Arch.Uth Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Arch.Uth UTH.gr English
ΕΙΚΟΝΟ-ΓΡΑΦΕΣ: Πρακτικές διακαλλιτεχνικότητας
Γνωστικά Πεδία (Οδηγία 2005/36/ΕΚ): Ιστορία και Θεωρία, Καλές Τέχνες.

Three Runners 1912-1913 The Art of Franz Kafka | Drawings, Photography  illustration, Butterfly drawing

[Σκίτσο του Franz Kafka από τα Ημερολόγιά του]

 

ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Παραφράζοντας ελαφρώς τον Γκαίτε, η εικόνα και η γραφή αναζητούν διαρκώς η μεν τη δε· αυτήν την πλούσια σε υποδηλώσεις διαμεσική συσχέτιση θα επιχειρήσουμε να παρακολουθήσουμε εξετάζοντας παραδείγματα «διπλών ταλέντων», δηλαδή καλλιτεχνών που ασκούν -ο καθένας με τον δικό του τρόπο- ταυτόχρονα τη χειρονομία του γράφειν και του σχεδίου, που χρησιμοποιούν το γράμμα και τη λέξη παράλληλα με τη γραμμή ή το χρώμα (όπως πχ ο Paul Klee, ο Franz Kafka, ο Henri Michaux, ο Antonin Artaud, ο Paul Valèry, αλλά και ο Ν. Γ. Πεντζίκης, o Νίκος Χουλιαράς κ.ά.), οι οποίοι μάς εισάγουν σε μια ενδιαφέρουσα περιοχή διακαλλιτεχνικότητας (interartiality), όπου η σχέση μεταξύ των διαφόρων μέσων δεν περιγράφεται με όρους μίμησης, αναφορικότητας ή ανταγωνισμού, αλλά περισσότερο ανασυστήνεται με όρους είτε μεταγραφής, είτε αλληλοδιείσδυσης και όσμωσης. Γι’ αυτό και το ζήτημα του «διπλού ταλέντου» δεν θα μας απασχολήσει εδώ μόνο ως χαρακτηριστικό του δημιουργού αλλά κυρίως αναφορικά με τον τρόπο που συνεπάγεται μια ιδιάζουσα εκδοχή διακαλλιτεχνικής συσχέτισης, η οποία αρνείται το διαχωρισμό των μέσων, δημιουργεί στην πράξη τις προϋποθέσεις συγχώνευσής τους, γεγονός που μας επιτρέπει να αναζητήσουμε άλλοτε την αναμόρφωση του γράμματος και του σχεδίου, της γραφής και της εικόνας σε μια υβριδική χειρονομία (όπως για παράδειγμα στην περίπτωση της Mira Schendel κ.ά.), άλλοτε το συγκερασμό εικαστικής και λεκτικής εμπειρίας (όπως για παράδειγμα σε εικαστικά έργα του Cy Twombly κ.ά.), και να αναδείξουμε τις θεωρητικές εκφάνσεις διαμεσικότητας (intermediality) που παράγει η εκάστοτε καλλιτεχνική πρακτική.

ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ (ενδεικτικά)

*Πράξη / θεωρία: από τη "γένεση του γραφισμού" στην "χειρονομία του γράφειν"

*Vilém Flusser – Mira Schendel, μια εκλεκτική συγγένεια

*Οι εικονο-γραφές του Paul Klee και του Henri Michaux

*Το Καφκικό σύμπαν ως διακαλλιτεχνικό εγχείρημα: τα ιχνογραφήματα του Franz Kafka

*Μεταμορφώνοντας τις λέξεις σε εικόνες: "Η Δίκη του Γιόζεφ Κ." του Γιάννη Κολιού

*Cy Twombly - Roland Barthes, προς μια ποιητική της χειρονομίας

*Καλλιγραφικές πρακτικές - το παράδειγμα της Zaha Hadid

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΑΓΚΆΜΠΕΝ, ΤΖΙΟΡΤΖΙΟ: «Σημειώσεις για τη χειρονομία», στο: του ιδίου, Μέσα χωρίς σκοπό. Σημειώσεις για την πολιτική & Τι είναι μια διάταξη;, μτφρ.-επιμ. Αθηνά Παπαναγιώτου και Θάνος Ζαρταλούδης, Αθήνα: Νήσος 2020, σσ. 53-69

DE OLIVEIRA, EDOUARDO JORGE: Beschweigen, Bezeichnen. Mira Schendel und die Schrift unmittelbaren Erlebens. μτφρ. Melanie Strasser, Berlin: diaphanes 2020

EDSON, LAURIE: Henri Michaux and the Poetics of Movement. Saratoga (CA): Anma libri 1985

ELKINS, JAMES: «Marks, Traces, Traits, Contours, Orli, and Splendores: Nonsemiotic Elements in Pictures», Critical Inquiry 21:4 (1995), σσ. 822-860

FLUSSER, VILÉM: Οι χειρονομίες, μτφρ. Έλλη Τσιφόρου, Θεσσαλονίκη: University Studio Press 2007

FLUSSER, VILÉM: Η γραφή. Έχει μέλλον το γράφειν; μτφρ. Γιώργος Ηλιόπουλος, Αθήνα: ποταμός 2006

GREUB, THIERRY: «“To Revalorize Poetry Now”: On Cy Twombly’s Literary Inscriptions», στο: του ιδίου (επιμ.), CY TWOMBLY: Image, Text, Paratext. Paderborn: Wilhelm Fink 2018, σσ. 359-380

HÖFLER, CAROLIN: «Über die Wirkmacht der Linie: Hadids Kalligramme», στο: Christophe Barlieb και Lidia Gasperoni (επιμ.),  Media Agency - Neue Ansätze zur Medialität in der Architektur, Bielefeld: Transcript 2020, σσ. 69-99

INGOLD, TIMOTHY: «André Leroi-Gourhan and the evolution of writing», στο: N. Schlanger και F. Audouze (επιμ.), Autour de l’homme: contexte et actualité d’André Leroi-Gourhan, Libraire Archéologique: Quetigny 2004, σσ. 109-123

KILCHER, ANDREAS: Bilder/Schrift. Zeichnen und Schreiben bei Franz Kafka, Yearbook for European Jewish Literature Studies 7:1 (2020), σσ. 117-​146

ΜΑΡΓΑΡΙΤΗ, ΦΩΤΕΙΝΗ: Το εργαστήρι του συγγραφέα - Το εργαστήρι του αρχιτέκτονα - και μια συνομιλία με τον Νάνο Βαλαωρίτη. Αθήνα: Καστανιώτη 2007

MCNEILL, DAVID: Hand and Mind. Chicago: The University of Chicago Press 1992

MCNEILL, DAVID: Gesture and Thought. Chicago: The University of Chicago Press 2005

MERMAN, BIRGIT: »Nature’s Hand. Writing Abstraction in the Work of Henri Michaux«, στο: Paul Crowther, Isabel Wünsche (επιμ.), Meanings of Abstract Art: Between Nature and Theory, London: Routledge 2012, σσ. 198-216

PARISH, NINA: Henri Michaux. Experimentation with Signs. Amsterdam & New York: Rodopi 2007

VIGLIALORO, LUCA: Die Geste der Kunst. Paradigmen einer Ästhetik. Bielefeld: Transcript 2021