Γενική επισκόπηση της Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής από την Αρχαία Ρώμη έως την Αναγέννηση. Η ύλη επικεντρώνεται στον λεγόμενο ‘κλασικό’ κόσμο του Ευρωπαϊκού νότου (Ελλάδα, Ρώμη), καθώς και στους πολιτισμούς που διαμορφώθηκαν στον απόηχο αυτού του παραδείγματος και μέσα από μια νέα πολιτισμική συγκυρία, ήτοι την ανάδυση του Χριστιανισμού. Προτεραιότητα δίνεται στα έργα της Αρχιτεκτονικής ενώ έργα της Τέχνης συζητούνται και αναλύονται στον βαθμό που σχετίζονται με την Αρχιτεκτονική, δηλ. είτε ως αναπόσπαστα στοιχεία της χωρικά, είτε ως ερμηνευτικά εργαλεία για την κατανόηση βασικών της αρχών. Ως ‘αρχιτεκτονική’ νοείται το σύνολο του δομημένου χώρου, το οποίο περιλαμβάνει τόσο το κτήριο όσο και το ευρύτερο περιβάλλον του.
Τα έργα τα οποία παρουσιάζονται στο μάθημα επιλέγονται με βάση αφενός την αξία τους ως παραδείγματα αναφοράς με διαχρονική σημασία (επιδραστικότητα σε μεταγενέστερα αντίστοιχα) και αφετέρου την σημαντικότητά τους για την συγκεκριμένη ιστορική στιγμή που υλοποιήθηκαν. Η ανάλυσή τους περιλαμβάνει δύο σκέλη: α) κριτικό συσχετισμό με το ιστορικό τους πλαίσιο (κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό, κλπ.), και β) την αντικειμενική περιγραφή τους (π.χ. σχεδιαστικές αρχές, λειτουργικότητα, υλικές και κατασκευαστικές παραμέτρους, αισθητική αποτίμηση, κλπ.)
Το μάθημα καλύπτει τις εξής θεματικές ενότητες (ή περιόδους):
- Αναδρομή στην Αρχαία Ελλάδα
- Αρχαία Ρώμη
- Παλαιοχριστιανική και Βυζαντινή Περίοδος
- Καρολίγγεια Αναγέννηση και Ρωμανική Περίοδος
- Γοτθικός μεσαίωνας σε Γαλλία και Αγγλία
- Εισαγωγή στην Αναγέννηση
Η τακτική παρακολούθηση των διαλέξεων και η συμμετοχή σε όλα τα στάδια της εξεταστικής διαδικασίας αποτελούν την προϋπόθεση για την επιτυχή περάτωση του μαθήματος και την εξασφάλιση ενός καλού βαθμού. Βοηθήματα μελέτης (φυλλάδια) θα διανέμονται στην αρχή κάθε νέας θεματικής ενότητας και σκοπός τους είναι να χρησιμεύσουν ως οδηγοί για την παρακολούθηση των διαλέξεων στην τάξη και την παραπέρα μελέτη. Συμπληρωματικά θα διανέμονται φυλλάδια σε μορφή ασκήσεων με θεμάτα/ερωτήσεις υποβοηθητικά για την κάθε ενότητα. Συνιστάται στους φοιτητές να κρατούν συστηματικό χρονολογικό αρχείο όλων αυτών των φυλλαδίων που θα αποτελέσουν και βάση της μελέτη τους για τις εξετάσεις.
Το μάθημα είναι τρίωρο προγραμματισμένο για ημέρα Δευτέρα 5:00-8:00 μ.μ. με δυνατότητα 10λεπτου διαλείμματος ενδιάμεσα, αν οι συνθήκες το επιτρέπουν. Για την εύρυθμη λειτουργία του μαθήματος παρακαλούνται οι φοιτητές να προσέρχονται έγκαιρα στην τάξη.
Η βαθμολογία για το μάθημα απονέμεται μέσα από τρείς (3) εξεταστικές διαδικασίες: δύο γραπτές εξετάσεις (η μία προαιρετική περ. ένα μήνα πριν το τέλος του εξαμήνου και η δεύτερη υποχρεωτική κατά την εξεταστική περίοδο) και την βαθμολόγηση του τετραδίου σημειώσεων & σκίτσων σε τακτή ημερομηνία μέσα στο εξάμηνο (βλ. σχετικά παρακάτω). Τα ποσοστά βαθμολογίας κατανέμονται ως εξής:
- Τετράδιο σημειώσεων & σκίτσων 30%
- Πρώτη γραπτή εξέταση 30%
- Δεύτερη γραπτή εξέταση 40%
[Σε περίπτωση μη συμμετοχής στην πρώτη γραπτή εξέταση, ή μη αποδοχής του βαθμού από τον ίδιο τον φοιτητή (το οποίο πρέπει να κοινοποιηθεί έγκαιρα στη διδάσκουσα), η τελική εξέταση εξαμήνου υπολογίζεται με ποσοστό 70%.]
