Η κτίσις στην αρχαιότερη ετυμολογία της (ρίζα *κτι του ρήματος κτίζω) είναι «εκχέρσωσις, προετοιμασία του εδάφους, σπορά, φύτευση», ενώ αργότερα προστίθεται η σημασία της «ίδρυσης» και της «κατασκευής». Κατασκευή και Σπορά εισάγουν εξαρχής μία διπλή διάσταση της αρχιτεκτονικής, ως οργάνωσης του κτισμένου, αλλά και του ανοικτού, υπαίθριου χώρου. Με την πρόταση αυτή θέλουμε να επαναφέρουμε στις σύγχρονες αρχιτεκτονικές πρακτικές τους χώρους της καλλιέργειας (culture) με τις δύο εκδοχές του πολιτισμού και της γεωργίας. «Οι άνθρωποι συναντιούνται εντός της καλλιέργειας».
Η οικονομική κρίση που διέρχεται η Ελλάδα και ο Ευρωπαϊκός χώρος, είναι ταυτόχρονα κρίση της παραγωγής και της εργασίας και τελικά είναι κρίση της ανθρώπινης επιτελεστικότητας, μέσα στο μητροπολιτικό και, γενικά, στο ανθρωπογενές περιβάλλον. Πέρα από τα όρια της μητρόπολης, ο αγροτικός χώρος διέρχεται αυτή την κρίση μετά την κατάρρευση της εκμηχανισμένης γεωργίας των μονοκαλλιεργειών και των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων. Η κρίση του αγροτικού χώρου σχετίζεται με την δυνατότητα και την ποιότητα της διατροφής. Ταυτόχρονα οι σκληροί όροι βίωσης της οικονομικής κρίσης στην μητρόπολη στρέφουν τα βλέμματα στην ύπαιθρο, το διαθέσιμο ελεύθερο έδαφος, ως δυναμικό απόθεμα και υπόσχεση για εργασία, ποιότητα ζωής, εναλλακτική συγκρότηση της παραγωγής και για την δημιουργία κοινοτήτων, δικτύωσης και ανάπτυξης μέσω συμβιωτικών πρακτικών κατοίκησης.
Η ευθύνη της αρχιτεκτονικής υπερβαίνει τα όρια του κτηριακού κελύφους. Ορίζεται εκ νέου ως σχεδιασμός και πρακτική διαχείρισης των εδαφών. Το έδαφος είναι καλλιέργεια: καλλιέργεια σπόρων και φυτών αλλά και καλλιέργεια πολιτισμού, συσχετίσεων, επικοινωνίας, ανταλλαγών. Η αρχιτεκτονική των καλλιεργειών, η μορφοποίηση των τοπίων, ο καθορισμός της επιτελεστικότητας εντός δεδομένων χωρικών πεδίων, κατάγονται από τα προγράμματα που ονομάζουμε σπόρους και εν γένει φυτογενετικό υλικό.
Η πρόταση της «Κιβωτού» επιχειρεί να αναδείξει με συναισθητικό τρόπο (synaesthesia) την σχέση ανάμεσα στο φυτογενετικό υλικό και τους σπόρους που καλλιεργούνται, με το είδος του τοπίου μέσα στο οποίο ζούμε και τον τρόπο που μεταβολιζόμαστε. Ο ίδιος ο μεταβολισμός δεν είναι βιολογικό αλλά πολιτισμικό γεγονός. Η πτώχευση της διατροφής είναι συνώνυμη με την πτώχευση της μνήμης και της ιστορίας που στην περίπτωση της Ελλάδας είναι πλούσια σε ποικιλία αλλά και σε βάθος χρόνου. Η κιβωτός που εγκαθίσταται στο ελληνικό περίπτερο γίνεται ένας πυκνωτής – αρχείο σπόρων και ταυτόχρονα ένα πεδίο ενημέρωσης και ανταλλαγής φυτογενετικού υλικού. Από την άλλη, η κιβωτός είναι μια κουζίνα, χώρος μεταποίησης των σπόρων σε φαγητό. Η εστίαση φέρνει κοντά τους ανθρώπους και η αρχιτεκτονική συντάσσει αυτή την εγγύτητα. Οι σπόροι, τα φυτά και οι καρποί συσσωρεύονται αναδεικνύοντας την πλούσια ελληνική βιοποικιλότητα. Η ευθύνη ανάδειξης, διάσωσης και ολοκλήρωσης της βιοποικιλότητας μέσα στο σύγχρονο αγροτικό-μητροπολιτικό τοπίο, αναλαμβάνεται συμβολικά μέσα από την δημιουργία και λειτουργία της ελληνικής κιβωτού σπόρων-κουζίνας, στην 12η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής της Βενετίας.
