Αρχικά καταγράφεται η διαχρονική πορεία της ανάπτυξης της Θεσσαλονίκης, ως δείγμα συγκοινωνιακού-εμπορικού κόμβου μεταφόρτωσης αγαθών από χερσαίους και θαλάσσιους δρόμους. Αναδεικνύονται οι μεταβολές της δομής του αστικού ιστού κατά τη διάρκεια των ιστορικών περιόδων σε σχέση με τις πολιτικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που επικρατούν.
Έμφαση δίδεται στο ρόλο των μεταρρυθμίσεων (Tanzimat) του 19ου αιώνα, στις συνέπειες της πυρκαγιάς τόσο του 1890 όσο και του 1917, στα αίτια της μη γενικευμένης εφαρμογής του σχεδίου Hébrard, και στη νέα πραγματικότητα που δημιουργεί η έλευση των προσφύγων την περίοδο 1922-1928. Αναδεικνύονται οι λόγοι και οι συνέπειες της εγκατάλειψης του συνολικού σχεδιασμού της πόλης με αποτέλεσμα μεταξύ άλλων την τραγική έλλειψη σε χώρους κοινωνικής υποδομής και πρασίνου.
Αναλυτικά αναπτύσσονται οι γενικοί και ειδικοί στόχοι του Ρυθμιστικού Σχεδίου του 1985 σε όλους τους τομείς και οι επιμέρους επιλογές του. Διερευνώνται οι αναφορές στα στρατόπεδα του ΠΣΘ, ουσιαστικά τους μόνους ελεύθερους χώρους εντός του αστικού ιστού και ο ρόλος που τους αποδίδεται (κάλυψη αναγκών κοινωνικής υποδομής).
Γίνεται απαρίθμηση των στρατοπέδων του ΠΣΘ (15), των επί μέρους χαρακτηριστικών τους, της χωρικής τους διάστασης και των κατευθύνσεων των αντίστοιχων Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων. Διερευνάται το θεσμικό πλαίσιο απομάκρυνσης των στρατοπέδων, τα προβλήματα που δημιουργεί και οι απόπειρες άμβλυνσης αυτών μέσω ενός συστήματος ανταλλαγών.
Ο ρόλος των στρατοπέδων και η τρέχουσα πρακτική αυτοδιοικητικών και μη φορέων για την απόκτησή τους, εξετάζονται διεξοδικά αναδεικνύοντας σειρά αντιφατικών επιδιώξεων. Καταδεικνύεται η ανάγκη αλλαγής των επιλογών, σε ότι αφορά τις χρήσεις γης που προβλέπονται για τους χώρους των στρατοπέδων, λόγω διαφοροποίησης των συνθηκών και κυρίως της κάλυψης μέρους των αναγκών σε κοινωνική υποδομή παράλληλα με την έλλειψη ελεύθερων χώρων και ιδίως πρασίνου.
Μετά την προσέγγιση μιας γενικότερης θεώρησης του θέματος «αστικό πράσινο» σε σχέση, αφ’ ενός με τις συνθήκες διαβίωσης και καθημερινότητας στη Θεσσαλονίκη και αφ’ ετέρου με τους ατμοσφαιρικούς ρύπους, τα αίτια δημιουργίας τους αλλά και τις μεθόδους περιορισμού τους, καταρτίζεται ένα ενιαίο πλαίσιο σχεδιασμού και παρέμβασης για τα στρατόπεδα.
Το γενικευμένο πλαίσιο έχει στόχο τη βιωσιμότητα του Πολεοδομικού Συγκροτήματος συνολικά, βασίζεται στις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης και κυρίως στον πυλώνα που σχετίζεται με το φυσικό περιβάλλον.
Ουσιαστικά προτείνεται ο χαρακτηρισμός των στρατοπέδων του ΠΣΘ, που δεν έχουν δομηθεί, σε χώρους αστικού πρασίνου. Διατηρώντας μόνο τα αξιόλογα κτίσματα τα οποία θα μπορούν να παραλάβουν δραστηριότητες κοινής ωφέλειας. Ειδικότερα:
Για τα στρατόπεδα που βρίσκονται στο ΒΔ τμήμα του ΠΣΘ: Ζιάκα (Δήμος Μενεμένης), Παπακυριαζή (Δήμος Ευόσμου), Μεγάλου Αλεξάνδρου (Δήμος Αμπελοκήπων), Παύλου Μελά (Δήμος Σταυρούπολης) και Καρατάσσου (Δήμος Πολίχνης), προτείνεται να μελετηθούν πλήρως οι δυνατότητες, οι αναγκαίες πολεοδομικές και κυκλοφοριακές ρυθμίσεις και οι απαιτούμενες ανατροπές για τη δημιουργία τόξου ελεύθερων χώρων.
