Η δεκαετία του 60 σηματοδότησε την εγκατάλειψη των καθολικών  οραμάτων για τον σχεδιασμό της πόλης και  αποτέλεσε την αφετηρία μιας σειράς  θεωριών και προσεγγίσεων που συγκροτήθηκαν  πάνω στην έννοια της συνύπαρξης και της αλληλεπίδρασης. Η  συμβίωση ιστορικών και σύγχρονων αστικών μορφών, η πολλαπλότητα της κοινωνικής έκφρασης, η αναγνώριση της  αδυναμίας ολοκληρωμένης πρόβλεψης της αστικής εξέλιξης, οι αλλαγές στα μοντέλα ανάπτυξης που οδήγησαν στην αποδυνάμωση των κεντρικών σχεδιασμών της πόλης, η προσπάθεια για κατανόηση νέων φαινομένων  όπως η επίδραση της κοινωνίας της πληροφορίας  ή το παγκόσμιο αίτημα για  την πράσινη πόλη, αποτελούν το υπόβαθρο πάνω στο οποίο αναπτύχθηκαν οι νέες θεωρίες για τον σχεδιασμό της πόλης.   
Το μάθημα αντιμετωπίζει την πόλη ταυτόχρονα ως μεγα - αντικείμενο και ως διαδικασία (κοινωνική, πολιτική, οικονομική, τεχνολογική) που καθορίζει και καθορίζεται από το αντικείμενό της. Βασικοί  θεματικοί  άξονες όπως   οι  συντακτικές θεωρίες,  οι τυπολογικές προσεγγίσεις,  οι  θεωρίες  της ανοιχτής πόλης   θα χρησιμοποιηθούν για να ερμηνεύσουν την αστική μορφολογία αλλά και για να καθοδηγήσουν ή να ελέγξουν την διαδικασία και το αποτέλεσμα του αστικού σχεδιασμού.
Το μάθημα χρησιμοποιεί την Υπηρεσία Ασύγχρονης Τηλεκπαίδευσης e-Class.

Βάσω Τροβά
Επίκουρη Καθηγήτρια

Οργάνωση μαθήματος

Α: Κρίσιμα ζητήματα αστικού σχεδιασμού από το 1960 μέχρι σήμερα. Μια κριτική θεώρηση
Η συζήτηση  για τον σχεδιασμό της πόλης μετά το 1960 έχει να επιδείξει ένα μεγάλο εύρος απόψεων.  Η κατάρρευση των πολεοδομικών οραμάτων του μοντερνισμού πυροδότησε  μια σειρά από νέα ερωτήματα; Πως μπορεί να συμβιώσει μια νέα και μια παλιά πόλη; Πως μπορεί το τοπικό και το συνολικό να συνυπάρξουν; Πως νέες ανάγκες ενσωματώνονται και διαμορφώνουν τις πόλεις; Πως οργανώνεται  το κοινωνικό σώμα στον αστικό ιστό και πως με τη σειρά του τον διαμορφώνει; Και κυρίως  με τι τρόπο  ο αστικός σχεδιασμός χειρίζεται αυτά τα ζητήματα;

Σε αυτό το πλαίσιο θα δούμε κριτικά τις προσεγγίσεις:

1. Πυκνότητα, ανάμιξη χρήσεων γης και πολλαπλότητα μοντέλων κίνησης (Jacobs, Alexander, Schumacher)
2. Επιστροφή στην τοπικότητα (Sitte, Krier, Sennett, Frampton, Rowe and Koetter, Rossi)
3. Η  απόδραση από τον αστικό χώρο (Banham, Venturi, Koolhaas, New Urbanists)
4. H ψευδαίσθηση της α–χωρικής κοινωνίας  (Mitchell, Virilio )

B: Η αντίληψη του αστικού χώρου ως πολιτισμικού πόρου. Ο ρόλος και ο έλεγχος του σχεδιασμού της πόλης
           
Η κατανόηση της λειτουργίας του σχεδιασμού στην πόλη μπορεί να υπάρξει πέρα από τον λόγο για τον σχεδιασμό, μέσα από την ανάπτυξη περιγραφικών συστημάτων (χωρικών εργαλείων)  που μπορούν να λειτουργήσουν ελεγκτικά ως προς το σχεδιασμό.

