Η πόλη ως έκφραση μιας γενικότερης κοινωνικής διαδικασίας στο χώρο δεν μπορεί να θεωρηθεί ως μια σειρά αντικειμένων τοποθετημένων σ’ αυτόν σύμφωνα με κάποιο σχέδιο, αλλά αποτελεί ένα λειτουργικό ‘’όλον’’ μέσα στο οποίο το κάθε ‘’μέρος’’ έχει σχέση με όλα τα άλλα. Δεν είναι απλά το κτισμένο και άκτιστο περιβάλλον, αλλά και μία συνάθροιση ανθρώπων οι οποίοι ζουν και ενεργούν μαζί, κάτω από κοινούς νόμους και κανόνες, κάτω από κοινές αξίες, ήθη και έθιμα, είναι ένα ‘’εργαστήρι πολιτισμού’’.
Προορισμός μιας πόλης είναι να διαμορφώνει τις κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης αλλά και τις οικονομικές, πολιτικές, πολιτιστικές, κοινωνικές και αισθητικές, ώστε να προάγεται η καθημερινή ζωή και δραστηριότητα τόσο του μεμονωμένου ανθρώπου όσο και του κοινωνικού συνόλου.
Απαραίτητο στοιχείο σε μια πόλη, έτσι ώστε να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι της, αποτελούν αναντίρρητα, οι ελεύθεροι ανοιχτοί χώροι, ‘’…….πόλεις όλων των εποχών προέβλεπαν ανοιχτούς χώρους που θα προωθούσαν τις κοινωνικές συναναστροφές και θα εξυπηρετούσαν τη διεξαγωγή των δημόσιων υποθέσεων’’. Ένας τέτοιος χώρος είναι και η πλατεία η οποία αποτελεί τον μικρόκοσμο της αστικής ζωής. Είναι ένα στοιχείο άρρηκτα συνδεδεμένο με το παρόν και το παρελθόν μιας πόλης και αποτελεί τον καμβά, πάνω στον οποίο είναι ζωγραφισμένη η πολιτική και κοινωνική αλλαγή και γενικότερα η δημόσια ζωή και δραστηριότητα.
Η παρούσα εργασία έχει ως στόχο να διερευνήσει την πλατεία ως ένα οργανικό τμήμα της πόλης, με ιστορική προέλευση, αλλά και ως αντικείμενο σχεδιασμού που αντιμετωπίζεται ως νέος χώρος μέσα στον διαμορφωμένο αστικό ιστό και να αναδείξει τα βασικά εκείνα στοιχεία, σχεδιαστικά, λειτουργικά, κοινωνικά, αισθητικά, συμβολικά και αντιληπτικά τα οποία την συνθέτουν. Γίνεται μια προσπάθεια εύρεσης 9σχεδιαστικών σεναρίων- εργαλείων και στη συνέχεια η ανάγνωση αυτών μέσα από τις συγκεκριμένες προτάσεις ιδεών της κάθε αρχιτεκτονικής ομάδας σε διαγωνισμούς των πλατειών: 1) πλατεία Αριστοτέλους στη Θεσσαλονίκη και συγκεκριμένα συμμετοχές του Διαγωνισμού του ’97 2) πλατεία Συντάγματος, 3) πλατεία Ομόνοιας, και 4) πλατεία Μοναστηρακίου στην Αθήνα και συγκεκριμένα συμμετοχές του Διαγωνισμού που προκηρύχτηκε τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1998 και ήταν ανοιχτός για όλους τους ευρωπαίους αρχιτέκτονες.
Η έρευνα των προτάσεων των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών έγινε με τρόπο αντικειμενικό, αγνοώντας τα λόγια, τις βλέψεις και τους στόχους τόσο των μελετητών όσο και των αγωνωθετών. Συμπερασματικά η εύρεση σχεδιαστικών αρχών σε κάθε πρόταση αρχιτεκτονικού διαγωνισμού βοηθά στην καλύτερη ανάγνωση και κατανόηση του χώρου. Κάθε πρόταση κρύβει μέσα της κάποιο εργαλείο σχεδιασμού το οποίο σε αρκετές περιπτώσεις δεν είναι εμφανές. Τις περισσότερες φορές πάντως κρύβει έναν συνδυασμό σχεδιαστικών σεναρίων. Εύκολα το αντιλαμβάνεται κανείς αν αναλογιστεί ότι εκτός των άλλων χρήσεων που λαμβάνουν χώρα στη πλατεία η χρήση του εμπορίου (οργανωμένη ή όχι) είναι σχεδόν παρούσα σε όλες τις περιπτώσεις. Σε ορισμένες μάλιστα μπορεί να αναγνώσει κανείς διαφορετικά σχεδιαστικά εργαλεία από εκείνα του μελετητή. Επιπλέον πέραν αυτώνπου λένε οι μελετητές, υπάρχουν μοντέλα οργάνωσης που διατυπώνονται με παραλλαγές. Κάθε σχεδιαστικό σενάριο που έχει αναφερθεί έχει συγκεκριμένη ιστορία, τοποθετείται σε συγκεκριμένη χρονολογία και έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Όλα αυτά είναι στοιχεία που τα ‘’κουβαλάει’’ κάθε πρόταση που ανήκει στη κατηγορία αυτή. Με την εισαγωγή όμως νέων στοιχείων, ιδεών, τη διαφορετική προσέγγιση του κάθε μελετητή, τις ανάγκες που απαιτούνται σε κάθε εποχή διαμορφώνεται μια παραλλαγή του αρχικού σχεδιαστικού εργαλείου. Ο σημερινός πολίτης δεν θα ήταν διατεθειμένος να υποτάσσει την καθημερινότητά του σε σχεδιασμούς που δεν θα συνδέονταν άμεσα με τις πραγματικές ανάγκες και λειτουργικές σκοπιμότητες. Η ύπαρξη παραλλαγών του αρχικού σχεδιαστικού σεναρίου έχει ως αποτέλεσμα ορισμένες φορές να μην είναι εμφανές και κατανοητό εξαρχής.
Κάθε πρόταση κρύβει μέσα της στοιχεία τα οποία θα έπρεπε να εκμεταλλευτούν, και όχι να μένουν σε επίπεδο πρότασης και διαγωνισμών. Δυστυχώς όμως παρατηρείται πως όλες οι προτάσεις παραμένουν σε επίπεδο ιδεών και διαγωνισμών με ελάχιστες εφαρμογές, παρά το γεγονός πως πολλοί Έλληνες προβληματίζονται ανάμεσα στη διατήρηση και στον εκσυγχρονισμό της ιδιόμορφης ιστορικά και τοπογραφικά ελληνικής πλατείας.
