Το συγκεκριμένο ερευνητικό θέμα μελετά τους λόγους που οδήγησαν στο τέλος της σαρακατσάνικης αρχιτεκτονικής. Αυτό γίνεται τόσο μέσα από την έρευνα της υπάρχουσας βιβλιογραφίας, όσο και με την επιτόπια έρευνα στην κοινότητα των Σαρακατσαναίων στο Ελευθεροχώρι Μαγνησίας. Πρόκειται για ένα χωριό, στο οποίο εγκαταστάθηκε κάπου στα μέσα της δεκαετίας του 1960 ένα μικρό τσελιγκάτο Σαρακατσαναίων αποτελούμενο από δέκα έως δώδεκα οικογένειες, όταν έπαψαν να ασκούν το νομαδισμό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να βρίσκονται σήμερα εν ζωή αρκετοί Σαρακατσάνοι που έζησαν τα παιδικά τους χρόνια στα κονάκια και οι οποίοι ήταν σε θέση να περιγράψουν τη διαδικασία μετάβασης από τα κονάκια στα κεραμοσκεπή σπίτια του χωριού.

Ειδικότερα, μέσα από την ερευνητική εργασία γίνεται προσπάθεια να εντοπιστεί:

Α. Η ακριβής χρονική περίοδος κατά την οποία εγκατέλειψαν μαζικά οι Σαρακατσαναίοι τον νομαδισμό.

Β. Οι τρόποι με τους οποίους πραγματοποιήθηκε η μετάβαση αυτή.

Γ. Οι λόγοι, οι οποίοι τους οδήγησαν να εγκαταλείψουν τον πατροπαράδοτο τρόπο διαβίωσης και κατοίκησης τους.

Διαπιστώνεται ότι τα τσελιγκάτα δεν διαλύθηκαν όλα μαζί με τον ίδιο τρόπο και την ίδια χρονική στιγμή, καθώς δεν υπήρχε ένα ενιαίο και οργανωμένο σχέδιο, σύμφωνα με το οποίο θα πραγματοποιούνταν η αλλαγή του τρόπου με τον οποίον ζούσαν. Ένα άλλο ζήτημα, παράλληλα, που μελετάται είναι οι λόγοι για τους οποίους οι Σαρακατσάνοι μετά την εδραίωση τους σε έναν τόπο εγκατέλειψαν σχεδόν αμέσως τη σαρακατσάνικη αρχιτεκτονική και οι νέες μορφές αρχιτεκτονικής που παρήχθησαν κατά το μεταβατικό στάδιο δεν μπόρεσαν να αντέξουν για πολύ και γρήγορα εξαφανίστηκαν και αυτές, όπως συνέβη με κάθε έκφανση του σαρακατσάνικου πολιτισμού γενικότερα. Τέλος, μέσα από την περίπτωση του τσελιγκάτου στο Ελευθεροχώρι Μαγνησίας δόθηκε η δυνατότητα να καταγραφούν οι απόψεις, οι γνώμες και τα βιώματα των ιδίων των πρωταγωνιστών της εξαφάνισης ενός πρωτόγονου τρόπου κατοίκησης. Αυτό το ερευνητικό υλικό παραδίδεται στην κοινότητα των ερευνητών της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας σήμερα.