Για τα στρατόπεδα που βρίσκονται στο Κέντρο του ΠΣΘ και ειδικότερα Καπετάν Κώττα (πρώην 424 Στρατιωτικό Νοσοκομείο) και Πεδίο Άρεως του Δήμου Θεσσαλονίκης προτείνεται να ενταχθούν στο Πολιτιστικό Μητροπολιτικό Κέντρο (ΠΜΚ) και ειδικότερα στο εξαγγελθέν Μητροπολιτικό Πάρκο.
Για τα στρατόπεδα που βρίσκονται ΝΑ του ΠΣΘ και ειδικότερα Φαρμάκη (Δήμος Θεσσαλονίκης), Κόδρα και Νταλίπη (Δήμος Καλαμαριάς), προτείνεται να μελετηθούν ως αυτόνομοι πυρήνες.
Από το γενικό στο ειδικό και από το ΠΣΘ με τα στρατόπεδά του, στην Καλαμαριά με το Κόδρα.
Πέραν της πρώτης εγκατάστασης προσφύγων στο στρατόπεδο Κόδρα και τη μετέπειτα δημιουργία της Καλαμαριάς, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το ιδιοκτησιακό καθεστώς του στρατοπέδου (αναγνωρισμένες τελεσίδικα ιδιοκτησίες ιδιωτών και ΚΕΔ).
Προσεγγίζεται το ΓΠΣ Καλαμαριάς του 1987 και του 1999, η ακύρωση του τελευταίου ως προς το Κόδρα από το ΣτΕ και κυρίως η αιτιολογία της ακύρωσης που ουσιαστικά προστατεύει τη χρήση «χώρος πρασίνου» από συνοδευτικές δραστηριότητες (αθλητισμός, πολιτιστικά) που ακυρώνουν την πρωταρχική χρήση.
Καταγράφονται τα αλλεπάλληλα ρυμοτομικά σχέδια του Κόδρα και οι ρυθμίσεις του ΥΠΠΟ, καθώς και η συσχέτισή τους με την επικαιρότητα (Πολιτιστική Πρωτεύουσα, Ολυμπιακοί Αγώνες).
Παρουσιάζεται αναλυτικά ο Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός του 1994 από την προκήρυξη μέχρι τις μελέτες που ακολούθησαν τις βραβεύσεις και επισημαίνονται τα αίτια της μη υλοποίησής τους. Καταγράφονται τέλος οι επί του θέματος απόψεις του Δήμου Καλαμαριάς.
Με βάση το ενιαίο πλαίσιο σχεδιασμού και παρέμβασης για τα στρατόπεδα του ΠΣΘ καταρτίζεται ειδικό πλαίσιο σχεδιασμού και παρέμβασης για το Κόδρα που αφορά θεσμικές και μεθοδολογικές επιλογές ρυθμίσεων του συγκεκριμένου χώρου.
Μετά την καταγραφή των διατηρητέων κτισμάτων και των αντίστοιχων που επιλέγονται προς διατήρηση και τους επακόλουθους υπολογισμούς των ποσοστών κάλυψης και εκμετάλλευσης, ώστε να είναι μικρότερα ακόμη και από τα σημερινά, κατατίθεται σχεδιαστική πρόταση.
Η πρόταση, επιπέδου αστικού σχεδιασμού, εντάσσεται τόσο στο ενιαίο πλαίσιο σχεδιασμού και παρέμβασης για τα στρατόπεδα του ΠΣΘ όσο και στο ειδικό πλαίσιο για το Κόδρα, στοχεύοντας στην αειφόρο ανάπτυξη του αστικού ιστού.
Ειδικότερα, θεμελιώδης αρχή της σχεδιαστικής πρότασης αποτελεί η δημιουργία πάρκου πρασίνου, πνεύμονα ζωής, με πορείες-διαδρομές περιπάτου και αναψυχής, τόπου πολιτιστικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας και περιβαλλοντικής ευαισθησίας.