Συνεργάτες:
Σχεδιασμός Κιβωτού: Φοίβη Γιαννίση, Ζήσης Κοτιώνης
Κατασκευή Κιβωτού: Μιχάλης Γαβρίλος
Συλλογή Φυτογενετικού Υλικού: Ορέστης Δαβίας, βιολόγος
Σχεδιασμός Έκθεσης Αγροτικών Τοπίων: Κώστας Μανωλίδης, αρχιτέκτων
Βίντεο και ηχητική εγκατάσταση: Γιάννης Ισιδώρου, εικαστικός
Πληροφοριακός Σχεδιασμός: Αλέξανδρος Ψυχούλης, εικαστικός
Σύμβουλος Eγκατάστασης: Μαρία Παπαδημητρίου, εικαστικός,υπεύθυνη για τις δράσεις/εργαστήρια στην πόλη, την περφόμανς κέτερινγκ και την δράση της σπορίας
Επιμέλεια Καταλόγου: Φοίβη Γιαννίση, Κατερίνα Ηλιοπούλου, Ζήσης Κοτιώνης
Σχεδιασμός Καταλόγου: Μιχάλης Παπαρούνης, εκδότης
Σχεδιασμός & Ανάπτυξη Ιστοσελίδας: Αλέξανδρος Ψυχούλης, Γιώργος Καλαούζης
Yπεύθυνη προβολής και επικοινωνίας, διοργάνωση Βενετίας: Αλεξία Κατσίγερα
Επικουρικοί Συντελεστές: Άννα Βάσωφ, Βάσια Λύρη, Θάλεια Μέλισσα, Άρτεμις Νικολοπούλου, Αλίνα Ορφανού, Νίκος Πλατσάς, Μιχάλης Σοφτάς, Νιόβη Ζαραμπούκα
| Χορηγός: |  |
|
| Χορηγοί επικοινωνίας: |   |
|
| Υποστηρικτές: |  |
|
| Χρηματοδότες:: |    |
|
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
1. Έδαφος Η αρχιτεκτονική δεν είναι μόνο η ανέγερση κτηρίων. Αρχιτεκτονική είναι η ενεργοποίηση ενός ζωτικού χώρου. Τόσο το κτήριο και η πόλη όσο και το τοπίο και η ύπαιθρος είναι πεδία της. Ενεργοποιώ τον χώρο, ανοικτό και κλειστό, υπαίθριο και αστικό, δημιουργώντας και κατοικώντας, ποιώντας και πράττοντας. Στο έδαφος συναντώνται οι πρωταρχικές πράξεις μορφοποίησης: η ίδρυση και η εκχέρσωση, η ανέγερση και η καλλιέργεια (Heidegger, Casevitz). “Εκχερσώνω”, “καλλιεργώ”, “ιδρύω”, “ανεγείρω”, “κατοικώ μαζί” στις ινδοευρωπαικές γλώσσες εκπηγάζουν από την ίδια ρίζα. Η ίδια λέξη βρίσκεται κάτω από τις δραστηριότητες που εκ-πολιτίζουν τον χώρο και μαζί δημιουργούν την ανθρώπινη κοινότητα (Detienne). Ως εκ τούτου το σύνολο του ανθρώπινου εδάφους είναι το πεδίο που η αρχιτεκτονική οφείλει να διαχειρίζεται, αίροντας τους διαχωρισμούς πόλης και υπαίθρου, κτηρίων και φυτών εξαρχής και ακόμα περισσότερο σήμερα, με τους νέους όρους μητροπολιτικής κατοίκησης της μεταβιομηχανικής εποχής.
