Το εργαστήριο διερευνά την δυνατότητα της αρχιτεκτονικής να ερμηνεύσει νέα κοινωνικά εγχειρήματα στην εποχή της κρίσης. Επιδιώκει την μαθητεία σε έναν σχεδιασμό που η ποιητική του ένταση θα αιμοδοτείται από την πραγματικότητα του συλλογικού βιώματος.
Μέσα στις συνθήκες κατάρρευσης των παραγωγικών δομών και κατεδάφισης του κοινωνικού κράτους έχει αναδυθεί μια σειρά πρωτοβουλιών που βασίζονται στην συλλογική δράση. Κοινωνικά ιατρεία και φαρμακεία, κοινωνικά παντοπωλεία και φροντιστήρια, νέες συνεταιριστικές επιχειρήσεις, διαθέσεις προϊόντων «χωρίς μεσάζοντες», οργάνωση κοινωνικής κουζίνας και τοπικά ανταλλακτικά δίκτυα δεν προσφέρουν απλώς βιοτική υποστήριξη σε πληττόμενες κοινωνικές ομάδες αλλά διαμορφώνουν νέες πολιτικές πρακτικές κυκλοφορίας και κατανάλωσης των αγαθών.
Αυτές οι πειραματικές εκδοχές κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας υπηρετούνται μέχρι στιγμής από άτυπες, μη-συστηματικές αρχιτεκτονικές υποδομές. Αν υποθέσουμε ότι, παρά τον έκτακτο χαρακτήρα τους, γινόταν εφικτή η εγκατάστασή τους σε σχεδιασμένους γι αυτές χώρους, τότε ανακύπτουν σημαντικές αρχιτεκτονικές προκλήσεις:
- Τι είδους αρχιτεκτονική λογική και ποια αστική παρουσία μπορεί να εσωτερικεύσει τις κοινωνικές σημασίες και τους ανθρωπολογικούς μετασχηματισμούς αυτών των εγχειρημάτων;
- Πως μνημειώνεται σε χωρικές μορφές η έννοια της αλληλεγγύης και πως φιλοξενείται η ανθρώπινη συντριβή;
- Πως ένας ριζοσπαστικός σχεδιασμός μπορεί να αποδεσμευτεί από τα ηγεμονικά πολιτισμικά προτάγματα, από τον ανταγωνισμό του γοήτρου και τις εμμονές της πρωτοπορίας και να συνομιλήσει με τους απολύτως ουσιώδεις όρους της ανθρώπινης συνύπαρξης;
Αντικείμενο του εργαστηρίου είναι ο σχεδιασμός ενός αρχιτεκτονικού συγκροτήματος που θα στεγάζει τη δράση επιλεγμένων κοινωνικών πρωτοβουλιών και θα χωροθετηθεί στην Θεσσαλονίκη, στην περιοχή της Ξηροκρήνης πίσω από τον Νέο Σιδηροδρομικό Σταθμό.
Καθώς η πόλη συνιστά το κατεξοχήν χωρικό αποτύπωμα των σχέσεων και αντιπαραθέσεων των κοινωνικών δυνάμεων, η βασική ιδέα των προτάσεων θα σχηματοποιηθεί στο επίπεδο της αστικής κλίμακας. Η νέα αστική διευθέτηση που θα προκύψει θα συντονίσει την δυναμική της με το περιεχόμενο των νέων κοινωνικών εγχειρημάτων.
Σημαντικά ζητήματα της σχεδιαστικής έρευνας είναι:
· Η συμβολική συγκρότηση των συλλογικών χώρων. Δεν είναι καθόλου δεδομένοι οι τρόποι με τους οποίους μια αρχιτεκτονική διάταξη μπορεί να επικοινωνήσει τις αξίες της συλλογικότητας. Μόνο η πραγμάτευση του χώρου στις πιο βαθιές και στοιχειώδεις συνθήκες του μπορεί να ανασυστήσει το κοινωνικό νόημα της αρχιτεκτονικής.
· Η οικονομία της κατασκευής. Τα περιορισμένα οικονομικά μέσα δεν είναι ανασταλτικά για την αρχιτεκτονική δημιουργία. Μια χαμηλού κόστους κατασκευή, χωρίς εξεζητημένες κι ενεργοβόρες επιλύσεις, συμβαδίζει με τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα μιας νέας αρχιτεκτονικής αυτοσυνειδησίας.
· Η λειτουργική ευελιξία των εγκαταστάσεων. Θα πρέπει να διασφαλιστούν τα χαρακτηριστικά μιας «ανοιχτής δομής» που θα επιτρέπει στις εγκαταστάσεις να μεταλλαχτούν και να αναπρογραμματιστούν εξυπηρετώντας νέες ανάγκες.
· Η τυπολογική σαφήνεια. Θα διερευνηθεί η σχέση ανάμεσα στην αυστηρότητα της μορφής και στη χαλαρότητα και πολυμορφία των συμβάντων που φιλοξενεί. Αντί μιας μορφοκρατικής φιλοδοξίας θα μας καθοδηγήσει η αξιοποίηση τυπολογιών (στοά, πλατεία, στεγασμένη αυλή κλπ) οι οποίες θα ευνοούν την αδιαμεσολάβητη κοινωνική συσπείρωση και αλληλεπίδραση.
Η σύνδεσή του προτεινόμενου συγκροτήματος με τα αστικά συμφραζόμενα, η λειτουργική του επάρκεια, η υλική και συμβολική του συγκρότηση αποτελούν τα αντικείμενα της σχεδιαστικής αναμέτρησης του εργαστηρίου. Θα αξιολογηθεί η ευστοχία και η πληρότητα επεξεργασίας των αρχιτεκτονικών προτάσεων. Παράλληλα θα αξιολογηθεί η στοχαστική και βιωματική διερεύνηση των κοινωνικών και χωρικών παραμέτρων του θέματος.
http://www.avgi.gr/article/5197342/mia-duo-treis-polles-lampidones
http://www.arch.uth.gr/crisisconference/
http://www.rebelnet.gr/articles/view/On-the-Commons
https://barikat.gr/content/mia-syntomi-kritiki-tis-aytoorganosis-stin-ellada