Γενικές ικανότητες (βάσει παραρτήματος διπλώματος): Αυτόνομη εργασία, Ομαδική εργασία, Εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον, Παράγωγή νέων ερευνητικών ιδεών, Σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα, Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης.
[Γνώση, Κατανόηση, Ανάλυση, Σύνθεση, Αξιολόγηση]
Στόχος του μαθήματος είναι να έρθουν σε επαφή οι φοιτητές με την πρωτογενή έρευνα και τεκμηρίωση της νεότερης αρχιτεκτονικής, την ανάλυση και αξιολόγηση των δεδομένων και τη μεθοδολογία συγγραφής δοκιμίου το περιεχόμενο του οποίου επιλέγεται από τους φοιτητές σε συσχετισμό με τους κύριους άξονες των διαλέξεων και των ευρύτερων ερευνητικών περιοχών της θεματολογίας τους.
Tο μάθημα αυτό συνεισφέρει στην εμβάθυνση των υποχρεωτικών μαθημάτων Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής (19ος-20οςαι.) και εστιάζει στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική διάσταση της ιστορίας της πόλης και της αρχιτεκτονικής καθώς και στη σχέση τους με άλλες μορφές τέχνης ή λόγου. Οι διαλέξεις βασίζονται στην ερευνητική, ακαδημαϊκή (παρακολούθηση διατριβών) και συγγραφική δραστηριότητα του διδάσκοντα. Οι κύριοι άξονες των διαλέξεων και των ερευνητικών περιοχών, στο πλαίσιο των οποίων οι φοιτητές καλούνται να επιλέξουν ένα θέμα και να το επεξεργαστούν σύμφωνα με τα ανωτέρω, είναι οι εξής:
ΟΘΩΜΑΝΙΚΕΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΕΣ ΚΑΙ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ
- Αρχιτεκτονική των εθνικών-θρησκευτικών κοινοτήτων κατά την περίοδο των Οθωμανικών Μεταρρυθμίσεων (2ο μισό του 19ου αι.). Ως casestudiesπροτείνονται η Kωνσταντινούπολη, η Σμύρνη και σημαντικά αστικά κέντρα των «Nέων Xωρών».
- Οριενταλισμοί και άλλοι -ισμοί στα εθνικά κράτη που δημιουργούνται μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Άγκυρα, νέα πρωτεύουσα του τουρκικού κράτους.
- Παραδοσιακή κατοικία και ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική: Στυλιστικά δάνεια στην αστική κατοικία του βορειοελλαδικού χώρου την περίοδο των Οθωμανικών Μεταρρυθμίσεων. Μέθοδοι καταγραφής και ανάδειξης της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Casestudy: Oι οικισμοί του νομού Θεσσαλονίκης.
- Δημόσια και ιδιωτική αρχιτεκτονική της Οθωμανικής περιόδου. Από την Αυτοκρατορικά Διατάγματα στην εθνική νομοθεσία: διατήρηση, επανάχρηση και ανάδειξη μιας αρχιτεκτονικής κληρονομιάς σε κίνδυνο.
- Η γραφική αρχιτεκτονική των τεχνητών σπηλαίων (grottos) στην κηποτεχνία των μεγάλων αστικών κέντρων (18oς-20οςαι.).
- Αρχιτεκτονική έκφραση του ελληνισμού της Μ. Ασίας πριν και μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, ως συνέπεια της συνθήκης της Λωζάνης (1923).
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ
- Πόλεις-λιμάνια της Μαύρης θάλασσας (Ουκρανία, Ρωσία, Ρουμανία, Τουρκία)
- Αίγυπτος (Αλεξάνδρεια, Πορτ Σάϊντ και άλλες πόλεις της διώρυγας του Σουέζ)
- Κεντρική Αφρική (Βελγικό Κογκό).
- Τέχνη και ευεργεσία. Η επιλογή της μορφής, μέσα από αντίστοιχα συμβολικά συστήματα, αναδεικνύει τη σημασία της εντολής στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό.
AΠΟΙΚΙΑΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Eξετάζονται οι αμφίδρομες σχέσεις μεταξύ μητρόπολης και αποικιών και οι επιδράσεις τους στην αρχιτεκτονική και την πολεοδομία. H περίοδος του «κατακτητή» και η περίοδος του «προστάτη». Oι έννοιες του ρεζιοναλισμού και του εξωτισμού. Case studies:
- M. Bρεττανία-Iνδία.
- Γαλλία-Iνδοκίνα-B. Aφρική.
- Iταλία-Δωδεκάνησα-Λιβύη-Αλβανία-Αιθιοπία-Ερυθραία.
- Η Βαγδάτη, μια εκσυγχρονιστική ουτοπία των Grοpious, A. Aalto, Frank Lloyd Wright και Le Corbusier στο μετά-αποικιακό ΙΡΑΚ.
ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ 19ο ΣΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ
- Η αρχιτεκτονική της κατοικίας στον μακρύ 19ο αιώνα: Από τη Βικτωριανή Αγγλία στο Παρίσι της Β’ Αυτοκρατορίας και στη Βιέννη του Φραγκίσκου Ιωσήφ στην Αθήνα του Γεωργίου του Α΄ (1863-1912). Η ιδιωτική αρχιτεκτονική του Ερνέστου Τσίλλερ.
- Ο νεοκλασικισμός στον Βόλο.
-
Ζητήματα θρησκευτικής αρχιτεκτονικής στον ελληνικό χώρο.
- «Ο Ελληνο-βυζαντινός» ρυθμός.
- Η Ακαδημαϊκή διάσταση στην αρχιτεκτονική του Αγίου Όρους.
- Η κοινωνική διάσταση στην αρχιτεκτονική της υγείας στην Ελλάδα.
- Απόφοιτοι των ευρωπαϊκών σχολών αρχιτεκτονικής, το έργο τους στην Ελλάδα και η απορρέουσα διαφοροποίηση της εικονογραφίας του αστικού χώρου στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη κατά τον Μεσοπόλεμο (1920-1940).
- Η Θεσσαλονίκη του σχεδίου Marshal(1950-1970).
- Οι πολιτικές του ΕΟΤ στην αρχιτεκτονική του τουρισμού.
- Η κακοποίηση του μοντέρνου στην Ελλάδα του 21ουαιώνα!
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΕΧΝΗΣ
- Ανάδειξη και κριτική του μοντέρνου στον ευρωπαϊκό και αμερικάνικο μεταπολεμικό κινηματογράφο (1950-1970).
- Ο ελληνικός κινηματογράφος και η ανάδυση της νεοελληνικής πόλης και αρχιτεκτονικής.
- Η αναπαράσταση της αρχιτεκτονικής στη Σκηνογραφία του Νεοελληνικού Θεάτρου.
- Πόλη και λογοτεχνία. Ο αστικός χώρος στον Κωνσταντίνο Καβάφη.
(Βασίζεται σε δημοσιεύσεις του διδάσκοντα)
ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΕΣ
O αστικός χώρος στον Καβάφη, UniversityStudioPress, Θεσσαλονίκη 2013
Έλληνες αρχιτέκτονες στην Οθωμανική αυτοκρατορία (19oς-20ος αι.),ΟΛΚΟΣ, Αθήνα 2005
Iταλική αρχιτεκτονική στα Δωδεκάνησα 1912-1940, εκδ. OΛKOΣ, Aθήνα2002 (208 σελ.)
Nεότερη αρχιτεκτονική κληρονομιά στο Nομό Θεσσαλονίκης (19ος-20ος αι.),Aναπτυξιακή Eταιρεία Nομού Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1996 (160 σελ.)
ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΙ ΤΟΜΟΙ, ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΩΝ, ΑΡΘΡΑ
“Από τα σχολεία του ́30 στα ξενοδοχεία του ́60 και του ́70. Η κακοποίηση του μοντέρνου στην Ελλάδα και η κατά περίπτωσιν» αντιμετώπισή της", Α. Αθανασίου, Λ. Δήμα, Τ. Κάραλη (επιμ.) ”Η επιστροφή του μοντέρνου, 25 Χρόνια Ελληνικό Do.Co.Mo.Mo, Futura, Αθήνα 2018, σσ. 121-128
«Ευεργεσία και δημόσια αρχιτεκτονική. Η σημασία της εντολής στην επιλογή της μορφής και ο ρόλοςτου αρχιτέκτονα», Μ. Κορρές, Σ. Μαμαλούκος, Κ. Ζάμπας, Φ. Μαλλούχου-Τufano (επιμ.): ΗΡΩΣ ΚΤΙΣΤΗΣ, μνήμη Χαράλαμπου Μπούρα, τ.1ος, Μέλισσα, Αθήνα 2018, σσ. 587-594
« Architectes Français et Grecs formés en France, àThessaloniki de l’entre-deux-guerres », Proceedings of the International Congress Archives NationalesFrance/Grèce, 1915-1995: archives, histoire, mémoire, Paris24-26 Novembre 2016, Paris ANF 2017 (in French, forthcoming)
“La contribution des Grecs à l’ architecture de trois villes du Canal Port-Said, Suez et Ismailia (1860-1960)»Cl. Piaton (dir.), L'isthme et l’Égypte au temps de la compagnie de Suez (1859-1956), Institut Français d' Archéologie Orientale, Cairo 2016, pp. 83-108
«Από τα Ξενία στα Τουριστικά Χωριά. Από την Αρχιτεκτονική στην Πολεοδομία του Τουρισμού στην Ελλάδα (1950-1975), Πρακτικά Συνεδρίου (Α. Βιτοπούλου, Α. Γερόλυμπου, Π. Τουρνικιώτης επιμ.) Η ελληνική Πόλη και η Πολεοδομία του Μοντέρνου, DOCOMOMOTα τετράδια του μοντέρνου 05, Futura, Αθήνα 2015 , σσ.239-250
«Τουριστικές εγκαταστάσεις στην Ελλάδα 19501974», Τοπία Τουρισμού: Ανακατασκευάζοντας την Ελλάδα (Γ. Αίσωπος, επιμ.), !4η Διεθνής Έκθεση Αρχιτεκτονικής, LaBiennalediVenezia, 2014, σσ. 60-85
«Η ιδιωτική αρχιτεκτονική του Ε. Τσίλλερ», Ερνέστος Τσίλλερ, Αρχιτέκτων (1837-1923),Κατάλογος ομώνυμης έκθεσης (Μάρτιος-Σεπτέμβριος 2010, Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλεξάνδρου Σταύρου, Αθήνα 2010, σσ.76-81
"Architectural Expression of the Greeks in the Nineteenth-Century Cities of he Azov Sea Region: The Case of Taganrog", International Journal of Maritime History, XXII, no.1, June 2010, pp. 269-278.