2. Δικτύωση Στην σημερινή συνθήκη μητροπολιτικής κατοίκησης η καλλιέργεια επανεισάγεται στον αστικό χώρο σε ψήγματα σποράς στο αστικό έδαφος της ταράτσας, της βεράντας ή του κοινοτικού κήπου-περιβολιού, όπως και στις μεγάλες εκτάσεις των διάχυτων παρυφών των μητροπόλεων. Η διασπορά της καλλιέργειας στο αστικό έδαφος επανεισάγει τη γη στην πόλη δημιουργώντας νέους όρους αυτάρκειας. Ταυτόχρονα η ύπαιθρος, ενσωματώνει την πόλη μέσα από τις συνθήκες της παγκόσμιας επικοινωνιακής δικτύωσης. Η δικτύωση του εδάφους στο αστικό μόρφωμα και της επικοινωνίας στην ύπαιθρο αίρουν τους διαχωρισμούς αστικού και υπαίθριου. Η κατοίκηση της υπαίθρου δύναται σήμερα να συμμετέχει στο παγκόσμιο γίγνεσθαι μέσω των δικτύων. Μπορεί επίσης να παράγει νέες συλλογικότητες που συνδέουν τις μικρές χωρικά προσδιορισμένες κοινότητες, με παγκόσμιες κοινότητες κοινών πολιτικών επιδιώξεων, ιδεών και πρακτικών, κατασκευάζοντας νέα επίπεδα πληροφόρησης, κυκλοφορίας και ανταλλαγής (M. Hardt & A. Negri)
3. Επικονίαση Η οικονομική κρίση είναι τελικά κρίση του μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης και της συνεχούς μεγέθυνσης μέσα στο περιορισμένο οικουμενικό μέγεθος. Η ευθύνη της αρχιτεκτονικής, όπως και κάθε γνωσιακής πρακτικής, εντοπίζεται σήμερα στη σχέση ανάμεσα στην μεγέθυνση και τον περιορισμό, την παραγωγή και την επικοινωνιακή επιτελεστικότητα. Ο αγροτικός χώρος και ο χώρος της υπαίθρου εν γένει, προσδιορίζονται ως εξής: η παραγωγή στην κατεύθυνση της αειφορίας και η επιτελεστικότητα στην κατεύθυνση μίας νέας δυνατότητας επανακατοίκησης της υπαίθρου. Σήμερα γίνεται δυνατή η εννόηση μίας φυσικής μεταφοράς: στον κόσμο των μελισσών η παραγωγή του μελιού είναι λιγότερο σημαντική από την επικονίαση. Το παιχνίδι των μελισσών από άνθος σε άνθος, με αφορμή την παραγωγή και την συσσώρευση, είναι αυτό που κάνει δυνατή την αέναη αναπαραγωγή του κόσμου μέσα στον οποίον ζούμε (Cohn-Bendit).
4. Διανομή Όπως στο ψηφιακό επίπεδο της πληροφορίας πραγματοποιείται συνεχής ανταλλαγή και επικοινωνία σε παγκόσμια κλίμακα, όπως πάντοτε για να παραμείνει ζωντανή η γνώση και να καρποφορήσει έπρεπε να κυκλοφορήσει και να γίνει αντικείμενο συνδιαλλαγής, έτσι και ο σπόρος σε όλη την διάρκεια ζωής της γης αλλά και της γεωργίας, από την νεολιθική εποχή έως σήμερα, ήταν αντικείμενο κυκλοφορίας και ανταλλαγής. Η ανάπτυξη και εξάπλωση της γεωργίας βασίστηκε στην μεταφορά και επαναφύτευση σπόρων σε νέο έδαφος. Η διανομή και κυκλοφορία του σπόρου (και όχι η αποθήκευσή του σε παγκόσμιες τράπεζες πατριαρχικού ελέγχου) είναι ο μόνος τρόπος φύλαξης του. Μέσα από την φυσική μεταφορά από αέρα, θάλασσα ή πουλιά (Gunn & Dennis) και την ανθρώπινη εκδοχή της δια του εμπορίου, της θαλάσσιας μεταφοράς ή της ανταλλαγής, ο σπόρος κυκλοφορεί, εισάγεται, φυτρώνει αβίαστα ή καλλιεργείται, μεταλλάσσεται και προσαρμόζεται, παραμένει ζωντανός, μορφοποιεί τον χώρο και επαναθεμελιώνει την τροφική αλυσσίδα.
5. Εντοπιότητα Στο γενετικό πρόγραμμα του σπόρου περιλαμβάνεται όλη η διαδικασία της μεταμόρφωσής του. Η φύση ως ανάπτυξη, εξέλιξη και έκπτυξη (Heidegger), ως διαρκής μετασχηματισμός του όντος, όλα αυτά εγγράφονται στον σπόρο, ενώ ταυτόχρονα η εξέλιξη του είδους του συναρτάται με το συγκεκριμένο περιβάλλον της καλλιέργειάς του. Ο σπόρος ενσωματώνει την εντοπιότητα, εμπεριέχει την προσαρμογή στο ειδικό και το συγκεκριμένο: έδαφος, κλίμα, γεωγραφικό στίγμα, ανταγωνισμός και συμβίωση με τους υπόλοιπους φυτικούς και μη κατοίκους του συγκεκριμένου τόπου, όλα αυτά μορφοποιούν το φυτό δίνοντας την ειδική ποικιλία που εμπεριέχεται στον σπόρο. Οι ντόπιες ποικιλίες, άγριες και καλλιεργημένες, διατηρούνται in situ, στο φυσικό τους περιβάλλον, και εκφράζουν τον πλούτο του τόπου και την φυσική και πολιτισμική του ιστορία.
