Το μάθημα επιδιώκει την εξοικείωση με την υλικότητα της αρχιτεκτονικής. Μέσα από τη μελέτη κατασκευών, οικοδομικών επιφανειών και λεπτομερειών θα επιχειρηθεί η κατανόηση της δραστικότητας των υλικών και των μορφοποιήσεών τους. Η κατανόηση αυτή είναι πολύτιμο γνωστικό εφόδιο του αρχιτέκτονα αλλά και ανάχωμα στον θεαματικό παροξυσμό των ηγεμονικών αρχιτεκτονικών προσεγγίσεων. Απώτερος στόχος είναι η κατάδυση στο δυναμικό νόημα της αρχιτεκτονικής ύλης και στις συνάψεις του με τα θεμελιώδη στοιχεία του κόσμου που μας περιβάλλει.
Ο χειρισμός των υλικών και των εφαρμογών τους είναι συνήθως ταυτισμένος με μια υψηλής εξειδίκευσης ενασχόληση και με την πειθάρχηση σε κανονισμούς και προδιαγραφές. Η υλικότητα του οικοδομήματος εκχωρείται έτσι στη δικαιοδοσία μιας τεχνολογικής εκζήτησης οι νόρμες της οποίας διαμορφώνουν πρότυπα αρχιτεκτονικής ορθότητας και συχνά απονευρώνουν την ύλη και την αρχιτεκτονική της εμβέλεια.
Το μάθημα θα εστιαστεί σε αποκλίνουσες από την παραπάνω τάση πρακτικές. Θα ανιχνευτούν προσεγγίσεις όπου η υλικότητα αποτελεί προνομιακό δίαυλο της αρχιτεκτονικής φαντασίας. Μέσα από έργα των L. Kahn, A. Aalto, S. Lewerentz, C. Scarpa, E. Miralles, Herzog& deMeuron, P. Zumthor, R. Piano, K. Kuma, Ensamble Studio, Wang Shu κ.α. θα εξεταστεί η δυναμική της υλικής επεξεργασίας στην παραγωγή νοημάτων κι εκφραστικών υπερβάσεων.
Η διερεύνηση της ποιητικής των αρχιτεκτονικών υλικών επικεντρώνεται ακριβώς στην υπέρβαση των τετριμμένων τεχνικών κι αισθητικών ρόλων τους. Προσπαθεί να εντοπίσει τις στιγμές εκείνες κατά τις οποίες οι υλικές διατάξεις καταφέρνουν να μας επανασυνδέουν με τις συντεταγμένες των κοσμικών διεργασιών και με στοιχειακές δυνάμεις που η δράση τους έχει απωθηθεί από το σύγχρονο οπτικό πεδίο. Έτσι, σε αντίθεση με τις κυρίαρχες προτιμήσεις, υλικές ιδιότητες όπως το ακατέργαστο, το διαβρωμένο ή το θραυσματικό αποδεικνύονται συχνά φορείς μιας ζωτικής πνοής.
Διαλέξεις:
Ο λόγος των υλικών.
Το βάρος του κτιρίου: λειτουργίες της ορυκτής ύλης.
Οι εκκρεμότητες του σκυροδέματος.
Τούβλα κι εντοιχισμένες σημασίες.
Υλικές αντιθέσεις και αφηγήσεις της λεπτομέρειας.
Οικοδομικές ενθέσεις και η ποιητική της κατάρρευσης.
Διάτρητη ύλη και άλλα στρατηγήματα της κτιριακής επιδερμίδας.
Αυτοσχέδιες κατασκευές και ευτελής αρχιτεκτονική.
Το παρόν της πρωτογενούς υλικότητας.
Το μάθημα αποτελείται από σειρά διαλέξεων και συζητήσεων.
Είναι υποχρεωτική η συστηματική παρακολούθησή του και η δημιουργική συμμετοχή σε αυτό. Μικρές ομαδικές ασκήσεις κατανόησης κι εμβάθυνσης στα θέματα των διαλέξεων θα συνυπολογιστούν στην τελική αξιολόγηση. Επιπλέον θα ζητηθεί η εκπόνηση σύντομης ατομικής εργασίας (περίπου 1500 λέξεις) που θα εστιάζεται στην κριτική ανάγνωση των υλικών χαρακτηριστικών υφιστάμενων κτιρίων.
Cadwell, M. Strange details. The MIT press, 2007.
Deplazes, A (ed). Constructing Architecture: materials processes structures (a Handbook), Birkhäuser, 2005
Frampton, K. Studies in Tectonic Culture.TheMITpress, 1995.
Leatherbarrow, D., Mostafavi, M. On Weathering. The MIT press, 1993.
Lloyd Thomas, K.(ed) Material matters: Architecture and material practice. Routledge, 2007.
Pallasmaa, J. The eyes of the skin: Architecture and the senses, Wiley-Academy, 2005
Κουτούπης, Γ. Οικοδομική - ΒΙΑ - Αρχιτεκτονική, Εκδόσεις Ζήτη, 2008
http://www.sze.hu/~eptansz/Deplazes_Constructing_Architecture.pdf
https://jeremytill.s3.amazonaws.com/uploads/post/attachment/22/2001_The_Future_is_Hairy.pdf
http://iris.nyit.edu/~rcody/Thesis/Readings/Pallasmaa%20-%20Hapticity%20and%20Time.pdf