αρχική σελίδα
ανθρώπινο δυναμικό
κανονισμός σπουδών
πρόγραμμα σπουδών
διαλέξεις
επικοινωνία
ωρολόγιο πρόγραμμα
ανακοινώσεις
διπλωματικές εργασίες

Κ(ο)ΙΝΟΣΦΑΙΡΕΣ

Σεμινάριο εαρινού εξαμήνου 2009-2010

Διδάσκουσες:
ΕΒΕΛΥΝ ΓΑΒΡΗΛΟΥ, Λέκτορας, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
ΙΡΙΣ ΛΥΚΟΥΡΙΩΤΗ, Λέκτορας, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

1

Ο χορογράφος Rudolf Laban διατύπωσε εκτενείς θεωρίες για τη σχέση σώματος-χώρου. Υποστήριξε ότι ‘ο χώρος είναι η κρυμμένη άποψη της κίνησης και η κίνηση μια φανερή άποψη του χώρου’. Ο χώρος που αποτελείται από δυνάμεις, ύλη και χρόνο, είναι το πρώτο ‘αρχιτεκτονικό’ δεδομένο της κίνησης. Το κέντρο της βαρύτητας του σώματος είναι το σημείο διασταύρωσης των δυνάμεων. Η ατελείωτη πολλαπλότητα των διευθύνσεων τους, με αρχή το κέντρο της βαρύτητας, φτιάχνει μία κινητική σφαίρα ή αλλιώς όπως και ο ίδιος την ονομάζει, μια κινόσφαιρα (kinesphere). Η κινόσφαιρα αναπαριστά το χώρο του καθενός, το χώρο που το σώμα και τα μέλη του καταλαμβάνουν χωρίς μεταφορά βάρους. Είναι ο χώρος που μπορούν να αγγίξουν τα μέλη του τεντωμένα, όταν είναι σε όρθια στάση,  είναι η σφαίρα της κίνησης που τον συνοδεύει όλες τις στιγμές.
Η μελέτη μιας δράσης και η συσχέτισή της με το χώρο, εμπλέκει ένα παράδοξο: την απασχόληση μ’ ένα εφήμερο φαινόμενο που την ίδια ώρα που γεννιέται, ταυτόχρονα σβήνει. Το ταξίδι, το ίχνος της κίνησης στον χώρο, είναι μια επινόηση. Μια νοητή χάραξη με πολλαπλά νοήματα η οποία είναι καταδικασμένη να μένει στην αφάνεια. Όπως λέει και ο Virilio, ‘αυτό που πάντα μοιάζει να λείπει είναι η τροχιά / το ίχνος μεταξύ υποκειμένου και αντικειμένου’ (TracesofDance,1994, σ.39)

Το σεμινάριο αυτό έχει ως στόχο τη διερεύνηση δύο θεμελιωδών προβλημάτων του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού: πρώτα τον τρόπο χρήσης και πρόσληψής του αρχιτεκτονικού χώρου μέσα από τη σωματική κίνηση του κάθε υποκειμένου, μεμονωμένα και τον τρόπο που περισσότερα υποκείμενα συνυπάρχουν και διαντιδρούν σε αυτόν.  Μας ενδιαφέρει πώς η μορφή του χώρου επηρεάζει αυτή την πρόσληψη και τη συνύπαρξη και αντίστροφα πώς παραλλάσσεται η μορφή του χώρου, τι σχήμα έχει η προβολή της μεταβαλλόμενης συνύπαρξης στο χώρο.
Το δεύτερο επίπεδο διερεύνησης σχετίζεται με το εγγενές πρόβλημα του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, ότι αυτός που σχεδιάζει το χώρο βρίσκεται έξω από αυτόν, ενώ κυρίως δεν σχεδιάζει για τον ίδιο.
Ξεκινάμε το σεμινάριο φτιάχνοντας οι ίδιοι την ομάδα ομάδων που διαντιδρούν στον χώρο, τον ‘διαιρούν’, τοποθετούν όρια και δεδομένο σχήμα.
Η αλλαγή πεδίου ορισμού από το υποκείμενο, το σώμα του και τον τρόπο αντίληψης του άμεσου κιναισθητικού χώρου του στη συνάντηση περισσοτέρων υποκειμένων σημαίνει τη μετάθεση του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού προς τις γνωστικές περιοχές της ανθρωπολογίας, της κοινωνιολογίας, της ψυχολογίας του χώρου κα. Στα πλαίσια αυτού του σεμιναρίου θα περιοριστούμε μόνο στους τρόπους περιγραφής της σωματικής κίνησης των υποκειμένων που χρησιμοποιούν, πολιτισμικά καθορισμένες, από το είδος της χρήσης τους,  χωρικές κατασκευές και αντικείμενα όπως καθίσματα, τραπέζια, πόρτες ή επιφάνειες οριοθέτησης. Τα αντικείμενα αυτά είναι οι μεσάζοντες της σχέσης σωματικής κίνησης και αρχιτεκτονικού χώρου, οι μεσάζοντες καθορισμού σχέσεων ανάμεσα σε πρόσωπα.
Μας ενδιαφέρει η κατανόηση των σχέσεων, καθώς και ο τρόπος που αυτές εγγράφονται μέσα από τις μεταθέσεις των χωρικών μορφών- μεσαζόντων με στόχο να προκαλέσουμε τα στερεοτυπικά χαρακτηριστικά τόσο των χωρικών μορφών όσο και των σχέσεων που αναπαράγουν στο χώρο: Να σκεφτούμε νέα χαρακτηριστικά και ιδιότητες της αρχιτεκτονικής μορφής που είναι σε θέση να αποσταθεροποιήσουν πολυχρησιμοποιημένα σενάρια συσχετισμού των υποκειμένων με το χώρο.

