Στόχος του μαθήματος είναι να αναπτύξει την ικανότητα κριτικής ανάλυσης εικαστικών έργων, να εμπλουτίσει με γνώσεις γύρω από το ιστορικό πλαίσιο της κάθε εποχής και κινήματος καθώς επίσης και την ανάλογη αισθητική ιδεολογία. Τα έργα μέσα στο σύνθετο πλαίσιο αναφορών και συμπαραδηλώσεων τους, τα θεωρητικά κείμενα καλλιτεχνών και στοχαστών καθώς και οι ερμηνευτικές προσεγγίσεις μας βοηθούν να κατανοήσουμε το φαινόμενο της τέχνης, την αμφίδρομη σχέση καλλιτεχνικής δημιουργίας και ιστορίας και μας παρέχουν κλειδιά κριτικής ανάγνωσης και απόλαυσης του εικαστικού έργου. Το μάθημα προσφέρει ταυτόχρονα ειδικευμένες πληροφορίες και επιστημονικές τοποθετήσεις δημιουργώντας για τους συμμετέχοντες το γνωστικό πλαίσιο προετοιμασίας για την ενεργό εμπλοκή τους σε πρακτικό επίπεδο με το ευρύτερο πεδίο της σύγχρονης τέχνης καθώς και τη διασύνδεση του με την αρχιτεκτονική πρακτική.
Το μάθημα εστιάζει στις ριζικές αλλαγές και μετασχηματισμούς που επέφεραν τα κινήματα των ιστορικών πρωτοποριών και αυτά της μεταπολεμικής περιόδου (νεο-πρωτοπορίες) στις θεωρίες τέχνης, στις συνθήκες πρόσληψης και παραγωγής των εικαστικών τεχνών καθώς και τις επιπτώσεις και αλληλοεπιδράσεις της καλλιτεχνικής δραστηριότητας στις εκάστοτε ιδεολογίες περί κοινωνίας. Γίνεται παρουσίαση των σημαντικότερων τεχνοτροπιών, εικαστικών ιδιωμάτων καθώς και της ανάλογης θεματολογίας-εικονογραφίας, ενώ εξετάζονται ταυτόχρονα και οι πολλαπλές διασυνδέσεις των έργων με άλλες τέχνες (π.χ. κινηματογράφος) και εκδηλώσεις πολιτισμού καθώς και οι επιδράσεις της θεωρητικής σκέψης και της επιστήμης. Η συστηματική και μεθοδική επισκόπηση της ιστορικής εξέλιξης των θεωριών της τέχνης και της καλλιτεχνικής δραστηριότητας του 20ου αιώνα συμβαδίζει καιμε την ενδεικτική παρουσίαση των ανάλογων νέων μεθοδολογιών της επιστήμης της ιστορίας της τέχνης, οι οποίες αναπτύχθηκαν στην περίοδο αυτή.
Η οργάνωση του μαθήματος βασίζεται σε διαλέξεις, οι οποίεςσυνοδεύονται και από ερμηνευτική παρουσίαση επιλεγμένων κειμένων σε ανοιχτή συζήτηση. Κάθε απόσπασμα κειμένου αποτελεί ιδιάζουσα περιπτωσιολογική ανάλυση που να επεξηγεί με σαφήνεια την εκάστοτε μεθοδολογική προσέγγιση, προσφέροντας συμπληρωματικές πληροφορίες στην εκάστοτε θεματική ενότητα.
Ζητούμενα του μαθήματος είναι να δείξει ο φοιτητής ότι ο έχει κατανοήσει βασικές έννοιες και εξελίξεις της τέχνης από το 1900 ως τις μέρες μας χρησιμοποιώντας με ευχέρεια αναφορές γύρω από την αισθητική ιδεολογία της. Ζητάτε να δείξει ότι έχει αναπτύξει την ικανότητα κριτικής ανάλυσης και ερμηνείας εικαστικών έργων, δίνοντας ιδιαίτερο βάρος και στην προσωπική εκτίμηση σε σχέση με τα αναλυόμενα έργα παρέχοντας «κλειδιά» κριτικής ανάγνωσης του εικαστικού έργου.
Θεματικές ενότητες
1) Εισαγωγή στις βασικές θεωρίες της τέχνης – περιοδολογήσεις: νεωτερικότητα, πρωτοπορία, μοντερνισμός. Εισαγωγή στη μεθοδολογία. Η συμβολή του αναλυτικού λόγου (discourse analytique), της σημειωτικής/σημειολογίας και της φαινομενολογίας στις μεθοδολογίες της ιστορίας της τέχνης.
2) Αλλαγές στην εικονιστική αναπαράσταση: από τη μίμηση στη ζωγραφική αφαίρεση (Κυβισμός, Φουτουρισμός, Εξπρεσιονισμός, De Stijl, Σουπρεματισμός) - το τέλος της ηγεμονίας της ζωγραφικής: από τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό στη «μεταμοντέρνα» ζωγραφική.
3) Πολιτική, ουτοπία και «η τέχνη μέσα στη ζωή»: Επεμβατισμός στο Νταντά - Κονστρουκτιβισμός και Λεφ –Μπάουχαους - η κριτική στην κοινωνία του θεάματος: Καταστασιακή Διεθνής
4) Το «ασυνείδητο» της εικόνας - Η νέα εικονογραφία στον Σουρεαλισμό, Ρήξη με την αισθητική και η τέχνη ως έννοια: το καθεστώς του ready-made – θεσμική κρητική και η ασάφεια των ρόλων – ο «ερωτικός εννοιολογισμός» στο έργο του Marcel Duchamp
5) Η εννοιολόγηση του κοινότοπου: η αισθητική της pop art - Η κοινωνία της κατανάλωσης, η «τέχνη των επιχειρήσεων» και η εφεύρεση του life style στο έργο του Andy Warhol, Η αρένα του καλλιτέχνη: Περφόρμανς και Επιτέλεση - Σωματικές Δράσεις – Happening, Fluxus, Καταστασιακή Διεθνής
6) Οι αλλαγές στα ηγεμονικά παραδείγματα της σύγχρονης τέχνης: Minimal Art, Conceptual Art, τέχνη ως Θεσμική Κριτική, Arte Povera
7) Ο θεατής μες την εικόνα: η τέχνη εγκατάστασης, ο νέος ρόλος του θεατή και οι κανόνες δεξίωσής της τέχνης. Απο το White Cube στο Black Box. Η τέχνη στην ηγεμονία της κινηματογραφικής εικόνας
8) Η έκλειψη της δημόσια σφαίρας; κοινοτικές μορφές τέχνης (community based art): από τον τόπο στην κοινότητα – σχεσιακή αισθητική και η κριτική της - Ο επαναπροσδιορισμός της τέχνης στο δημόσιο χώρο. Αλλαγή φύλου: Φεμινιστική και μετα-φεμινιστική ιστοριογραφία -Καλλιτεχνική πρακτική και η πολιτική της ταυτότητας.
9) Η εμπειρία εκτός: Διεθνοποίηση, παγκοσμιοποίηση και διακίνηση καλλιτεχνών και τέχνης – Μετααποικιακή κριτική και ο ρόλος της οικονομίας.Κριτική της ύστερης νεωτερικότητας.
Η εξέταση για όσους το μάθημα είναι υποχρεωτικό ή το χρωστάνε θα γίνει μέσω γραπτής εργασίας.