Το μάθημα αποτελεί συνέχεια του μαθήματος «O σχεδιασμός του χώρου κατά την αρχαιότητα». Ως γνωστόν, το ανωτέρω συνιστά ιδιότυπο μάθημα «από καθέδρας» με «ζητούμενο»: πως επιτυγχάνεται ο σχεδιασμός του χώρου κατά την ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα; [δηλαδή: η διανοητική σύλληψη του χώρου, η διαδικασία υλοποίησής του, η υλική σχεδίασή του]. Επιλέγεται ως περίπτωση μελέτης ο αρχαίος ελληνικός ναός. Είναι πραγματεύσιμος ως δομή. Δηλαδή: ως σύστημα καθορισμένων αρχιτεκτονικών στοιχείων που υπακούουν σε μιά λογική (λειτουργική, κατασκευαστική, μορφολογική). Tούτο επιδιώκεται χωρίς να απορρίπτονται οι δύο βασικές «σχολές» διδασκαλίας της ελληνoρωμαϊκής αρχιτεκτονικής: εκείνη που βασίζεται στην ανάπτυξη του γνωστικού αντικειμένου μέσα στον χρόνο (: ως τυπική Iστορία της Αρχιτεκτονικής) και αυτή που πραγματεύεται το ίδιο αντικείμενο τακτοποιημένο μέσα στον χώρο (: ως συμβατική Μνημειακή Τοπογραφία). Άμεσος στόχος του μαθήματος είναι η κατανόηση και η εμπέδωση μιάς μεθόδου ανάλυσης του συγκεκριμένου αρχιτεκτονικού τύπου του ναού, ενώ έμμεσος, η κατάκτηση της συνηρτημένης με αυτόν ορολογίας.
Βάσει ακριβώς αυτής της λογικής, το μάθημα συνιστά συνέχεια του ανωτέρω πρώτου μαθήματος και εμπλουτίζει την περίπτωση μέλετης του ναού με άλλες εννέα περιπτώσεις μελέτης κατηγοριών τύπων ελληνoρωμαϊκήςαρχιτεκτονικής αλλά και με τη συμπλήρωση της λατρευτικής αρχιτεκτονικής -στην οποία περιλαμβάνεται ο ναός- με τα λοιπά αρχιτεκτονήματα της ιδίας κατηγορίας. Έτσι, το μάθημα παίρνει τη μορφή πραγμάτευσης δέκα κατηγοριών τυπολογίας κτηρίων αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής:
1. Λατρευτική αρχιτεκτονική (: ιερά, βωμοί, ναοί, περίβολοι, πρόπυλα, θησαυροί)
2. Οχυρωματική αρχιτεκτονική, (πύργοι, φρούρια, οχυρώσεις πόλεων)
3. Ταφική αρχιτεκτονική.
4. Αρχιτεκτονική δημοσίων κτηρίων. (στοές, βουλευτήρια, πρυτανεία).
5. Αρχιτεκτονική της μνήμης (αναθηματικά και τιμητικά μνημεία).
6. Αρχιτεκτονική της αγωγής (παλαίστρες, γυμνάσια).
7. Αρχιτεκτονική του θεάματος (θέατρα, ωδεία, στάδια).
8. Αρχιτεκτονική του νερού (φρέατα, κρήνες, αγωγοί, βαλανεία, θέρμες).
9. Εργαστηριακή αρχιτεκτονική (κεραμικοί και μεταλλουργικοί κλίβανοι, ελαιουργεία, αλευροποιεία, οινοποιεία, ασβεστοκάμινοι).
10. Αρχιτεκτονική της κατοικίας.
Εκτός από την ανάλυση του στενού πλαισίου της λειτουργίας, της κατασκευής και της μορφής των ανωτέρω αρχιτεκτονικών τύπων επιδιώκεται η κατανόησή τους βάσει της παράλληλης παρουσίασης των πολιτισμικών, οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών παραμέτρων που διέπουν τη δημιουργία και την εξέλιξή τους.
Εν τέλει: η ανάλυση του πνευματικού υπόβαθρου τους (: του κλασικού) που διέπει τη σύνθεσή τους δεν μπορεί παρά να αποτελεί προετοιμασία του σπουδαστή για την υποδοχή των αντίστοιχων διαδόχων υποβάθρων και αρχιτεκτονικών τύπων του 19ου αι. ( : του νεοκλασικού) και του 20ου αι. (: του μεταμοντέρνου) της εποχής μας. Συνεπώς, η αναγγελία και η υπόδειξή των τελευταίων -όχι η ανάλυσή τους- είναι αποδεκτή και επιδιώκεται στο πλαίσιο του μαθήματος.
R. Ginouvès,Dictionnaire méthodique de l’architecture grecque et romaine III: espaces architecturaux, bâtiments et ensembles, Paris-Roma 1998.
M.-C. Hellmann,Η Αρχαία Ελληνική Αρχιτεκτονική, (Μετάφραση:Μ. Λεβεντοπούλου, Αθήνα 2003 (βλ. ειδικώς το κεφάλαιο «Η Ελληνιστική εποχή», σ.187-237).
M.-C. Hellmann, L’architecture grecque: 2. Architecture religieuse et funéraire, Paris 2006.
M.-C. Hellmann, L’architecture grecque: 3. Habitat, urbanisme et fortifications, Paris 2010.
Θ.Χ. Μπούρας, Μαθήματα Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής, Πρώτος τόμος, Αθήνα 1999, (βλ. ειδικώς τα κεφάλαια XIV, XV, XVI «Ειδικής χρήσεως κτήρια στην Αρχαία Ελληνική Αρχιτεκτονική», σ. 293-365).
W. Müller-Wiener, H Αρχιτεκτονική στην Αρχαία Ελλάδα, Θεσσαλονίκη 1995, (βλ. ειδικώς το κεφάλαιο V. «Οικοδομικοί τύποι του ελληνικού κόσμου», σ. 150-198).
N. Pevsner, A history of building types, Princeton N.J. 1976.