2 ΑΠΟ ΤΟ ΚΙΝΟΥΜΕΝΟ ΣΩΜΑ ΣΤΟΝ ‘ΚΙΝΟΥΜΕΝΟ’ ΧΩΡΟ

Μας απασχολεί το πώς χρησιμοποιήσουμε τις περιγραφές της σωματικής κίνησης ή τις περιγραφές των σχέσεων. Οι σημειογραφίες που κατασκευάζουμε τι πληροφορία περιέχουν; Αν το σώμα κινείται, τι του χώρου ‘παρακολουθεί’ αυτήν την κίνηση; Πως σχεδιάζω το χώρο λαμβάνοντας υπόψη τη δράση; Αν το σώμα είναι ο φορέας της μεταβολής του χώρου, το άυλο ‘σχήμα’ του, ο χώρος, αντίθετα, είναι θεμελιωδώς διαφορετικός. Είναι υλικός και πολύ περιορισμένα μεταβαλλόμενος. Η χρονικότητα της μεταβολής των στοιχείων του είναι διαφορετική της χρονικότητας μεταβολής της σωματικής κίνησης.  

3 ΤΟ ΚΑΛΟΥΠΙ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ/ ΤΟ ΠΑΤΡΟΝ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ

Η μετατόπιση από τη μελέτη του χορού, τη μελέτη της κινησιολογίας του σώματος, την ανθρωπολογική και κοινωνιολογική του συμπεριφορά, στη μελέτη του χώρου που συγκροτεί τη χωρογραφία, τη γεωγραφία αυτής της κίνησης, σημαίνει τη σύνδεση τουλάχιστον δύο συμβολικών μέσων. Η συνήθεια της ‘γεωμετρικοποίησης’ αυτού του περάσματος, δηλαδή η χρήση γεωμετρικών περιγραφών μέσα από τις οποίες δείχνουμε ‘σχήματα’ που εκκινούν από τα δύο μέσα, δεν σημαίνει και τη σύμπτωση των μορφών που κατασκευάζονται στα δύο διαφορετικά μέσα. Η χρήση ενός ακόμη μέσου όπως η γεωμετρία ανά-μεσα, αντίθετα, σημαίνει ένα δεύτερο επίπεδο αφαίρεσης στη μεταφερόμενη πληροφορία, ενώ ταυτόχρονα δεν εξαντλεί το πρόβλημα. Η θέση του Robin Evans ότι η αρχιτεκτονική δεν είναι γεωμετρία, αλλά μάλλον ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός χρησιμοποιεί- καταναλώνει γεωμετρία στρέφει το ενδιαφέρον μας στην κατανόηση συνθετότερων ζητημάτων προς μελέτη γύρω από τη σχέση σώματος και χώρου.  

4 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Το μέσο για να γίνει κατανοητό κάτι τέτοιο είναι η σχηματοποίηση τρόπων καταγραφής και συγκρότησης σημειογραφιών που θα εξεικονίσουν την ασταθή αυτή κατάσταση της σχέσης του κινούμενου σώματος και του ‘κινούμενου’ χώρου, τις συνήθειες που κατασκευάζονται από τη συνύπαρξη και τη γεωγραφία της.

5 ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ

Το σχεδιαστικό ζητούμενο, θα ανακοινωθεί εντός του μαθήματος τη Δευτέρα 17-01-2011.

Για τη Δευτέρα, ζητείται η παρουσίαση ενός κειμένου | φωτογραφίας | αποσπάσματος ταινίας ή βίντεο κλπ. που να παρουσιάζει, υπονοεί, τεκμηριώνει τη συνύπαρξη δύο τουλάχιστον ανθρώπων και τη σχέση τους με το χώρο.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Δευτέρα 17/01/2011
12:00-15:00
17:00-21:00

Παρουσίαση του προγράμματος εργασίας
Πρώτη άσκηση

Τρίτη
18/01/2011
11:00-15:00

Εργαστήριο

Τετάρτη
19/01/2011
11:00-15:00

Εργαστήριο

Πέμπτη
20/01/2011
11:00-15:00

Εργαστήριο

Παρασκευή
21/01/2011
11:00-

Τελική Παρουσίαση