5. Τοπολογία ή γεωμετρία;  Η συντακτική θεώρηση  του αστικού χώρου (Hillier, Peponis, Penn)
6. Βασικά εργαλεία (ορατότητα, προσβασιμότητα, κίνηση, συνάντηση, τοπικότητα, κεντρικότητα)  (Benedikt, Hillier, etc)
7. Μεθοδολογίες αναπαράστασης αστικών συστημάτων (Batty, Turner)

Γ: Κρίση ταυτότητας και πολυ- πολιτισμικότητα στα μητροπολιτικά κέντρα.  Ο αστικός σχεδιασμός  μηχανισμός συμβίωσης ή κρίσης.

Τις τελευταίες δεκαετίες η τάση για  εξευγενισμό (gentrification) των μητροπολιτικών κέντρων  βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον αστικό σχεδιασμό. Ταυτόχρονα εντείνεται η λειτουργία των μητροπολιτικών κέντρων  ως υποδοχείς διαφορετικών κοινωνικών ή πολιτισμικών  ομάδων. Με τι τρόπο η συντακτική θεώρηση συμβάλλει στην κατανόηση των χωρικών εκφράσεων αυτών των τάσεων και στον έλεγχο του
σχεδιασμού;

Στο πλαίσιο αυτό θα αναλυθούν τα κέντρα των πόλεων:

8. Αθήνα
9. Λευκωσία (Κύπρος)
10. Τζέντα (Σ. Αραβία)
11. Ατλάντα (ΗΠΑ)

Διδάσκοντες:

Υπ. Μαθήματος: Β. Τροβά, επικ. Καθ. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Συμμετέχουν:
Γ. Πεπονής, καθηγητής, Georgia Institute of Technology, USA
N. Χαραλάμπους, λέκτορας, Πανεπιστήμιο Κύπρου
Μ. Μαυρίδου, αρχιτέκτων, MSc, υπ. Δρ University College London

Anderson, S. (ed) (1978),On streets, Cambridge, Mass., MIT Press)

Alexander, C. (1965), The Pattern Language, 

Hillier, B. (1996), Space is the machine, Cambridge University Press

Hillier, B. and J. Hanson (1984), The Social Logic of Space, Cambridge University Press

Krier, L. (1978) “The reconstruction of the European city”, in Rational Architecture, London

Krier, R., (1979), Urban Space, London, Academy Editions

Koolhaas, R. (1979), Deririous New York, London, Academy Editions

Noussia, T. and V. Trova,(2002)  “Rewriting Memory: The impact of Albanian migrants on vernacular settlements in Greece” in Places of Nostalgia, Vol 52 IASTE Working Paper Series, Berkeley, CA

Peponis, J., Hadjinikolaou, E., Livieratos, C., and D.A. Fatouros (1989) “The spatial core of urban culture”, in Ekistics 334-335

Rossi, A. (1987), Η αρχιτεκτονική της πόλης, Αθήνα, Σύγχρονα θέματα

Sitte, C. (1992), Η πολεοδομία σύμφωνα με τις καλλιτεχνικές της αρχές, Αθήνα, ΕΜΠ

Trova, V. (2007)  “Designing for human encounter. Urban design and the politics of visibility”, στο A. Kubat et al (eds), 6th International space syntax symposium, Istanbul, pp 039.1-039.14

Trova, V (2003) “From the Individual to the multitude. Architecture and the pleasure of encounter” στο M., Theodorou (ed), Hermeneutics, Futura, Athens,  pp 23-27

Trova, V.,  E. Xatzinikolaou, S. Xenopoulos, J. Peponis, (1999)  “Housing estates of Athens: The structure of public space in sparsely built areas” in Space Syntax Second International Symposium, Volume II Proceedings, Fundacao de Apoio a Pesquisa do Distrito federal – FAP/DF, Brazilia, p 49-62

Virilio, P. (1984), “The overexposed city” in Zone1/2, Baltimore, The John Hopkins University Press