6. Ποικιλία Όσο η εισαγωγή και έναρξη καλλιέργειας του σπόρου υπενθυμίζει μία συγκεκριμένη ιστορική στιγμή (νεολιθική καλλιέργεια, κατάκτηση της Αμερικής και διανομή στην Ευρώπη των ευρεθέντων νέων ειδών κλπ), τόσο η συνέχιση της καλλιέργειάς του, συνδεδεμένη με τον τόπο, αναδεικνύει την επιλογή του φυτού ως τμήμα του πολιτισμικού εποικοδομήματος του τόπου. Οι διαφορετικές του χρήσεις (διατροφή, θεραπεία, καλλωπισμός, λατρεία, φαρμακεία ευφορική, αφροδισιακή ή φονική) ανήκουν και εκφράζουν τα διαφορετικά πολιτισμικά πεδία που ιστορικά έχει αναπτύξει ο συγκεκριμένος τόπος. Η εξαφάνιση ενός φυτού συνεπάγεται και την εξαφάνιση όχι μόνο της συγκεκριμένης χρήσης του αλλά και ενός κομματιού της πολιτισμικής ιστορίας του τόπου. Η επικράτηση των μονοκαλλιεργειών, των μονοπωλιακών υβριδικών νέων σπόρων, ισοδυναμεί με αφαίρεση ελευθερίας (Raj Patel, Vandana Shiva): αφαιρεί από την διατροφική και όχι μόνο μνήμη των τόπων, πολύτιμα κομμάτια τους-μαρτυρίες που διασώθηκαν με την συλλογική βούληση και πρακτική, μέσα σε μεγάλες διάρκειες χρόνου.
7. Μεταβολισμός Η αφαίρεση της μνήμης ως αφαίρεση πολιτισμικής ελευθερίας, εισάγει την άλλη πλευρά της καλλιέργειας ως πολιτισμού. Η καλλιέργεια της γης δεν είναι μόνο πολιτισμός λόγω εκχέρσωσης και μετατροπής του άγριου εδάφους σε δαμασμένο από τον άνθρωπο. Η καλλιέργεια της γης είναι πολιτισμική πρακτική γιατί συνδέεται επίσης με αποφάσεις επιλογής της χρήσης συγκεκριμένων φυτικών παραγώγων από την πλευρά της κοινότητας, ή κάποιων από τα μέλη της. Ο εκάστοτε (ανά τόπο, εποχή, κοινωνικό πλαίσιο) πολιτισμός της καλλιέργειας είναι λοιπόν πολιτισμός της διατροφής, του καλλωπισμού ή της φαρμακείας και αναπόφευκτα εκφράζει το πολιτισμικό φαντασιακό που αναφέρεται στο σώμα ή το πνεύμα και τις λειτουργίες τους. Η μορφοποίηση του εδάφους είναι μαζί και μορφοποίηση του ανθρώπινου μεταβολισμού με συγκεκριμένα ειδικά χαρακτηριστικά, είναι δημιουργία και προσφορά ύλης (τα φυτά και τα προιόντα τους) που συνεισφέρει σε όλες τις λειτουργίες του ανθρώπινου κατοικείν, ξεκινώντας από εκείνη της διατροφής και καταλήγοντας σε εκείνη του θανάτου.
8. Ηδονισμός Η ποικιλία σε είδη και στις χρήσεις τους είναι σημαντική όσο και οι τρόποι της καλλιέργειας, επανεισάγοντας την ηδονιστική αντίληψη της ζωής (Επίκουρος) με διαφορετικούς όρους χρόνου και ποιότητας. Για ένα μεγάλο μέρος του ανθρώπινου πληθυσμού και ειδικότερα εκείνου που κατοικεί στον δυτικό κόσμο, ο ηδονισμός σήμερα συνδέεται με την ποσότητα και την ταχύτητα (Virilio) κατανάλωσης αγαθών, ειδικότερα αγαθών lifestyle. Ο χρόνος της επιβεβλημένης απόλαυσης είναι σύντομος. Ο άνθρωπος καταβροχθίζει ταχέως με βουλιμία αναλώνοντας αγορασμένα αγαθά διασκέδασης και προσωπικής προβολής. Ο σπόρος και η καλλιέργεια υπενθυμίζουν την απόλαυση ως αναμονή και διάρκεια. Ο ετήσιος χρόνος των εποχών, η κυκλική εναλλαγή των περιόδων με την αντιστοίχιση της κατάλληλης δραστηριότητας, φυτεύουν τον άνθρωπο ξανά στην γη ως ένα μεταξύ όλων των άλλων μελών της παγκόσμιας ζωής, του πόνου και της ηδονής της. Ο ηδονισμός της επιβράδυνσης (Kundera) θέτει σε κρίση το ανταγωνιστικό μοντέλο της δυτικής κοινωνίας, το οικονομικό και πολιτικό μοντέλο της συνεχούς ανάπτυξης.