Σε κάθε περίπτωση απαιτείται η συμμετοχή στην τελική γραπτή εξέταση και η κατάκτηση βαθμού βάσης (5.0) για την ολοκλήρωση του μαθήματος. Ο βαθμός του σημειωματαρίου και της πρώτης γραπτής εξέτασης αθροιστικά, ακόμα και αν υπερβαίνει τη βάση, δεν απαλλάσσει τον φοιτητή ή την φοιτήτρια από την συμμετοχή στην τελική εξέταση.
Ειδικά Θέματα (προσαύξηση μιας (1) μονάδας στο συνολικό βαθμό)
Οι φοιτητές καλούνται να επεκτείνουν τις γνώσεις τους από το μάθημα μέσα από την εκπόνηση μιας ειδικής ερευνητικής άσκησης πάνω σε κάποιο σχετικό θέμα της επιλογής τους, ατομικά ή ομαδικά (2 άτομα). Το θέμα, καθώς και το γενικό πλάνο της εργασίας (προσέγγιση, πηγές, κλπ.), αποφασίζονται τελεσίδικα από κοινού με την διδάσκουσα, έως τα μέσα του εξαμήνου (τέλος Μαρτίου το αργότερο). Η ικανοποιητική διεκπεραίωση του ειδικού θέματος προσαυξάνει τον συνολικό βαθμό του φοιτητή ή της φοιτήτριας κατά μία (1) μονάδα.
Τετράδιο σημειώσεων και σκίτσων (30% επί του συνολικού βαθμού)
Πρόκειται για τετράδιο ειδικών προδιαγραφών, το οποίο οι φοιτητές θα προμηθευθούν από την αγορά (ή θα κατασκευάσουν οι ίδιοι) και θα έχουν μαζί τους σε κάθε μάθημα. Σε αυτό θα συγκεντρώνουν τα βασικά σημεία της ημερήσιας παρουσίασης σε μορφή γραπτής και εικονογραφικής πληροφορίας. Επειδή αποτελεί βασικό εργαλείο μελέτης για τις εξετάσεις θα πρέπει να διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση μέχρι το τέλος του εξαμήνου.
Στο σημειωματάριο αυτό ο κάθε φοιτητής κρατάει σύντομες και σαφείς ατομικές σημειώσεις από τις διαλέξεις (με ημερολογιακή ακολουθία) καθώς και επεξηγηματικά σκίτσα από την προβολή, με προτεραιότητα στα αρχιτεκτονικά σχέδια (κατόψεις, όψεις, τομές, κλπ.) Χρήσιμο είναι η ύλη του τετραδίου να εμπλουτίζεται και να βελτιώνεται εκτός μαθήματος, π.χ. με αναφορά σε άλλα βοηθήματα, επισκέψεις σε τόπους σχετικού ενδιαφέροντος, κλπ. Σε καμία όμως περίπτωση δεν μπορεί να αποτελέσει τμήμα γενικού σημειωματαρίου όλων των μαθημάτων της σχολής, ούτε να δημιουργείται από άλλα διαβάσματα εξ ολοκλήρου.
Το σημειωματάριο αυτό είναι αυστηρά προσωπικό και δεν πρέπει να δημιουργείται από αντιγραφή σε μέρος του ή στο σύνολό του. Η βαθμολόγησή του θα βασιστεί στην αυθεντικότητά του, στην φροντισμένη του παρουσίαση, στον επικοινωνιακό χαρακτήρα των σκίτσων του, και στην ικανότητά του να λειτουργεί ως βοήθημα μελέτης. Δεν κρίνεται ως προς την ποιότητα λόγου/ ορθογραφίας ή εικονογράφησης, αν και σχετικές υποδείξεις για βελτίωση γίνονται στην πορεία. Κυρώσεις στη βαθμολογία υπάρχουν επίσης αν το σημειωματάριο δεν πληροί τις συγκεκριμένες προδιαγραφές και δεν τηρηθεί η ορισμένη ημερομηνία παράδοσης. Τετράδια δεν γίνονται δεκτά πέραν της μιας εβδομάδας από την καθορισμένη ημερομηνία παράδοσης, και σίγουρα όχι την ημέρα της τελικής εξέτασης ή αργότερα.
Ζητείται να τηρείται ημερολογιακή σειρά στις σημειώσεις, να μην αφαιρούνται ή καταργούνται φύλλα, και να μην αντικαθίστανται τμήματα με φωτοαντίγραφα από βιβλία, φωτογραφίες, ή άλλα μέσα. Μπορεί να χρησιμοποιείται όποιο μέσον γραφής διευκολύνει τον φοιτητή (προτιμάται όμως το μαύρο χρώμα – προκειμένου για μολύβι, σκληρότητας Β ή 2Β). Συνιστάται να αποφεύγεται η πολυχρωμία αν δεν συμβάλλει ουσιαστικά στην αντιληπτική οργάνωση του συνόλου.