«L’expression architecturale des Grecs de Roumanie (19e-20e siècles)», Proceedings of the International Symposium “Greeks in Romania in the 19th century”, Bucharest, 3-4 October 2008, Alpha Bank Historical Archives, Athens 2013, pp. 425-449 (in French)
“L’ architecture réligieuse en Grèce au 19ème siècle. La Cathédrale d' Athènes et la naissance du style "grecobyzantin",Proceedings of the International Symposium “L' architecture réligieuse au XIX siècle”, Université de Paris-Sorbonne (Paris IV) U.E.R. d’ Art et d’ Archéologie (Br. Foucart & Fr. Hamon dir., 2000), PUPS, Paris 2006, pp. 69-81
«Habitation traditionnelle et architecture européenne: echanges stylistiques dans les maisons bourgeoises de la Grèce du Nord à la fin du 19ème siècle”, TιμητικόςτόμοςστηνκαθηγήτριαΑ. Βatur, Afife Batur’a ermagan, Κωνσταντινούπολη, Literatur, 2005, σσ. 247-253
"Housing and the Architectural Expression of the Greeks of Asia Minor before and after the Exchange of Populations", Crossing the Aegean, An appraisal of the 1923 compulsory exchange of populations between Greece and Turkey, (R. Hirschon ed.) Berghambooks, Oxford-N. York2003, pp. 163-178
«Η ελληνική πόλη και η αρχιτεκτονική στις ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου του '50 και του '60», αφιέρωμα www.arch.art.grAρχιτέκτονες, Νο 35, Οκτ. 2002, σσ. 63-65
"H αρχιτεκτονική έκφραση του ελληνισμού στην Aλεξάνδρεια της Aιγύπτου (18501950)", Πρακτικά B' Διεθνούς συνεδρίουH πόλη στους νεότερους χρόνους- Mεσογειακές και Bαλκανικές όψεις, Eταιρεία Mελέτης Nέου Eλληνισμού-Iνστιτούτο Mεσογειακών Σπουδών, Aθήνα 2000, σσ. 125-140
“H ακαδημαϊκή έκφραση στο Aγ. Oρος (19ος-20ος αι.)”, MNHMEIOKAIΠEPIBAΛΛON. τ. 6, Θεσσαλονίκη 2000, σσ. 99-111
"Kοινότητες και αρχιτεκτονική στη Θεσσαλονίκη στα τέλη του 19ου αιώνα". Πρακτικά Συνεδρίου H διαχρονική πορεία του κοινοτισμού στη Mακεδονία. Eκδοση Kέντρου Iστορίας Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1991, σσ. 325-352σσ. 215-233 (τ.A’)
"Aρχιτεκτονικές μορφές και ιδεολογία στη Θεσσαλονίκη του τέλους του 19ου αιώνα.Tα κτίρια της ελληνικής κοινότητας".Πρακτικά Διεθνούς Συμποσίου Iστορίας Nεοελληνική πόλη. Oθωμανικές κληρονομιές και ελληνικό Kράτος, Eκδοση Eταιρείας Mελέτης Nέου Eλληνισμού, Aθήνα 1985.
Εθνικές-Θρησκευτικές μειονότητες, Οριενταλισμός, Ελληνική Διασπορά, Ρεζιοναλισμός, Πόλεις-λιμάνια, Αποικιακή αρχιτεκτονική, Σχέδιο Marshal (1950-1970), Τουρισμός, Κακοποίηση του μο