9. Συμβίωση Εκτός από τον πόλεμο (Ηράκλειτος), και η φιλία (Εμπεδοκλής) μπορεί να είναι η αρχή των πάντων. Αν στην δαρβίνεια εξέλιξη (Darwin) ο ανταγωνισμός είναι εκείνος που καθορίζει το είδος, σήμερα πλέον έχει επίσης εισαχθεί μία συμβιοτική αντίληψη της εξέλιξης (Μargulis). Οι τρόποι δηλώνουν το είδος της ενέργειας, και η βιολογική καλλιέργεια με την αγρανάπαυση και την συντροφικότητα των καλλιεργούμενων ειδών μπορούν να ειδωθούν ως ένα μοντέλο συνύπαρξης των διαφόρων μορφών ζωής μέσα στον κόσμο. Συντροφικότητα καλλιεργούμενων ειδών: τα είδη “συν-τρέφονται”, αντλούν τροφή από την ίδια πηγή, το έδαφος, και οι διαφορές του τρόπου που το μεταβολίζουν βελτιώνουν όχι μόνον αυτό το κοινό έδαφος όπου ριζώνουν, αλλά και την απόδοση και την μορφή του καθενός ξεχωριστά. Η ένταξη του ανθρώπου στο τοπίο της γης με τα ζωντανά είδη της είναι επιτακτικό να ειδωθεί μέσα από τέτοιους όρους συντροφικότητας, βασισμένης στον αλληλοσεβασμό (Haraway) των ειδών.
10. Τροφή-μαζί Η συμβίωση των ανθρώπων περνά μέσα από την παρασκευή και την κατανάλωση της τροφής. Το κοινό γεύμα ιδρύει την ανθρώπινη κοινότητα. Συν-τροφικότητα σημαίνει “τροφή-μαζί” και στην λατινική της εκδοχή εξειδικεύεται σε companion-ship, δηλαδή “ψωμί-μαζί” (Haraway). Οι άνθρωποι συναντιούνται μέσα στην τροφή και την προσφορά της. Συναντιούνται μεταξύ τους, συναντιούνται με τα υπόλοιπα όντα και μέσα από αυτά και τη γη. Ο σπόρος καταναλώνεται μαζί, ο σπόρος μαγειρεύεται από κοινού, το γεύμα προέρχεται από την καλλιέργεια του εδάφους και είναι καλλιέργεια ως πολιτισμός και μνήμη. Μέσα από την τροφή ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή με το ζωντανό τοπίο και την ιστορία του, και η απόλαυση του φαγητού μαζί με το μαγείρεμά είναι ηδονές με διάρκεια και επανάληψη, όπως ο λόγος και η ανταλλαγή που υλοποιούνται στο κοινό γεύμα. Εντέλει η τροφή, ο σπόρος, είναι λόγος και ο λόγος είναι τροφή (Derrida). Μόνο η διανομή μπορεί να διαφυλάξει την ποικιλία και την ελευθερία, η διανομή είναι η μόνη φύλαξη που εγκαθιδρύει την κοινότητα. Η διανομή στο οικουμενικό επίπεδο είναι η μόνη λύση στο επισιτιστικό πρόβλημα και στο πρόβλημα της διάθεσης των φυσικών πόρων εν γένει ανάμεσα στα άτομα, τις κοινωνίες και τα είδη.
 |
 |
 |
Εισάγεται η ιδέα ενός μετακινούμενου αρχείου σπόρων, φυτών και φυτογενετικού υλικού το οποίο προκύπτει από συλλογή μέσω δικτύων. Το μετακινούμενο αρχείο σπόρων προτείνεται ως παραδειγματικό εργαλείο γνώσης και πληροφορίας, ικανό να συνδράμει παραδειγματικά και στα ευκίνητα μοντέλα μητροπολιτικής αγροκαλλιέργειας, τόσο εντός των πόλεων όσο και στις παρυφές τους. Κατασκευάζεται ένας κινούμενος αποθέτης ελληνικού φυτογενετικού υλικού στο εξής ονομαζόμενος «Κιβωτός». Η Κιβωτός έχει την δική της αρχιτεκτονική με πρόγραμμα που επιτρέπει την αρχειοθέτηση, την αποθήκευση σπόρων και φυτών καθώς και την παρασκευή φαγητού.