Εκπαιδευτικά η άσκηση αυτή αποσκοπεί: 1) στην εμπέδωση τού κάθε έργου και των ειδικών του στοιχείων (δομικών, αντιληπτικών), και 2) στην εξάσκηση του φοιτητή της Αρχιτεκτονικής σε πρόσληψη βασικής πληροφορίας που απαιτεί την συνέργεια νόησης-όρασης-σχεδίασης.
Ειδικές προδιαγραφές σημειωματαρίου: Να διαθέτει τουλάχιστον 30 φύλλα (60 χρήσιμες σελίδες), μεγέθους όχι μεγαλύτερου του Α4 (21Χ30 εκ.) και όχι μικρότερου του Α5 (15Χ21 εκ.), χαρτί λευκό ή υπόλευκο, μάτ, ειδικό για σκίτσο, με βάρος όχι λιγότερο των 140 γραμ.
Αυστηρά απορρίπτονται σημειωματάρια με κοινό φύλλο φωτοτυπίας (70-80 γρ.) ή σχολικά τετράδια με οποιουδήποτε είδους διαγράμμιση.
Ημερομηνία παράδοσης σημειωματαρίου: Δευτέρα 1 Απριλίου
1) Kύριο σύγγραμμα με δωρεάν διανομή: RobertFurneau-Jordan, Iστορία της Αρχιτεκτονικής, εκδ. 'Υποδομή', 1981.
2) Βοηθητικό σύγγραμμα: Χιού Χόνορ/ Τζόν Φλέμινγκ, Ιστορία της Τέχνης, εκδ. "Υποδομή" (για την Ελλην. γλώσσα), 2001 (σύγγραμμα μαθήματος 1ου εξαμήνου)
Εξίσου απαραίτητο βοήθημα μελέτης αποτελεί:
3) Το προσωπικό ημερολόγιο σημειώσεων και σκίτσων (βλ. παρακάτω).
4) Επιπλέον βοηθήματα που αναρτώνται στον server της σχολής (προσβάσιμα ψηφιακά με χρήση του προσωπικού κωδικού του κάθε φοιτητή).
Για παραπέρα μελέτη, καθώς και για την καλύτερη εποπτεία του εικονογραφικού υλικού, συνιστάται στους φοιτητές να επισκέπτονται συχνά τη βιβλιοθήκη και να ανατρέχουν σε πηγές με συναφές περιεχόμενο. Οι κυριότεροι τίτλοι τους βρίσκονται στην τελευταία σελίδα αυτού του φυλλαδίου.
Η βιβλιογραφία που ακολουθεί είναι γενική και καλύπτει ισοδύναμα την ύλη Α' & Β' εξαμήνου. 'Ολοι οι τίτλοι υπάρχουν στην κεντρική βιβλιοθήκη του Παν/μίου Θεσσαλίας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ErnstH. Gombrich, Το Χρονικό της Τέχνης, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., 1994.
Γ. Λάββας, Επίτομη Ιστορία της Αρχιτεκτονικής, UniversityStudioPress, 2002.
X. Mπούρας, Μαθήματα Ιστορίας Αρχιτεκτονικής (2ος τόμος), εκδ. 'Συμμετρία', 1999.
BillRisebero, Ιστορία της Δυτικής Αρχιτεκτονικής, Αθήνα, 1991.
Παγκόσμιος Ιστορία της Τέχνης. Εκδ. Φυτράκη & "Χρυσός Τύπος", Ε.Π.Ε., Αθήνα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Gardner’s Art through the Ages, 11th edition, Harcourt Brace Jovanovich, Publ., San Diego, etc., 2000.
Trachtenberg, M. & Hyman, I., Architecture from Pre-History to Postmodernism, Harry N. Abrams, Inc., New York, 1986 (ή μεταγενέστερο)
Watkin, D., A History of Western Architecture, Barrie & Jenkins, London, etc., 2000.
Stokstad, Marilyn, Art History (in 2 volumes), Prentice Hall, Inc., and Harry N. Abrams, Publishers, New York, 1995
Janson, H. W., History of Art, 3rd edition, Harry N. Abrams, Inc., New York, 1986.
Sir Banister Fletcher's A History of Architecture, Dan Cruickshank (ed.), 20th edition, Architectural Press, Oxford, Boston, etc., 1996 (orig. 1896)
Kostof, Spiro, A History of Architecture: Settings and Rituals, Oxford, New York, 1985 (ή μεταγενέστερο).
ΑΛΛΑ ΧΡΗΣΙΜΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ - ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ
Harris, Cyril, Illustrated Dictionary of Historic Architecture, Dover Publ., Inc., New York, 1984.
Grove's Dictionary of Art (34 τόμοι), New York, 1996 [πολύ βασικό εγκυκλοπαιδικό και βιβλιογραφικό βοήθημα]
Roth, Leland M., Understanding Architecture: Its Elements, History, and Meaning, Icon Edit., 1993.
Fleming, J., Honour, H., Pevsner, N. The Penguin Dictionary of Architecture (3rd edition), Penguin Books, London, England /New York, N.Y., 1980.
Stevens,Curl James,A Dictionary of Architecture, Oxford University Press, Oxford, England, 1999.