ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ
 

Ένα μυθιστόρημα μακράς διάρκειας

Δημήτρης Α. Φατούρος
Αρχιτέκτονας, Ομότιμος Καθηγητής Α.Π.Θ.

 

Η αφοσίωση του Παντελή Λαζαρίδη στη δημιουργική έκφραση των αδιεξόδων, των συνθηκών της καθημερινής ζωής, της ανθρώπινης κοινότητας, είναι πολύτροπη και μακρά· θεωρητική συζήτηση, συσχέτιση με την εκπαίδευση και το περιβάλλον, επίμονη εικαστική αναζήτηση, πάθος για την εικαστική ποιητική.

Η αφοσίωση μπορεί να είναι μία σιωπηλή "υπόγεια" στάση ζωής που να δηλώνει με πειστικότητα το λόγο ύπαρξής της αλλά μπορεί να έχει και μορφές εξωστρεφούς διατύπωσης. ΄Όταν η αφοσίωση συναντάει συνθήκες, δραστηριότητες και επιθυμίες που είναι λιγότερο ή περισσότερο ταυτόσημες με αυτήν αναπτύσσεται και σε μορφές που βρίσκονται μέσα σε αυτές ενώ όταν συναντάει διαφορετικές συνθήκες, τότε στην ίδια κύρια κατεύθυνση μπορεί να αναπτυχθεί μία διαφορετική μορφή έκφρασης. Έτσι μπορεί να εκφραστεί με δημιουργική δραστηριότητα σε μια μορφή τέχνης, στην εκπαίδευση, στην πολιτική ή σε ένα επιστημονικό πεδίο.

Η αφοσίωση σε μία μορφή έκφρασης μπορεί να διακοπεί από μία άλλη μορφή έκφρασης και οι διαφορετικές αυτές μορφές να είναι μια περιοδική ή παροδική διέξοδος. Για ένα διάστημα π.χ. να μην αναπτυχθεί, να μην καλλιεργηθεί μία πολιτική, τυπική πολιτική, δραστηριότητα και σε μία άλλη να μην αναπτυχθεί μια καλλιτεχνική. Όταν σταματήσει μία τέτοια μετακίνηση – διέξοδος μπορεί να τροφοδοτήσει την αρχική θεμελιώδη στάση – αφοσίωση και να αναπτύξει καινούργιες προσπάθειες αναγνώρισης και έκφρασης των ζητημάτων, μπορεί να τις πλουτίσει και να αναπτύξει νέες δυναμικές, μπορεί όμως όταν επιχειρήσει να επανέλθει σε προηγούμενο πεδίο, να μην είναι δυνατόν ή εύκολο, μπορεί δηλαδή η επανασύσταση του αρχικού ιστού αφοσίωσης να αποδειχτεί αδύναμη ή αδύνατη.

Μέσα σε αυτή τη δυναμική αφοσίωσης και δραστηριότητας του Παντελή Λαζαρίδη βρίσκονται σε συνεχή εγρήγορση το Πανεπιστήμιο, η καλλιτεχνική δημιουργία και η πολιτική δράση.

Ο Παντελής Λαζαρίδης έχει ένα σταθερό προσανατολισμό αφοσίωσης στα ερωτήματα που θέτουν οι καθημερινές πραγματικότητες για την ισονομία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημόσια παρουσία τους, την καταπίεση από την επιβολή βίας, από την αδυναμία επιβίωσης, την τοπική η/και την παγκόσμια αυταρχικότητα. Συγχρόνως είναι εντυπωσιακή η ευαισθησία του Λαζαρίδη στα ερωτήματα που θέτουν οι πολυδαίδαλες δημιουργικές διαδρομές της οδυνηρής εικαστικής έκφρασης.

Η δημιουργική διαδικασία διαπερνά στο έργο του Παντελή Λαζαρίδη ένα πεδίο διαφορετικών εκφράσεων· το εικαστικό έργο, το θεσμικό έργο, η επίμονη αναφορά και η κριτική των καθημερινών αδιεξόδων, η διαμόρφωση νέων δημιουργικών συνθηκών, νέας πραγματικότητας.

Η μεγάλη απόσταση μεταξύ δύο εποχών εικαστικής δημιουργικής έκφρασης του Λαζαρίδη είναι μια ψευδής απόσταση. Οι δύο εποχές είναι μία συνεχής δημιουργική δράση. ΄Ενας ορμητικός κόσμος πλημμυρίζει μία διάρκεια πολλών χρόνων. Σε όλη αυτή τη διάρκεια η εικαστική διατύπωση μπορεί να γίνεται με διαφορετικά μέσα από ότι στην πρώτη έκρηξη της αλλά με την ίδια επίμονη και εκφραστική τάξη. Γι' αυτό και χρησιμοποιεί απεικονίσεις και από τις πιο αρχικές, πρώτες αναφορές.

Ο Παντελής Λαζαρίδης με διαφορετικά μέσα, δηλαδή με διαφορετικά πεδία δημιουργίας, συγκροτεί ένα λεξιλόγιο διάρκειας και το ιστορικό μιας ενιαίας μακράς εποχής. Διαμέσου της πόλης αναπτύσσει το σύνολο της αναζήτησης συμπεριφορών, σχέσεων, στάσεων, τρόπου σκέψης της ανθρώπινης κοινότητας. Η επίμονη μακρά περίοδος αφοσίωσης π.χ. στην ίδρυση και τη λειτουργία του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και η συσχέτιση της πόλης με τους χώρους του Πανεπιστημίου είναι μέρος αυτής της δημιουργικής αναζήτησης.