Πρόκειται για ξύλινη κατασκευή διαστάσεων 12μ. μήκος, 2,70μ. μέγιστο πλάτος και 3,30 μ. ύψος, επισκέψιμη και λυόμενη ώστε να είναι δυνατή η επανεγκατάστασή της. Αποτελείται από τάβλες, δοκούς και επιφάνειες κόντρα πλακέ θαλάσσης. Στον εσωτερικό χώρο της κιβωτού το αρχείο φυτών και σπόρων συμπληρώνεται από την εγκατάσταση μικρής κουζίνας. Η παρασκευή φαγητού από την συλλογή-αρχείο της κιβωτού επιτρέπει την κατοίκηση του εκθεσιακού χώρου με δυναμικό –διαδραστικό τρόπο.
Σχεδιασμός κιβωτού και εγκατάστασης: Φοίβη Γιαννίση, Ζήσης Κοτιώνης
Στο εσωτερικό της Κιβωτού φιλοξενείται το αρχείο φυτογενετικού υλικού (σπόροι, καρποί, φυτά) σε ειδικές θήκες (υάλινα βάζα, κουβάδες, πιάτα κλπ). Η συλλογή θα τοποθετηθεί στην κιβωτό σε θεματικές ενότητες όπως παρακάτω:
- Διατροφικά (σιτηρά, όσπρια κλπ)
- Θεραπευτικά
- Καλλωπιστικά
- Αφροδισιακά
- Ευφορικά
- Θανάσιμα
Υπεύθυνος της έρευνας και της συλλογής σπόρων και φυτών για την κιβωτό είναι ο βιολόγος Ορέστης Δαβίας.
ΚΙΒΩΤΟΣ, ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και η Διοικητική Επιτροπή του Μουσείου Μπενάκη σας προσκαλούν στην παρουσίαση της ελληνικής συμμετοχής στη 12η Διεθνή Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας.
Εγκαίνια: 28/03/2011
Διάρκεια: 30/03/2011 - 22/05/2011
Τετάρτη, Πέμπτη, Κυριακή: 10:00-18:00
Παρασκευή, Σάββατο: 10:00-22:00
Μουσείο Μπενάκη
Πειραιώς 138
Tηλ. 210 3453111
Επιπρόσθετα, στις 16/04/2011 διοργανώνεται συμπόσιο με ομιλίες και δράσεις, με τη συμμετοχή της Vandana Shiva (ακτιβίστρια, φιλόσοφος) και της κοινότητας Πελίτι.
 |
 |
 |
 |
 |
video stills: Γιάννης Ισιδώρου |
Προβολή σε μόνιτορ στην κύρια αίθουσα της κιβωτού ενός βίντεο ντοκουμέντου με θέμα την σύγχρονη αγροτική ζωή στην Ελλάδα και τις εναλλακτικές καλλιέργειες που συμβάλλουν στην αύξηση της βιοποικιλότητας και την ανάδειξη του παλαιού φυτογενετικού υλικού. Η παραγωγή του ντοκουμέντου απαιτεί γυρίσματα στην ύπαιθρο, αρχειακή έρευνα, και εργασίες στούντιο (μοντάζ κλπ)
Σκηνοθεσία ντοκυμαντέρ: Γιάννης Ισιδώρου, εικαστικός
Έκθεση επεξεργασμένων εικόνων αγροτικών τοπίων της Ελλάδας. Η παραγωγή του εικονικού υλικού είναι αποτέλεσμα έρευνας αρχείου σε αεροφωτογραφίες και αρχεία φωτογράφων, φωτογραφίσεις και ηλεκτρονική επεξεργασία των εικόνων, εκτυπώσεις και εκθεσιακή οργάνωση των εικόνων.
Σχεδιασμός της έκθεσης: Κώστας Μανωλίδης, αρχιτέκτων
Συνεργάτες: Άννα Βασώφ, Θάλεια Μέλισσα
 |
 |
 |
Η αρχιτεκτονική της καλλιεργημένης γης
Αν εξετάσει κανείς συστηματικά την επιφάνεια του Ελλαδικού χώρου από τις δορυφορικές λήψεις του Google Earth θα εντοπίσει σχεδόν παντού την συμβολή της αγροτικής δραστηριότητας στη μορφή των τοπίων. Εκτός από την άμεσα αναγνωρίσιμη γεωργική γη των πεδιάδων κι οροπεδίων, όσο ζουμάρει κανείς αρχίζει ν’ αναγνωρίζει την ύπαρξη μιας ευρύτερης αγροτικής επικράτειας. Εδώ οι καλλιεργημένες ζώνες εμφανίζονται με μεγαλύτερη ή μικρότερη ασυνέχεια λόγω του ανάγλυφου αλλά και της σταδιακής αποχώρησης από τα δυσμενέστερα ή εξαντλημένα εδάφη.
