μόνο την αντίληψή μας για το τοπίο και το πολιτιστικό μας υπόβαθρο, αλλά, αυτό τον ίδιο τον πολυεπίπεδο συλλογικό αυτοπροσδιορισμό της χώρας - σε τέτοιο βαθμό ώστε σήμερα να θεωρείται απολύτως αυτονόητη.

[Σύνθεση, Αξιολόγηση]

Με το τέλος του μαθήματος  οι φοιτητές /-ριες θα έχουν εξασκηθεί στα εξής:

Να διακρίνουν τα συγκροτησιακά στοιχεία της εξοχικής και τουριστικής συνθήκης, φυσικά ή τεχνητά, ειδικά σε σχέση με το τοπίο και την αρχιτεκτονική.

Να αντιλαμβάνονται ζητήματα αλληλεξάρτησης και ανταγωνισμού μεταξύ της τουριστικής ειδυλλιακότητας και του περιβαλλοντικού και πολιτιστικού αποθέματος.

Να προβαίνουν στην αιτιολογημένη και δομημένη εκφορά πρωτότυπων οραματικών αρχιτεκτονικών συλλήψεων.

Να αναλαμβάνουν την ευθύνη του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού με βάση τις ιδέες τους και να επεξεργάζονται προτάσεις εφευρετικές ως προς τις πολλαπλές συναφείς οικονομίες.

Ο δημόσιος προβληματισμός για το ελληνικό φυσικό και αστικό τοπίο παραμένει προσηλωμένος σε έναν παρελθόντα κόσμο ιδεών, σχεδιασμών και αντιπαραθέσεων, σε ένα προηγούμενο παράδειγμα και φαίνεται να επικαλείται νοσταλγικά ένα παραδείσιο παρελθόν όπου κυριαρχούσαν η υπαίθρια ζωή, η μικροκλίμακα και η κάθε λογής οικειότητα. Αυτό το υπαίθριο παράδειγμα είχε πολλούς λόγους να μεσουρανεί για ένα πολύ μακρύ χρονικό διάστημα. Η κυριότερη αιτία της εξαιρετικής του μακροβιότητας και  της επιρροής του έγκειται στη μεγαλοφυΐα της σύλληψής του:  Κατάγεται από την εκπληκτική σύνθεση της έννοιας της ελληνικότητας από τη λογοτεχνική γενιά του '30. Ένα μέρος αυτής της σύνθεσης δόκιμα ερμηνεύθηκε από τους αρχιτέκτονες ως επίκληση ενός υπέροχου σχεδόν υπαίθριου βίου, φτωχού πλην τίμιου, μα συγχρόνως εξαιρετικά εκλεπτυσμένου πολιτιστικά και εξελιγμένου ιστορικά. Αν και κάπως απλουστευτική, η ερμηνεία αυτή αποτέλεσε τη γόνιμη ιδεολογική βάση, το κυρίαρχο επιστημολογικό παράδειγμα πάνω στο οποίο η ελληνική αρχιτεκτονική κινήθηκε έκτοτε, ενίοτε αντιθετικά αλλά πάντα σε αναφορά με τα ζητήματα που τοποθετούνταν στα πλαίσιά του. Το παράδειγμα αυτό όχι μόνο έφερνε σε διάλογο τη σύγχρονη αρχιτεκτονική παραγωγή με την τοπική παράδοση, αλλά και μπορούσε να συνδέσει αυτή την παραγωγή με τις σημαντικότερες κεντρικές διεθνείς αναζητήσεις και τάσεις. Συγχρόνως αντανακλούσε το άγχος απέναντι στην μητρόπολη ενός, κατά καταγωγή, μη αστικού πληθυσμού.

Σήμερα αρκετές από τις συστατικές συνθήκες αυτής της σημαντικής σύλληψης έχουν παρέλθει. Κυριότερα, όμως, η ίδια η επικράτηση και η εξάπλωση του οράματος αυτού επέφεραν την έκπτωση της αξίας του: όπως κάθε πλεονάζων πόρος απαξιώνεται, έτσι κι αυτό πέρασε σταδιακά στην ευρεία κατανάλωση και τέλος στο γνώριμο ευτελισμό του τρέχοντος ελληνικού τουριστικού προϊόντος. Η οικονομική χρεωκοπία του κράτους το 2010 και η επακόλουθη έκρηξη της πρόστυχης εμπορευματοποίησης του τομέα δείχνει να καθαρίζει οριστικά το πεδίο, αφενός προς μια πλήρη αποκαθήλωση αυτής της εύθραυστης πλέον σύνθεσης, αφετέρου προς τη θεμελίωση νέων αφετηριών για την αρχιτεκτονική της υπαίθρου, ένα νέο υπαίθριο παράδειγμα.

Το εργαστήριο θα καταπιαστεί με την πιθανότητα να διερευνηθούν σχεδιαστικές αναθεωρήσεις, ανασυνθέσεις και εκ νέου επινοήσεις του παραδειγματικού χωρικού χαρακτήρα του "παραδείσου", μέσω μιας απλής αρχιτεκτονικής άσκησης: Το σχεδιαστικό αντικείμενο του μαθήματος είναι μια μικρή τουριστική εξοχική κατοικία. Η εξέλιξη του σχεδιασμού θα γίνει μέσα από μια διαδικασία συζήτησης στη βάση του προβληματισμού του μαθήματος και σε αναφορά στα ερευνητικά ερωτήματα που τίθενται. Η συζήτηση θα καταγραφεί σε ένα ελάχιστο κείμενο- θέση της κάθε ομάδας (max150 λέξεις). Κείμενα και projectsθα συρραφτούν στο τέλος του εξαμήνου με στόχο να σκιαγραφήσουν μια συλλογική προβληματική πάνω στο ζήτημα.

Θα αξιολογηθεί η επιμέλεια στη αναλυτική προσέγγιση, η διαύγεια της συνθετικής ιδέας και της επεξεργασίας, η πληρότητα των αναπαραστάσεων, η προσπάθεια και η συμμετοχή καθ’ όλη τη διάρκεια του εργαστηρίου, η απλότητα και η σαφήνεια του κειμένου.

Φιλιππίδης Δημήτρης, Νεοελληνική Αρχιτεκτονική, 1984, Μέλισσα

Edmund Keeley, Αναπλάθοντας τον παράδεισο: Το ελληνικό ταξίδι 1937-1947, μετάφραση Χρύσα Τσαλικίδου, Εξάντας, 1999

Urbain, Jean-Didier, Στην ακροθαλασσιά : η μεταμόρφωση του ταξιδιώτη σε παραθεριστή, μετάφραση Τίνα Πλυτά, Εκδόσεις Ποταμός

Αίσωπος Γιάννης, Τοπία Τουρισμού: Ανακατασκευάζοντας την Ελλάδα, έκδοση 2η/2015, Δομές

Σεφέρης Γιώργος, Ποιήματα, έκδοση 1/2014, Ίκαρος