Ο κύριος σκοπός του μαθήματος θα είναι να εξοικειώσει τους φοιτητές με την κατανόηση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, δηλαδή των μορφών, της δομής, των τρόπων δόμησης και των υλικών κατασκευής που διαμορφώνουν τον ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό χαρακτήρα κάθε τόπου. Επίσης θα ασχοληθούμε με την αναγνώριση των παραδοσιακών οικισμών.
Οργάνωση και κατανομή της ύλης
Το μάθημα θα περιλάβει δύο ενότητες, μία θεωρητική, με διαλέξεις στην αίθουσα και μία πρακτική, με αποτυπώσεις και επιτόπια έρευνα.
Θεωρητική ενότητα
Θα προσεγγίσουμε τη διερεύνηση του παραδοσιακού οικισμού μέσω της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας. Είτε αναφερόμαστε σε παραδοσιακούς οικισμούς και αρχιτεκτονική, είτε αναλύουμε χωρικά φαινόμενα στις σύγχρονες πόλεις, η ανθρωπολογία μας δίνει κάποια ειδικά εργαλεία ανάλυσης, καθοριστικά και απαραίτητα για την ολοκληρωμένη ερμηνεία τους.
Η σημασία του ελεύθερου χώρου, του ζωτικού χώρου, του δημόσιου, αλλά και του ιδιωτικού, του κοινόχρηστου, του ιερού, του απαγορευμένου και του καταραμένου χώρου συνθέτουν ένα σύστημα αναγνωρίσιμο, που εκφράζεται σε κάθε τόπο με διαφορετικούς τρόπους. Η οργάνωση του οικισμένου χώρου μιας δεδομένης κοινωνικής ομάδας και η χρήση των τοπικών υλικών και παραδοσιακών μεθόδων οικοδομικής, αντανακλούν την κοινωνική και πολιτισμική ταυτότητα της κοινωνίας που τον παράγει.
Ο κτισμένος χώρος είναι φορέας ιστορίας και συλλογικής μνήμης, ενώ διατηρεί τη δική του αδράνεια στις μεταβολές και τις εξελίξεις. Τα υλικά, οι μέθοδοι κατασκευής και η αισθητική εκφράζουν την πολιτισμική ταυτότητα σε μακρά διάρκεια.
Τα κτίρια ως μονάδες, είτε είναι κατοικίες, δημόσια κτίρια ή κτίρια παραγωγής, προσαρμόζουν τα υλικά και την οικοδομική τέχνη του τόπου ανάλογα με το μέγεθος και τη χρήση τους, δημιουργώντας μορφολογικούς τύπους.
Θα παρουσιαστούν διάφοροι τύποι σπιτιών από τον ελληνικό χώρο καθώς και ορισμένες μορφές παραδοσιακής οικοδομικής όπως πχ πέτρα, ξύλο, πλίνθοι κλπ.
Θα γίνει αναφορά στη διεθνή νομοθεσία και τις πρακτικές σχετικά με την αντιμετώπιση των μνημείων και των παραδοσιακών κτιρίων και συνόλων.
Άσκηση
Αντικείμενο της πρακτικής θα είναι η αρχιτεκτονική αποτύπωση ενός τυπικού -ή και όχι- παραδοσιακού κτιρίου, η τεκμηρίωση και η ερμηνεία της χρήσης του και του κτιριολογικού του προγράμματος. Θα προγραμματιστούν επισκέψεις σε παραδοσιακό οικισμό (του Πηλίου ή αλλού εφόσον υπάρχει δυνατότητα), όπου θα συζητηθούν επιτόπου ορισμένα ζητήματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και θα επιλεγούν κτίρια για αποτύπωση.
Κατά την επίσκεψη στον οικισμό θα διερευνηθεί και θα συζητηθεί η οικιστική του συγκρότηση, και οι τρόποι αναγνώρισης των συστατικών του στοιχείων. Θα εντοπιστούν τα κύρια στοιχεία του οικισμού : πλατείες, εκκλησίες, νεκροταφεία, αγορά, δίκτυο κυκλοφορίας, κρήνες, σημεία αναφοράς και ότι άλλο. Θα συζητηθεί ο κυρίαρχος αρχιτεκτονικός τύπος και θα σημειωθούν όλα αυτά σε χάρτες, σκίτσα κλπ. Παράλληλα θα γίνει αναγνώριση των κυριοτέρων σημείων που ο οικισμός έχει υποστεί μεταβολές και αναγνώριση και επιτόπια κριτική των αλλοιώσεων και των νεωτερικών στοιχείων.
Το πρόγραμμα της πρακτικής ενότητας θα περιλάβει διαλέξεις σχετικές με μεθόδους αποτύπωσης.
Παραδοτέα
Παραδοτέα θα είναι ένας αντιληπτικός χάρτης κάποιου δρόμου ή οικιστικού συνόλου του οικισμού και η λεπτομερής αποτύπωση ενός κτιρίου σχεδιασμένη σε κατάλληλη κλίμακα. Επίσης θα παραδοθούν τα σκίτσα των επιτόπιων μετρήσεων, μία τεχνική έκθεση και σχολιασμένη φωτογραφική τεκμηρίωση.
Σε περίπτωση επιλογής μεγάλου κτιρίου, θα υπάρχει δυνατότητα δημιουργίας ομάδων με μέγιστο αριθμό τους τρεις φοιτητές.