Σε αυτήν την ευρύτερη επικράτεια των ημιορεινών και ορεινών περιοχών το αγροτικό τοπίο έχει υποστεί σε πολύ μικρότερο βαθμό τους ριζικούς μετασχηματισμούς που επέφεραν οι αναδασμοί και οι σύγχρονες καλλιεργητικές υποδομές και μέθοδοι. Το πρώτο που θα αναγνώριζε κανείς στην από αέρος θέαση είναι η ποικιλομορφία και η μικρή κλίμακα των καλλιεργειών. Τα διασκορπισμένα αγροτεμάχια δεν έχουν αναδιανεμηθεί κι ενοποιηθεί παραμένοντας συχνά σε οριακά μεγέθη. Οι καλλιέργειες συνυπάρχουν σε μια σταθερή πλοκή με ακαλλιέργητες ζώνες και φυσική βλάστηση.
Αναδιπλώσεις του εδάφους, χαραδρώσεις και χείμαρροι επιβάλουν μια αποσπασματική, ασυνεχή κι ακανόνιστη ανάπτυξη των αγροτεμαχίων. Αλλά και στις περιπτώσεις που το ανάγλυφο επιτρέπει πιο πλήρη κι ενιαία αξιοποίηση του εδάφους διατηρείται ο πολυτεμαχισμός των ιδιοκτησιών συνήθως με σύνθετα γεωμετρικά χαρακτηριστικά. Οι αγροί διατάσσονται σαν ψηφίδες ενός μωσαϊκού, άλλοτε σε μια σφιχτή συναρμογή, άλλοτε με μικρά χέρσα κενά κι άλλοτε με την προστατευτική παρεμβολή βλάστησης από δέντρα, θάμνους ή καλαμιές.
Ένα ακόμη σταθερό γνώρισμα αυτής της αγροτικής ενδοχώρας είναι η εγκατάλειψη. Εξερευνώντας προσεκτικότερα τις δορυφορικές εικόνες σε μέρη όπου αρχικά δεν διακρίνεται κάποια ανθρωπογενής διαμόρφωση του τοπίου ανακαλύπτεις ίχνη παλαιότερης αγροτικής δραστηριότητας με συχνά αμυδρά αλλά υπαρκτά ακόμη αποτυπώματα στον χώρο.
Τυπικότερη και πλέον εντυπωσιακή περίπτωση το διαγραμμισμένο τοπίο των αναβαθμίδων στις πλαγιές των νησιών αλλά και σε βουνά της ηπειρωτικής χώρας.
Ακόμη, οι πέτρινοι φράχτες στις πιο ξηρές περιοχές που αποτελούσαν σε πολλές περιπτώσεις ένα εκτεταμένο και πυκνό σύστημα διαχείρισης της βόσκησης.
Λιγότερο ορατή, κι αναγνωρίσιμη κυρίως από ψηλά είναι η περίπτωση των καλλιεργειών σε αποψιλωμένα τεμάχια δάσους. Μεγάλες ορεινές περιοχές δασών ή θαμνώδους κάλυψης είναι διάστικτες από χάσματα που με πολύ κόπο εκχερσώθηκαν για να προσφέρουν επιπλέον καλλιεργήσιμη γη. Σχεδόν παντού έχουν πλέον εγκαταλειφθεί και το δάσος σταδιακά τα επανακτά.
Αν και περιορισμένη αυτή η πειραματική ανάγνωση τέτοιων οργανωτικών χαρακτηριστικών των αγροτικών εκμεταλλεύσεων είναι διαφωτιστική. Επιτρέπει να αντιληφθούμε τον πρωτογενή πολιτισμό του εδάφους που οργανώνει τις εκάστοτε γεωφυσικές συνθήκες και δεσμεύσεις σε αρχιτεκτονημένο χώρο και πολιτισμικό τοπίο. Η ανταπόκριση στο δύσκολο και πολύμορφο ανάγλυφο της ελληνικής γεωγραφίας έχει προσφέρει μια ποικιλότητα αγροτικών οικοσυστημάτων και τοπίων που αξίζουν να επανέλθουν στο προσκήνιο των αναπτυξιακών προτεραιοτήτων. Μας προσφέρουν πολύτιμα πλέον μοντέλα εξανθρωπισμού και παραγωγικής αξιοποίησης του φυσικού χώρου πολύ διαφορετικά από την ισοπεδωτική κι ομογενοποιητική εδαφοκυριαρχία των σύγχρονων αγροτικών πρακτικών.