Μέσα σε αυτούς τους ορίζοντες συγκεντρώνει με επιμονή στοιχεία, καταγράφει και συσχετίζει δραστηριότητες της καθημερινής ζωής σε ένα Αρχείο σε συνεχή συγκρότηση.

Δια μέσου της πόλης αναπτύσσει ένα σύνολο εικαστικών συγκινήσεων· χρώμα, γεωμετρίες, σκιές, βάθος, επιφάνεια, λάμψη και ανταύγεια, ανθρώπινο πρόσωπο, ρούχα και υφάσματα, κρύσταλλο και μέταλλα.

Σε αυτήν την έρευνα κυριαρχούν οι αντανακλάσεις, τα είδωλα της πραγματικότητας.

Κύρια ζητήματα της εκπαίδευσης και της διοίκησης, εκφράζονται διαμέσου της συμπαρουσίας τους με την πόλη και της εικαστικής τους διατύπωσης. Οι επιθυμίες, οι προθέσεις και τα άκαμπτα γεγονότα, συντονίζονται· η συγκρότηση μιας νέας πανεπιστημιακής σχολής είναι και αυτή ένα σχόλιο για τις ανάγκες, την πραγματικότητα και την αντιμετώπισή τους.

Οι θεματικές και οπτικές σημασίες συγχωνεύονται. Διατάξεις, ιεραρχήσεις, χρώμα, γεωμετρία, καταστροφή, βία, μοναξιά, συλλογικότητα, συντάσσονται σε ένα συνεχές ρευστό εικαστικής ροής και κατακλύζουν τις επιφάνειες των προτάσεων.

Σκιές, σκοτεινές ζώνες, εντάσεις στιγμιαίες και συνεχείς, τονίζονται από δυνάμεις χρώματος που συνήθως δεν επιτρέπουν εφησυχασμό, βαθύχρωμες έως κατάμαυρες κηλίδες ανθρώπινων μορφών και παραμορφωμένης σκιάς, που οριοθετούν περιοχές χάους.

Γραφή συνήθως τυπικά εξπρεσιονιστική, διατυπώνει την αγωνία να μπορέσει να μετατρέψει το αντικείμενο της αφοσίωσης σε εικαστικό τόπο. Είναι η ίδια κατηγορία εξπρεσιονιστικής έντασης που κυριαρχεί στο μεγαλύτερο μέρος του έργου της παλαιότερης, της πρώτης περιόδου της εκφραστικής θεματολογίας του Παντελή Λαζαρίδη.

Στη σημερινή τους επεξεργασία η τεχνική, τα κολλάζ, οι "παρεμβάσεις" στην οργάνωση του πίνακα, στο χρώμα, στην εικονογραφία, που από τα νεανικά του έργα έχει περιγράψει ο Τώνης Σπητέρης, αναζητεί στις ηλεκτρονικές, ψηφιακές μεθόδους την απελευθέρωση της και τον πολλαπλασιασμό της αλλά παραμένει πιστή, αφοσιωμένη στον εικαστικό θαυμασμό της, στις επίμονες θεματολογικές επιθυμίες της και στις ατέρμονες διαδρομές του αδιεξόδου και του θυμού.

Η εικονογραφία και η θεματική της τελευταίας περιόδου είναι εντυπωσιακή σε εικαστική ένταση:
Σκουπίδια στο δρόμο, σακούλες με σκουπίδια, ίσως μία από τις ελάχιστες ζώνες έντονου καθαρού ζεστού χρώματος.
Η τσάντα με τα ψώνια.
Η στάση του λεωφορείου.
Η κίνηση στο δρόμο και το πλήθος στο δρόμο.
Ο θάλαμος του Νοσοκομείου.
Το καφενείο.
Το κατάστημα, το κρεοπωλείο.
Η διαδήλωση και η διάλυση της.
Οι γρίλιες και τα υαλοστάσια.
Η βία.
Η μητροπολιτική επιθετικότητα.
Ο χρόνος της μητρόπολης σταθερός, επίπονος, μακρινός, ξένος και προσωπικός, φανερός και απόκρυφος, διπλός χρόνος.

Η μείξη εικαστικού γεγονότος με θεματικό γεγονός είναι συχνά τόσο συσχετισμένη που δεν ξεχωρίζει το ένα θέμα, το ένα γεγονός από το άλλο· ταυτίζονται.

Η ιστορία του θεματικού γεγονότος είναι ιστορία του εικαστικού γεγονότος, μία διπλή μυθιστορία σε ρυθμό συχνά κυματοειδή και συνεχή από τη μία περιοχή στην άλλη του εικαστικού πίνακα και από τη μία θεματική στην άλλη. Μία διαρκής αγωνία και όχι μία συρραφή, ένα συνεχές επίμονο εγχείρημα μεταμόρφωσης της επιθυμίας για έκφραση ακόμη και με μια υπεροπτική στάση βεβαιότητας ότι πράγματι τα γεγονότα διαπιστώνονται, ότι η ανάλυση τους υπάρχει.

Καμία παύση γαλήνιας απόστασης.

Το εικαστικό είδωλο μπορεί αύριο να σταματήσει την παρουσία του, η πλοκή της μυθιστορίας όμως να συνεχίζεται με άλλες δημόσιες εκφράσεις. Η πρόταση έχει πάντοτε μακρά διαδρομή και ιστορικό, έχει τη διάρκεια των βιωμάτων και του άυλου ειδώλου της απελευθέρωσης.