Στόχος είναι ο χώρος του πρώην στρατοπέδου Κόδρα να παραμείνει αδόμητος, αδιαίρετος και προσπελάσιμος, γι’ αυτό άλλωστε προτείνεται η μεγιστοποίηση της επιφάνειας φύτευσης. μακριά από τη λογική της οικοπεδοποίησης και της ανοικοδόμησης. Επιπλέον, στόχος είναι να αξιοποιηθούν τα διατηρητέα κτίσματα με ιστορική και αρχιτεκτονική αξία, ως μνημεία της νεότερης ιστορίας τόσο της πόλης όσο και του συγκεκριμένου χώρου.
Όλες οι διαμορφώσεις προκύπτουν από διεξοδική μελέτη της υφιστάμενης κατάστασης, του υπάρχοντος πρασίνου, των χαράξεων, του ίχνους του ρέματος και του αρχαιολογικού χώρου. Μετά πολλές και διαφορετικές διαγραμματικές προσεγγίσεις, οριστικοποιείται σταδιακά η πρόταση επιλέγοντας νέες πορείες-μονοπάτια, πλατείες, πλατώματα, τεχνητή λίμνη, ενισχύοντας τις ζώνες χλωρίδας, επαναπροσδιορίζοντας τη σχέση άνθρωπος - φύση και ειδικότερα τη σχέση άνθρωπος - πράσινο - υδάτινο στοιχείο.
Οργανώνονται διακριτές ζώνες πρασίνου. Η μεταβατική ζώνη κατά κύριο λόγο ενώνει – οριοθετεί - διαχωρίζει το πάρκο από τις οδικές αρτηρίες, με διαμορφώσεις υψηλού πρασίνου και δασύλλια. Το εσωτερικό του πάρκου, που αποτελεί τον κορμό του πνεύμονα πρασίνου εμπλουτισμένο με διάσπαρτες μικρές εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης, διαμορφώνεται κυρίως με χαμηλό πράσινο.
Πρόκειται για εκτάσεις χαμηλής βλάστησης σε γραμμικές διατάξεις, μικρά αλσύλλια, ρέμα και τεχνητή λίμνη με υδρόβια φυτά, ανοιχτούς χώρους - πλατείες με κιόσκια και καθιστικά για στάση – ξεκούραση – παιχνίδι - πολιτιστικές εκδηλώσεις. Αξιοποιείται ο αρχαιολογικός χώρος και αναδεικνύεται η προσβασιμότητα σ’ αυτόν.
Διαρρυθμίζονται οι είσοδοι υποδοχής στο πάρκο και σταδιακά διασπείρονται οι χρήσεις αναψυχής και πολιτισμού εντός αυτού. Στις διαφορετικές ζώνες πρασίνου χαράσσονται πεζόδρομοι περιπάτου και ποδηλατόδρομοι που υλοποιούνται με χρήση φυσικών υλικά. Τα οχήματα συντήρησης και έκτακτης ανάγκης μπορούν να χρησιμοποιούν αυτές τις διαδρομές. Τα λοιπά οχήματα αποκλείονται τελείως από το εσωτερικό του πάρκου.
Πέρα από τα συμβατικά σχέδια και τα διαγράμματα, ακολουθεί πειραματισμός με ποικίλους εναλλακτικούς τρόπους έκφρασης, βασισμένους στις αρχές του χειροποίητου (handmade), της χειροτεχνίας (craft), της κουρελού-του μπαλώματος (patchwork), του υφάσματος-κατασκευάσματος (fabric), του κολλάζ (collage), των επάλληλων στρωμάτων (layers), του επιμέρους αντικειμένου (part object) και του αποσπασματικού (fragment).
Ανακεφαλαιώνοντας, το Στρατόπεδο Κόδρα διαμορφώνεται σε πνεύμονα πρασίνου με χαρακτήρα αστικού πάρκου αναψυχής, εμπλουτισμένου με λειτουργίες πολιτισμού και ήπιες δραστηριότητες που δε θα επιβαρύνουν το περιβάλλον. Τελικά προκύπτει ένα μητροπολιτικό αστικό πάρκο, ένας ελεύθερος χώρος ευέλικτος στη χρήση και φιλικός στους πολίτες.