Ο κατάλογος της έκθεσης φιλοξενεί 25 κείμενα Ελλήνων και ξένων συγγραφέων των οποίων η δραστηριότητα σχετίζεται με το θέμα της έκθεσης (αρχιτέκτονες, γεωπόνοι, βοτανολόγοι, αγρότες-ακτιβιστές, θεωρητικοί). Θα συλλεχθεί και οργανωθεί πλούσιο οπτικό υλικό (φωτογραφίες, σχέδια, εικόνες) με ειδικές θεματικές: Φωτογραφίες αρχείου από την ελληνική αγροτική παραγωγή, αρχείο στερεοσκοπικών εικόνων σπόρων, αρχείο εικόνων αγροτικής δραστηριότητας από την ελληνική τηλεόραση, αρχείο επεξεργασμένων αεροφωτογραφιών αγροτικών τοπίων. Ο κατάλογος είναι δίγλωσσος (ελληνικά και αγγλικά).
Δράση Ι: Κατασκευή Κιβωτού
Κατασκευή της Κιβωτού και το ταξίδι της, καθώς και η καταγραφή τους.
Δράση ΙΙ: Συλλογή Σπόρων
Συμμετοχή σε ανταλλαγές σπόρων και άλλες συγκεντρώσεις, επίσκεψη καλλιεργητών, ένταξη σε δίκτυα.
 |
 |
|
| 10η Πανελλαδική Γιορτή Ανταλλαγής Ντόπιων Ποικιλιών, Μεσοχώρι Παρανεστίου Δράμας στη γη του Πελίτι, 10-4- 2010. |
||
 |
 |
 |
| Γιορτή παραδοσιακού σπόρου και οικολογικού κήπου, Σταγιάτες Πηλίο, Κεντρική Πλατεία,16-5-2010, διοργανωμένη από τον Αιγίλοπα. |
||
 |
 |
 |
| Επίσκεψη στην οικολογική καλλιέργεια και μονάδα εκτροφής στην Μονή Τιμίου Προδρόμου στην Όσσα, 20-5-2010. | ||
Δράση ΙΙΙ+IV : Συνεστίαση και Διανομή
Προετοιμασία και προσφορά γεύματος την ημέρα των εγκαινίων και του κλεισίματος με χρήση υλικού από την Κιβωτό καθώς και διανομή των σπόρων.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Δράση V: Ομιλίες και συζητήσεις που θα ενεργοποιούν ανά τακτά διαστήματα σε όλη την διάρκεια της Biennale τον χώρο της έκθεσης
Δράση VI: Παρουσίαση της Ελληνικής Συμμετοχής της 12ης Διεθνούς Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας. 30 Μαρτίου - 22 Μαΐου 2011, στο Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138, Αθήνα. Δείτε το πρόγραμμα.
Δράση VII: Συμπόσιο με θέμα "Συμβίωση και Διανομή: Πρακτικές για το Κοινό στα Εκτεταμένα Μητροπολιτικά Πεδία" με κεντρική ομιλήτρια την Vandana Shiva και παράλληλες διατροφικές δράσεις και ομιλίες. Στις 16 Απριλίου 2011, στο Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138, Αθήνα. Δείτε το πρόγραμμα.
.
http://www.terramadre.info/pagine/welcome.lasso?n=en
http://www.peliti.gr
http://sporos.org/sporos
http://www.foodfirst.org/about/programs/localfood
http://www.seedbiology.de
http://www.archipelago.gr/en/ConservationActions/SeedBank/tabid/64/Default.aspx
http://forbesfarmer.blogspot.com/2009/08/final-watson-report.html
http://eurisco.ecpgr.org/about/about_eurisco.php
http://www.bioversityinternational.org/scientific_information/plants_and_animals.html
http://www.biol.uoa.gr/zoolmuseum/agricgr.htm
http://www.greenplanetmonitor.net/news/2008/11/vandana-shiva-on-seed-democracy
http://www.croptrust.org/main
http://rajpatel.org
http://www.navdanya.org/news/03nov08.htm
http://www.aegilops.gr/live
http://www.foodsovereignty.org/new
http://viacampesina.org/en
http://www.biotechwatch.gr
http://www.slowfood.com
http://www.kotionis.com
http://www.youtube.com/user/GREEKARK2010#p/f/6/puh3fyhsbR0